Beoordeling door censoren in Rooms-katholieke Kerk

Zingen in de Rooms-katholieke Kerk is een activiteit die al eeuwenlang door priesters, koren en gelovigen wordt bedreven. Ooit klonk voornamelijk de zogenaamde Gregoriaanse zang op diverse momenten van de liturgieviering. Later kwamen daar komposities bij van de vaste gezangen waar veel beroemde componisten zich aan gewijd hebben. De teksten van die gezangen waren meestal Latijns. In de twintigste eeuw ontstonden enkele stromingen in de kerkmuziek die Nederlandstalige liederen hebben gepromoot. Maar lang niet al die liederen worden tegenwoordig door critici van de kerk gepast gevonden.

Teksten van dichter Huub Oosterhuis

Begin zestiger jaren van de twintigste eeuw werd de Latijnse mis voor het eerst aangevuld met liturgische teksten die geschreven werden door diverse dichters. Zo deed ook een groot aantal liederen van Huub Oosterhuis zijn intrede. Oosterhuis werd en wordt als uitgetreden jezuïet en priester door velen beschouwd als een van de belangrijkste liturgische dichters van katholieken huize.

Afkeuring liederen door censoren

Maar reeds in 2001 gaf Rome een Vaticaanse instructie uit over de liturgie waarin onder meer aan elke kerkprovincie gevraagd werd om een lijst samen te stellen van liederen waartegen geen bezwaar bestaat. De Rooms-Katholieke Kerk in Nederland heeft vanaf 2008 een totale opschoning gehouden van haar liederenbestand. Een aantal bekende en populaire kerkelijke gezangen werd in de ban gedaan. Zo lagen de teksten van Huub Oosterhuis slecht tot zeer slecht bij de kerkelijke keurmeesters die namens de bisschoppen hun veto tegen een aantal liederen uitspraken. Daarbij horen zeer populaire liederen als “Licht dat ons aanstoot”, “Zomaar een dak” en “Uit vuur en ijzer”. Ook een lied dat in 2006 nog door kerkgangers als mooiste Nederlandse religieuze lied is gekozen namelijk: “De steppe zal bloeien” behoort daartoe.

Afkeuring kerstliederen

Meer recent dan de afkeuring van die liederen is de ongenade waarin sommige kerstliederen bij de censoren zijn gevallen. Het aloude “Stille nacht” en “De herdertjes lagen bij nachte” hoort in hun beoordeling niet thuis in de vieringen rond Kerstmis.

Beoordelingscriteria

Destijds bestond veel ophef over het verbieden van een aantal liederen door die censoren. Het ging hierbij niet om de melodie maar om de tekst van de liederen. De taak die de censoren van de bisschoppen hebben gekregen is om te bekijken of de liederen aan een aantal criteria voldoen. Die criteria zijn:

1. Stemmen ze overeen met de leer van de Kerk.
2. Passen ze bij de desbetreffende zondag.
3. Passen ze bij het desbetreffende hoogfeest.
4. Bevatten ze op een heldere en toegankelijke wijze elementen uit het Rooms-katholieke geloof.
5. Scheppen de teksten geen verwarring.

Beoordeling van teksten door de censoren

Niet alleen de teksten van de liederen worden door de twee censoren beoordeeld. Bijna alle katholieke kerken in Nederland gebruiken boekjes voor de liturgie compleet met lezingen, gebeden en gezangen. In de meeste gevallen wordt er niet afgeweken van wat er in die boekjes is opgenomen. Die boekjes werden jarenlang in betrekkelijke vrijheid samengesteld door de Werkgroep voor Liturgie Heeswijk en door uitgeverij Gooi en Sticht. Maar die vrijheid is al een aantal jaren verdwenen. Sinds 2008 wordt door een bisschoppelijke censor de wekelijkse selectie die Gooi en Sticht maakt nagekeken op theologische en dogmatische zuiverheid. Ook de werkgroep voor Liturgie Heeswijk heeft een eigen censor toegewezen gekregen. En zo verdwijnen alle teksten uit de boekjes die daar volgens de censoren niet in passen.

Lees verder

• Barok en de katholieke kerk
• Kerkgewelven en beschilderingen
• Kerkgebouwen slopen of herbestemmen
• Altaar, antependium, predella en retabel als kunstwerken
• Orgelfronten en hun ontwikkeling door de eeuwen heen