De Werelderfgoedlijst van UNESCO (status 2020)

Wereldwijd bekeken zijn er veel erfgoederen. Sommige landen zouden graag zijn of haar erfgoederen op de Werelderfgoedlijst van UNESCO willen hebben. Dat gaat niet zomaar. Er gaat een heel traject aan vooraf. Ieder jaar vindt er een samenkomst plaats, maar door de coronapandemie is die bijeenkomst in 2020 uitgesteld. Het aantal erfgoederen op de lijst is daarom in 2020 gelijkgebleven aan die van 2019. Er staan er wereldwijd 1121 erfgoederen op deze Werelderfgoedlijst. Ten opzichte van het jaar 2018 zijn er 29 locaties bijgekomen. Zoals ieder jaar staan er ook dit jaar weer erfgoederen op de gevarenlijst. Nederland heeft tien erfgoederen op deze lijst staan, waaronder Willemstad Curaçao. De rest is over de hele wereld verspreid. In totaal zijn er 167 landen op de lijst vertegenwoordigd.

Inhoud

• Wat is UNESCO
• Ontstaan Werelderfgoed
• Wanneer is iets Werelderfgoed
• Hoe komt een Werelderfgoed op de lijst
• Commissie voor het Werelderfgoed
• Lijst van de Werelderfgoederen
• Vijf geografische regio's
• Gevarenlijst
• Nieuwe werelderfgoederen in 2019
• Overzicht werelderfgoed per land per regio
• Europa en Noord-Amerika
• Caraïben en Latijns-Amerika
• Azië en de Grote Oceaan
• Afrika
• Arabische staten

Wat is UNESCO

UNESCO betekent voluit United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. In het Nederlands betekent dit: Organisatie der Verenigde Naties voor Onderwijs, Wetenschap en Cultuur. Het is een onderdeel van de VN. UNESCO zet zich in voor de gelijkheid tussen mannen en vrouwen en voor Afrika. Ook hebben ze onder andere grote belangstelling voor landen die het minst ontwikkeld zijn, groepen die buitengesloten en/of achtergesteld zijn, de jeugd en zwakkere groepen in de samenleving. Maar zoals de betekenis ook al aangeeft doen ze ook iets met cultuur en hier vallen de werelderfgoederen onder. Deze werelderfgoederen staan op de Werelderfgoedlijst vermeld. Deze lijst wordt door het Werelderfgoedcomité samengesteld. Naast monumenten en gebouwen (cultuur) staan ook landschappen (natuurlijk) op deze lijst.

Ontstaan Werelderfgoed

In 1959 werd in Egypte de Aswandam gebouwd, met als gevolg dat de 3000 jaar oude tempels van Aboe Simbel onder water zouden komen te staan. UNESCO zorgde ervoor dat deze tempels naar een hogere plek werden gebracht. Over de hele wereld kwamen meer van zulke reddingsoperaties, zoals bij de ruïnes van Mohenjodaro in Pakistan, Borobudur in Indonesië en Venetië. Daarop werd een concept opgesteld om het gezamenlijke erfgoed te beschermen. In 1965 werd het World Heritage Trust opgericht.

Wanneer is iets Werelderfgoed

Werelderfgoed moet bijzonder en eigendom van de hele wereld zijn. Daarnaast moet het onvervangbaar zijn en behouden blijven. Dus als iets verwoest is, valt het niet meer onder "behouden" en wordt het van de lijst gehaald. Zowel culturele als natuurlijke dingen en een combinatie van beide, vallen onder Werelderfgoed. Ook al wordt aan al deze eisen voldaan, dan is nog niet iets direct werelderfgoed. Dat is het pas als het ingeschreven staat op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. In Europa vallen bijvoorbeeld de staafkerk van Urnes (Noorwegen) en de spoorlijn Albula-Bernina (Zwitserland) onder het werelderfgoed.

Hoe komt een Werelderfgoed op de lijst

Mag ieder land een nominaties voor een werelderfgoed bij UNESCO indienen? Het antwoord daarop is nee. Dit mag alleen door de landen worden gedaan die de Overeenkomst voor het Werelderfgoed hebben ondertekend. Er gaan heel wat stappen aan vooraf.

Stappenplan

1. Het betreffende land moet uitzoeken welke belangrijke monumenten ze willen voordragen. Aan de hand hiervan moeten ze een 'Voorlopige lijst' opstellen.
2. Daarna moeten ze een nominatiedossier samenstellen. In dit dossier moeten ze duidelijke informatie over het betreffende monument dat ze als eerste willen laten inschrijven, vermelden. Hierop moeten ze vermelden hoe ze het monument willen behouden en waarom zij vinden dat hun monument uniek is ten opzichte van vergelijkbare monumenten.
3. Het nominatiedossier wordt ter keuring naar het bureau van de Commissie voor het Werelderfgoed gestuurd. Zodra zij het volledig vinden, wordt het voor beoordeling aan het adviesorgaan voor de culturele erfgoederen ICOMOS en voor de natuurlijke IUCN voorgelegd.

Commissie voor het Werelderfgoed

Deze commissie bestaat uit 21 landen die steeds wisselen. Ze komen één keer per jaar samen. De eerste keer was in 1977 in Parijs. In het jaar 2020 zou de commissie (voor de 44e keer) van 29 juni - 9 juli 2020 in Fuzhou, China samenkomen, maar in verband met het coronavirus, is dit verplaatst naar een nog te bekend te maken later tijdstip. De commissie beslist uiteindelijk of een monument op de Werelderfgoedlijst komt. Daarnaast mogen zij een werelderfgoed op Lijst van bedreigd werelderfgoed plaatsen. Dit mag alleen als het behoud in gevaar is. Als een werelderfgoed niet meer uniek is, kan deze commissie het helemaal van de Werelderfgoedlijst verwijderen. Dit is gebeurd met het cultuurlandschap van het Elbedal bij Dresden dat door de bouw van de Waldschlösschenbrug niet meer als erfgoed kon worden beschouwd.

Lijst van de Werelderfgoederen

De Engelse benaming voor deze lijst is List of World Heritage. Op deze lijst staan de 1.121 werelderfgoederen van 167 landen die vertegenwoordigd zijn, vermeld. Hierop staan 869 culturele, 213 natuurlijke en een combinatie van beide erfgoederen (39) vermeld. Er wordt onderscheid gemaakt in vijf geografische regio's. De lijst wordt ieder jaar door de Commissie voor het Werelderfgoed samengesteld. Door de coronapandemie is de samenkomst van de Werelderfgoedcomité in 2020 uitgesteld en is de stand van 2020 gelijk aan die van 2019. Sinds 2000 is er aan de hand van het Besluit van Cairns besloten dat de landen die nog niet op de lijst vermeld staan, voorrang hebben. In 2006 is besloten dat een land nu maar twee nieuwe monumenten per jaar mag insturen. Hiervan moet minimaal één een natuurlijk erfgoed zijn.

Vijf geografische regio's

• Europa en Noord-Amerika: hieronder vallen: Europa, Rusland, Turkije, de landen in de Kaukasus, Israël, de Verenigde Staten en Canada.
• De Caraïben en Latijns-Amerika: hieronder vallen: Latijns-Amerika en de Caraïben eveneens Belize, Guyana, Suriname en Frans-Guyana.
• Azië en de Grote Oceaan: hieronder vallen: Azië (m.u.v. Rusland) Australië en Oceanië
• Afrika: hieronder vallen: het midden en zuiden van Afrika en de Westelijke Sahara
• Arabische Staten: hieronder vallen: Noord-Afrika en het Midden-Oosten

Gevarenlijst

In 2020 staan er 54 erfgoederen, verdeeld over 33 landen, op de gevarenlijst. Deze erfgoederen bestaan uit 36 culturele en 18 natuurlijke erfgoederen. Hieronder vallen onder andere Nationale parken en steden. In Libië en Syrië zijn het steden die door het oorlogsgeweld (deels) vernietigd zijn. In 2020 zijn de eilanden en het beschermd gebied van de Golf van Californië op de gevarenlijst gekomen.

Nieuwe werelderfgoederen in 2019

In 2019 zijn er 29 werelderfgoederen verspreid over de hele wereld bijgekomen. Een aantal hiervan vallen onder Europa. Dat zijn:

• Erzgebergte/Krušnohoří Mining Region in Tsjechië
• Le Colline del Prosecco di Conegliano e Valdobbiadene in Italië
• Vatnajökull National Park - dynamisch natuur van vuur en ijs in IJsland
• Heiligdom van Bom Jesus do Monte in Braga in Portugal

Overzicht werelderfgoed per land per regio

Het wordt teveel om van alle 167 landen alle erfgoederen te vermelden. Daarom staan er per geografische regio's één erfgoed per land vermeld. C=cultureel, N=natuurlijk, C/N=combinatie van cultureel en natuurlijk. Met aantallen in de tabel worden de totaal aantal erfgoederen (inclusief de gevarenlijst) die een land heeft, bedoeld.

Europa en Noord-Amerika

Daarnaast zijn er in deze regio ook erfgoederen die bedreigd zijn en daarom op de gevarenlijst zijn geplaatst. Dit zijn:

• In Oostenrijk het historisch centrum van Wenen
• In Servië de Middeleeuwse monumenten in Kosovo.
• In het Verenigd Koningkrijk de Maritieme handelsstad Liverpool.
• In Noord-Amerika het Nationalpark Everglades.

Caraïben en Latijns-Amerika

Daarnaast zijn er in deze regio ook erfgoederen die bedreigd zijn en daarom op de gevarenlijst zijn geplaatst. Dit zijn:

• In Bolivia Potosí.
• In Chili Salpetergroeves Humberstone en Santa Laura.
• In Honduras het Biosfeerreservaat Río Plátano.
• In Panama de vestingwerken aan de Caraïbische zijde van Panama: Portobelo-San Lorenzo.
• In Peru de archeologische zone Chan Chan.
• In Venezuela Coro met zijn haven.

Azië en de Grote Oceaan

Daarnaast zijn er in deze regio ook erfgoederen die bedreigd zijn en daarom op de gevarenlijst zijn geplaatst. Dit zijn:

• In Afghanistan Minaret en de archeologische overblijfselen van Jam en het cultuurlandschap en archeologische overblijfselen van de Bamiyanvallei.
• In Indonesië het tropisch regenwoud van Sumatra.
• Op de Federale Staten van Micronesia Nan Madol: Ceremoniële centrum van Oost- Micronesië.
• Op de Salomonseilanden East Rennell.
• In Oezbekistan het historische centrum van Shakhrisyabz.

Afrika

Daarnaast zijn er in deze regio ook erfgoederen die bedreigd zijn en daarom op de gevarenlijst zijn geplaatst. Dit zijn:

• In Centraal-Afrikaanse Republiek (CAR) het Nationaal park Manovo-Gounda St. Floris.
• In Democratische Republiek Congo het Nationaal park Virunga, het Nationaal park Kahuzi-Biéga, het Nationaal park Garamba, het Nationaal park Salonga en het Okapi wildpark.
• In Ivoorkust het Natuurreservaat Mount Nimba.
• In Guinee het Natuurreservaat Mount Nimba.
• In Kenia het Lake Turkana National Parks.
• In Madagaskar de regenwouden van de Atsinanana.
• In Mali de oude stad Djenné, Timboektoe en de Tombe van Askia.
• In Niger de Natuurreservaten Aïr en Ténéré.
• In Senegal het Nationaal park Niokolo Koba.
• In Oeganda de Graftomben van koningen van Boeganda in Kasubi.
• In Tanzania het Wildreservaat Selous.

Arabische staten

Daarnaast zijn er in deze regio ook erfgoederen die bedreigd zijn en daarom op de gevarenlijst zijn geplaatst. Dit zijn:

• In Egypte Aboe Mena.
• In Irak Hatra, Assur (Qal'at Sherqat) en de Archeologische stad Samarra.
• In Jeruzalem de oude stad Jeruzalem en haar stadsmuren (2018).
• In Libië de archeologische stad Cyrene, de archeologische stad Leptis Magna, de archeologische stad Sabratha, de oude stad Ghadamès, Rotskunstgebied van Tadrart Acacus.
• In Palestina de geboorteplaats van Jezus, de Geboortekerk en de pelgrimsroute, Bethlehem, land van olijven en wijngaarden (cultuurlandschap van zuidelijk Jeruzalem) en Battir en het oude stadsgedeelte van Hebron/Al Khalil.
• In Syrië de oude stad Damascus, de oude stad Bosra, de ruïnes van Palmyra, de oude stad Aleppo, Krak des Chevaliers en Qalat Salah El-Din en de oude dorpen van Noord-Syrië.
• In Jemen de oude ommuurde stad Shibam, de oude stad Sana'a en de historische stad Zabid.