Willem II van Nassau, prins van Oranje

Toen in 1647 Frederik Hendrik, prins van Oranje, overleed was het al duidelijk wie hem zou gaan opvolgen. Zijn zoon Willem was als jong kind al benoemd als toekomstig stadhouder in de meeste Nederlandse gewesten. Bovendien werd Willem II van Nassau bij het overlijden van zijn vader ook de nieuwe prins van Oranje, soeverein vorst van het prinsdom Oranje.

Jeugd en toekomst

Op 27 mei 1626 werd in Den Haag Willem II geboren, zoon van prins Frederik Hendrik van Oranje en Amalia van Solms. Op het moment van zijn geboorte was zijn vader nog maar een klein jaar prins van Oranje en stadhouder, na het overlijden van diens broer Maurits. Al op jonge leeftijd wist Frederik Hendrik de toekomst van zijn zoon zeker te stellen. Toen in 1630 de jonge Willem pas vier jaar oud was had zijn vader al een verdrag weten te sluiten met Overijssel en Utrecht waarin werd bepaald dat Willem hem zou opvolgen als stadhouder. Datzelfde wist Frederik Hendrik in 1631 in Holland en Zeeland te regelen en in 1632 gebeurde dat in Gelderland. Bovendien werd in 1637 door de Staten-Generaal vastgelegd dat de jonge Willem zijn vader bij diens overlijden ook zou opvolgen als kapitein-generaal en admiraal-generaal van de Republiek.

Een goed geregeld huwelijk

Een huwelijk was een prima manier om banden tussen families en landen aan te halen, te versterken of te leggen. Er was Frederik Hendrik veel aan gelegen om voor zijn kinderen goede huwelijken af te sluiten, die later voor steun en bondgenootschappen konden zorgen. En natuurlijk konden goede huwelijken het aanzien en de macht voor zijn kinderen en kleinkinderen vergroten. Ook voor de nog jonge Willem werd zo’n huwelijk geregeld. De keus viel op de oudste dochter van de Engelse koning Karel I, Mary Stuart. Op het moment dat dit huwelijk werd geregeld en gesloten was Willem 14 jaar oud, de Engelse Mary Stuart pas 9 jaar oud.

De Tachtigjarige Oorlog

Op het moment dat Willem werd geboren was de Tachtigjarige Oorlog, waarin de Noordelijke Nederlanden zich vrijvochten van het Spaanse gezag, nog in volle gang. Ook Willem heeft zijn bijdrage aan de strijd geleverd door in 1643 deel te nemen aan de Hinderlaag bij Bergen op Zoom. Voor Willem mocht de oorlog doorgaan, hij voelde niets voor de vrede omdat deze in zijn ogen teveel nadelen zou geven. Het vredesproces was echter in volle gang en te ver gevorderd om nog te stoppen op het moment dat Frederik Hendrik in 1647 stierf en Willem, volgens eerdere afspraken, zijn vader opvolgde als stadhouder en als prins van Oranje. Hij werd hiermee soeverein vorst over het prinsdom Oranje, in het zuidoosten van Frankrijk.

De Vrede van Münster

Op 15 mei 1648 werd na een onderhandelingsproces van twee jaar in Münster de Vrede van Münster getekend, waarmee de oorlog tussen Spanje en de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden officieel ten einde was en alle vijandige acties werden gestaakt. De tekst van het verdrag van Twaalfjarige Bestand (1609-1621) diende als uitgangspunt bij het opstellen van de vredesvoorwaarden. Hierbij erkende Spanje de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden als onafhankelijke, soevereine staat. Het Nederduits-Gereformeerde geloof zou in de nieuw erkende staat de staatsgodsdienst worden en alle katholieke bezittingen zouden vervallen aan de staat. Tussen de Republiek en de zuidelijke Nederlanden, die onder Spaans gezag bleven, werd een grens bepaald. In het Nationaal Archief in Den Haag zijn twee exemplaren van de vredestekst, één in het Spaans en één in het Frans. Beide zijn ondertekend door de Spaanse koning, Filips IV. De Vrede van Münster was overigens onderdeel van een groter vredesproces en -verdrag, de Vrede van Westfalen, waarmee ook een einde kwam aan de Dertigjarige Oorlog. De vrede zou in de Nederlanden voor rust en stabiliteit moeten zorgen, maar er waren echter nadelige consequenties, waar Willem moeite mee had. Zo verplaatste de handel op de Schelde zich weer naar Vlaamse havensteden, ging de kolonie van de West-Indische Compagnie in Brazilië verloren en werd in de Generaliteitslanden de Hervorming doorgevoerd. Het leverde spanningen op, waarbij men vooral in het gewest Holland weinig zin had om voor de kosten op te draaien. Overigens betekende het verdrag ook dat de haven van Antwerpen gesloten zou blijven, een situatie die tot 1813 zo zou blijven.

Een groot of een klein leger?

In oorlogstijd was het grote leger noodzakelijk voor het houden van veldtochten tegen de Spanjaarden waarbij steden in de zuidelijke Nederlanden werden aangevallen. In vredestijd waren die veldtochten uiteraard niet meer aan de orde. En dat leidde tot de vraag: moeten we een groot of juist een veel kleiner leger? Voor de orthodoxe protestanten, die door Willem werden gesteund, moest het leger groot en sterk blijven. Hiermee konden immers harde maatregelen worden afgedwongen, om in eigen land de Nederduitse Hervorming sneller te doen verlopen en het zorgde voor een belangrijk gevoel van veiligheid tegen eventuele buitenlandse aanvallen. Hollandse steden, zoals Amsterdam, Haarlem en Delft wilden juist een kleiner leger. In 1650 probeerde Willem, samen met de Friese stadhouder Willem Frederik van Nassau door een staatsgreep het voordeel aan zijn kant te krijgen. Hij heeft niet veel tijd gekregen om dit tot een goed einde te brengen.

Op jonge leeftijd overleden

In oktober 1650, nam Willem deel aan een jachtpartijtje op de Veluwe. Tijdens deze jachtpartij voelde Willem zich niet goed, hij kreeg plotseling koorts. Na onderzoek werden hem de pokken vastgesteld, in die tijd een gevaarlijke ziekte waar geen adequate medicijnen tegen waren. Op 6 november 1650 overleed Willem, hij is op dat moment pas 24 jaar oud. Acht dagen later werd zijn zoon geboren, de latere stadhouder en al meteen vanaf zijn geboorte de nieuwe prins van Oranje, Willem III. Maar in eerste instantie wilde de Republiek geen nieuwe stadhouder meer. In de Republiek zou het Eerste Stadhouderloze Tijdperk ingaan.