Nederland en Werelderfgoedlijst van UNESCO

Wat voor de een cultureel of natuurlijk erfgoed van hoge waarde is kan voor een ander waardeloze oude troep lijken. Mensen oordelen naar eigen smaak en voorkeur en die verschillen nu eenmaal van mens tot mens. Ook kunnen keuzen erg van de eigen cultuur afhangen en is de waardering voor erfgoederen niet altijd hetzelfde als van de bewoners die bij een bepaald erfgoed horen. Maar gelukkig is er een organisatie die wereldwijd culturele en natuurlijke erfgoederen beschermt en daar de juiste normen bij aanhoudt namelijk een speciale commissie van de UNESCO.

UNESCO en cultureel en natuurlijk erfgoed

De UNESCO (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization) is verantwoordelijk voor de zogenaamde Werelderfgoedlijst. Die lijst bevat alle culturele en natuurlijke erfgoederen die volgens de UNESCO bijzondere bescherming verdienen. Onder cultureel en natuurlijk erfgoed wordt dan onvervangbaar en uniek erfgoed verstaan dat in principe eigendom is van de hele wereld.

Beter wederzijds begrip voor culturen

Niet alle erfgoederen op de Werelderfgoedlijst munten uit in schoonheid maar allen zijn op een zekere manier bijzonder. Velen beschouwen het daarom als zeer belangrijk om die erfgoederen te behouden voor toekomstige generaties waar de UNESCO borg voor staat. Naast de bescherming van het erfgoed kan daardoor ook een beter wederzijds begrip ontstaan tussen culturen.

Landen zelf verantwoordelijk

De bijna duizend Werelderfgoederen liggen verspreid over een groot aantal landen. Ieder jaar wordt de lijst opnieuw uitgebreid door de speciale commissie van de UNESCO die bestaat uit vertegenwoordigers van een aantal landen. De landen blijven echter verantwoordelijk voor het behoud en de bescherming van de eigen erfgoederen.

Nederland en Overeenkomst over het Werelderfgoed

Nederland heeft zich in 1992 verplicht tot medewerking voor het behoud van de Nederlandse erfgoederen door de ondertekening van de Overeenkomst over het Werelderfgoed. Alle landen die het verdrag hebben geratificeerd zijn gehouden aan zich inzetten voor behoud, bescherming en identificatie en aan het overdragen van culturele en natuurlijke erfgoederen binnen hun landgrenzen aan komende generaties.

Aantal organisaties betrokken

Bij alles wat met het Werelderfgoed te maken heeft is een aantal organisaties betrokken. Voor een deel zijn dat overheidsorganen met daarnaast de Stichting Platform Werelderfgoed Nederland en de NUC (Nederlandse Nationale UNESCO Commissie). Het uiteindelijke beleid hiervoor wordt bepaald door het ministerie waarbij een belangrijke rol is weggelegd voor de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (nieuwe naam sinds 2009).

Procedure rond voordrachten voor Werelderfgoedlijst

Voordrachten voor erfgoederen kunnen worden ingediend door alle landen die de Overeenkomst over het Werelderfgoed hebben ondertekend. De stappen die daarvoor gezet moeten worden zijn:

Opstellen van een voorlopige lijst

Deze bestaat uit een inventarisatie van alle belangrijke monumenten die het land de komende jaren van plan is te nomineren.

Samenstellen nominatiedossier

Dit dossier moet zoveel mogelijk informatie bevatten zoals een uitgebreide omschrijving van de bijzondere waarde van het monument. Tevens moet het dossier plannen bevatten waarin wordt aangetoond hoe het monument behouden kan worden in de toekomst. Zo’n dossier kan tientallen pagina’s bevatten met daarbij ook kaartmateriaal en foto’s. Voorts wordt de geschiedenis toegevoegd en wordt de voordracht voorzien van gegevens over de juridische status, beschermende maatregelen, de toestand waarin het erfgoed zich bevindt en eventuele bedreigingen.

Inzending van dossier

Het dossier moet worden ingezonden naar het ondersteunend bureau van de Commissie voor het Werelderfgoed. Die commissie beoordeelt onder meer of het dossier voldoende compleet is.

Beoordeling door adviesorganen

Als het dossier aan de eisen voldoet wordt het voorgelegd aan ofwel het adviesorgaan ICOMOS (International Council on Monuments and Sites) voor de culturele erfgoederen ofwel aan IUCN (International Union for Conservation of Nature) voor de natuurlijke erfgoederen.

Besluit van commissie

Het al dan niet opnemen van een monument op de Werelderfgoedlijst wordt uiteindelijk besloten door de Commissie voor het Werelderfgoed. Zij oordelen een keer per jaar over de nieuwe nominaties aan de hand van de adviesrapporten.

Voorlichting, educatie en bezoek

Binnen de bekendheid van de erfgoederen heeft de stichting Platform Werelderfgoed Nederland een belangrijke taak. Zij stelt zich ten doel het bewust worden van een aantal cultuurhistorische objecten die door de UNESCO op de Werelderfgoedlijst zijn geplaatst. Zij streeft dit doel na door voorlichting en educatie en door het stimuleren van bezoek aan de erfgoederen. Tevens is de stichting gesprekspartner van de Rijksoverheid met betrekking tot het beleid aangaande de erfgoederen.

Nederlandse Werelderfgoederen

Nederland heeft momenteel (2016) tien erfgoederen die op de Werelderfgoedlijst zijn geplaatst. Die erfgoederen vertellen een verhaal van Nederland en de Nederlanders op het gebied van waterbeheer, burgersamenleving en (land)ontwerp.

1. 1995 Schokland en omgeving
2. 1996 Waterlinie Amsterdam (Stelling van Amsterdam)
3. 1997 Molens bij Kinderdijk/Elshout
4. 1997 Historisch gebied van Willemstad, binnenstad en haven, Nederlandse Antillen
5. 1998 Ir. D.F. Woudagemaal
6. 1999 Droogmakerij de Beemster
7. 2000 Rietveld Schröderhuis
8. 2009 Waddenzee (gedeeltelijk in Duitsland)
9. 2010 Amsterdamse grachtengordel
10. 2014 Van Nellefabriek

Trots op Amsterdamse grachtengordel

Een van de laatst toegevoegde erfgoederen is de 17e eeuwse Amsterdamse grachtengordel die destijds als een architectonisch kunstwerk werd gebouwd. Volgens de commissie die de voorgestelde erfgoederen beoordeelt is de grachtengordel een culturele locatie die vanuit internationaal perspectief van uitzonderlijke waarde is. Met die erkenning is de gemeente Amsterdam zeer blij en vindt het een compliment voor alle moeite die de stad in het verleden heeft getroost voor het behoud van de gordel als symbool voor Amsterdam.

Lees verder

• Monumenten en hun bescherming