Het Mauritshuis in Den Haag

Het Mauritshuis in Den Haag kennen wij tegenwoordig als museum. Dat is het niet altijd geweest. Ook bij de naamgeving denken we vaak aan de verkeerde Maurits. Van Johan Maurits, de Braziliaan, hebben maar weinig mensen gehoord. Toch heeft deze man een niet onbetekenende rol gespeeld in de geschiedenis van de Lage Landen.

Niet vernoemd naar de bekende Maurits

En met "de bekende Maurits" bedoelen we dan de Maurits van Oranje, die zijn in 1584 vermoorde vader, Willem van Oranje, in 1585 opvolgde als stadhouder. Het bekende Mauritshuis is vernoemd naar zijn achterneef, Johan Maurits, graaf van Nassau-Siegen, geboren op de Dillenburg in Duitsland op 16 juni 1604 en overleden te Bergendal, bij Kleef, op 20 december 1679.

Deze Johan Maurits was een opmerkelijk man. Al in 1621, toen hij pas zeventien jaar oud was, kwam hij zijn geluk beproeven in de Republiek en werd officier in het leger van prins Maurits. Tijdens de veldtocht langs de Maas in 1632 onder leiding van stadhouder Frederik Hendrik maakte hij zich zeer verdienstelijk. Zonder zijn militair inzicht zouden Venlo en Maastricht waarschijnlijk niet in handen van de Staatsen gevallen zijn.

Zijn kostje was toen gekocht en als aanzienlijk man besloot hij een passende behuizing te laten bouwen. Dat werd het Mauritshuis, vlak naast het Binnenhof in Den Haag. Er is aan gebouwd van 1633 tot 1644. De ontwerpers van het Mauritshuis waren de bekende bouwmeesters Jacob van Campen en Pieter Post.

Hij was niet de volledige bouwtijd aanwezig om de vorderingen te kunnen zien, want in 1636 werd hij benoemd tot gouverneur van Hollands-Brazilië. Daar moest hij veel slag leveren met de Portugezen. Hij kreeg echter onvoldoende financiële steun van de West-Indische Compagnie, omdat zijn kosten te hoog waren. Ook raakte hij in Brazilië in conflict met de daar verblijvende predikanten, die zijn houding tegenover de katholieken te tolerant vonden.

Voor het ontwikkelen en bewerken van de plantages liet hij enorme hoeveelheden negerslaven uit Afrika halen. Ook dat ging niet zonder slag of stoot, want ook in Afrika lieten de Portugezen hem, uit louter winstbejag, niet zo maar zijn gang gaan.

Op het eiland Antonio Vaz liet hij een schitterende residentie bouwen: Mauritsstad. Het paleis Vrijburgh dat daar verrees, was naar een ontwerp van Pieter Post. In 1644 verliet hij Brazilië; hij kreeg voor zijn beleid niet voldoende steun uit de Republiek. Bij zijn terugkeer gaf hij een groot feest in zijn nieuwe woning, het Mauritshuis. Van dat feest is nog lang schande gesproken, omdat hij daar vrijwel naakte Braziliaanse meisjes liet dansen. In 1647 werd hij benoemd tot stadhouder van Kleef. Ook daar liet hij een imposant paleis bouwen.

Deze Maurits, die zijn naam gaf aan het Mauritshuis, is de geschiedenis ingegaan onder de naam "de Braziliaan".

Het Mauritshuis

Nadat Johan Maurits, de Braziliaan, in Kleef was gaan wonen, verhuurde hij zijn huis in Den Haag nog al eens aan de Staten van Holland. In 1660 gaven de Staten er een groot feest ter ere van koning Karel II van Engeland. Na de dood van Johan Maurits in 1679 werd het huis verkocht. In 1704 brandde het vrijwel geheel af, maar het werd in oude glorie herbouwd.
Lodewijk Napoleon, die een deel van de Franse Tijd koning van Nederland was, vestigde in 1807 zijn bibliotheek in het Mauritshuis.

Sinds 1820 is het Mauritshuis museum: het Koninlijk Kabinet van Schilderijen. Een van de beroemdste schilderijen die hier gezien kan worden is "de Stier" van de schilder Paulus Potter.

Ook zijn er zeldzaam vreemde dingen tentoongesteld geweest, tot aan het begin van de twintigste eeuw. Wat te denken van de leunstoel van Jacoba van Beieren, of de jas die Willem van Oranje droeg op de dag dat hij werd vermoord. Zelfs het beruchte pistool van Balthasar Gerards ontbrak niet aan de collectie.