René van Chalon, prins van Oranje

Bij prins van Oranje denken we misschien het allereerst aan de Nederlandse Vader des Vaderlands, prins Willem van Oranje, stadhouder in de Nederlanden net voor en aan het begin van de Tachtigjarige oorlog. Toch was Willem van Oranje niet de eerste prins van Oranje die tevens stadhouder was. Die eer viel te beurt aan René van Chalon, prins van Oranje.

Graven van Nassau

De Graven van Nassau, een gebied dat tegenwoordig in Duitsland ligt, speelden in de veertiende, vijftiende en zestiende eeuw een prominente rol in de Nederlanden. Verschillende telgen bekleedden hoge functies in het landsbestuur en waren in opdracht van de Bourgondische hertogen en Habsburgse koningen vaak als stadhouder over één of meerdere gewesten in de Nederlanden aangesteld. Achter de naam Nassau volgde vaak een toevoeging, die een aanduiding was voor de tak van de familie en bepaalde gebieden die die tak in bezit had.

Graaf Jan V van Nassau-Dillenburg

Graaf Jan V van Nassau-Dillenburg was graaf van Nassau, en woonde in het voorvaderlijk kasteel van de familie, Slot Dillenburg in het gelijknamige plaatsje Dillenburg. Jan V was in 1504 en 1505 stadhouder van Gelre en Zutphen. In 1504 komt hij door een erfenis van zijn broer Engelbrecht II van Nassau in bezit van Breda en Vianden. Na he overlijden van Jan V worden zijn bezittingen verdeeld over zijn twee zoons. Hendrik III van Nassau erft de bezittingen in de Nederlanden, zijn zoon Willem de Rijke krijgt de bezittingen aan de Duitse kant, Nassau-Dillenburg.

Hendrik III van Nassau-Breda

Bij Hendrik III van Nassau wordt het achtervoegsel Breda achter de naam geplaatst, om de Nederlandse tak aan te geven. Ook Hendrik wordt in het landsbestuur betrokken. Koning Filips de Schone benoemt hem tot drossaard van Brabant. Hendrik is tussen 1515 en 1521 stadhouder van Holland en Zeeland. Tussen 1522 en 1530 is Hendrik als kamerheer aan het hof van keizer Karel V in Spanje. Hendrik is verschillende keren getrouwd geweest. Uit het huwelijk met Claudia van Chalon wordt een zoon geboren, René van Nassau, ook wel Reynaert van Nassau.

Het Huis Chalon

Claudia van Chalon, de moeder van René van Nassau, was een telg uit het Huis Chalon. Op dat moment heerst het Huis Chalon over het vorstendom Orange, een gebied in het zuidoosten van Frankrijk. In plaats van vorstendom wordt ook gesproken over prinsdom. De vorst van dit gebied wordt prins van Oranje genoemd. In de jonge jaren van René van Nassau was Filibert van Chalon, een broer van zijn moeder, de prins van Oranje.

Erfenis

Als Filibert van Chalon in 1530 zonder kinderen sterft gaat de hele erfenis naar zijn neef, René van Nassau, die op dat moment nog maar elf jaar oud is. René zou zich vanaf dat moment ook René van Chalon noemen. René is hiermee dus de eerste ‘Nassau’ die tevens prins van Oranje is. Behalve het prinsdom Oranje erft René bovendien een groot aantal bezittingen in het vrijgraafschap Bourgondië (niet te verwarren met het Hertogdom Bourgondië) en in de Dauphiné. Doordat René het prinsdom Orange in zijn bezit had, was hij bovendien een soeverein vorst geworden, wat hem een vooraanstaande positie binnen de adelstand en binnen het landsbestuur opleverde.

Devies

René van Chalon nam het devies van de familie Chalon over, dat luidt ‘Je maintaindrai Chalon’ ofwel: Ik zal Chalon handhaven. Later veranderde hij dit in ‘Je maintaindrai Nassau’. We herkennen een stuk van dit devies nog steeds in de wapenspreuk van Nederland: ‘Je maintaindrai’: Ik zal handhaven.

Huwelijk en kinderen van René van Chalon

René van Chalon trad op 20 augustus in het huwelijk met Anna van Lotharingen. Hun dochtertje, Maria werd maar drie weken oud. Meer kinderen zouden in dit huwelijk niet worden geboren. Wel had Réne een bastaardzoon, Palamedes van Chalon die in 1540 werd geboren.

In dienst van Karel V als stadhouder en militair

Net als zijn voorvaderen werd ook René belast met taken in het landsbestuur en ’s lands verdediging. In 1540 werd René, pas 21 jaar oud, stadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht. In de jaren 1543 en 1544 was hij bovendien stadhouder van Gelre en Zutphen. Hiermee was René van Chalon dus de eerste prins van Oranje die als stadhouder in de Nederlanden actief was. Van de hoge edelen werd bovendien een actieve rol verwacht in militaire activiteiten van Karel V. Tijdens het beleg van Saint-Dizier (1544) sneuvelde René van Chalon, pas 25 jaar oud. In de Grote Kerk van Breda werd René van Chalons in een grafkelder bijgezet.

Willem van Oranje

René had kort voor zijn dood een testament opgesteld. In dit testament werd bepaald dat Willem van Nassau de erfgenaam zou zijn. Willem van Nassau was de zoon van Willem de Rijke en dus de volle neef van René van Chalon. Ook Willem is nog maar jong op het moment dat hij de erfenis krijgt. Keizer Karel V stelt wel zijn eisen aan het aanvaarden van deze erfenis. De jonge Willem zal katholiek moeten worden (de Duitse Nassau-familie is dan protestants) en aan het hof van Karel V verder worden opgevoed. Dat zijn eisen waarmee de familie Nassau wel kan leven. Willem wordt hierdoor prins van Oranje-Nassau. Hij zal later de tweede prins van Oranje zijn die namens de koning als stadhouder in de Nederlanden actief is – en daarna ook voor de Staten Generaal.