Carnaval in Nederland

Carnaval in Nederland Elk jaar, voor de Vastentijd begint, wordt weer carnaval gevierd in het zuiden van het land. Maar waarom wordt carnaval alleen in het zuiden gevierd? Wat is de oorsprong van carnaval? Wat zijn carnavaleske gebruiken? Wat is het verschil met carnaval in Brazilië?

Het ontstaan van carnaval

Christelijke traditie

De 40 dagen voor Pasen treedt de Vastentijd aan. Dit is de periode waarin geen vlees, zoetigheid en dergelijke wordt gegeten, of enkel minimaal noodzakelijk. Om die reden werd vaak vlak voor de periode een soort feest gehouden, een soort eetfestijn, waarbij mensen zich voor de laatste maal konden uitleven. De oorsprong zou dus mogelijk liggen in de Latijnse uitdrukking "carne vale" wat "afscheid van het vlees" betekent. Het zou om meer gaan dan enkel vlees, namelijk de vleselijke lusten.

De vastentijd
De vastentijd refereert naar de 40 dagen die Jezus doorbracht in de woestijn, waarbij hij vastte en bezon op christelijke kernwaarden. Dit zou zo verwoord staan in het Nieuwe Testament.

Heidens feest

De geschiedenis van carnaval is echter niet zo eenduidig. Het zou ook mogelijk al langer bestaan dan als christelijke traditie. Dit feest zou dan ten slotte door de kerk zijn toegepast op de christelijke traditie om de relatie met het heidense eraan weg te halen. Ook dit heidense midwinterfeest zou zijn oorsprong vinden in de Latijnse term "carne vale", maar mogelijk ook van het Latijnse "carne valere", wat juist het regeren van het vlees betekent.

Niet alleen in Nederland wordt het heidense carnaval gevierd, maar ook in andere landen in Europa, zoals in Rusland, waar het maslenitsa ("boterfeest" of "pannenkoekenfeest") wordt genoemd. Ook hierbij refereert het naar de vette dinsdag voor het vasten.

Datum van carnaval

Carnaval valt niet elk jaar op dezelfde datum. Dit omdat het afhankelijk is van wanneer Pasen gevierd wordt (namelijk 40 vastendagen voor Pasen; Aswoensdag, de dag dat de vastendagen aanvangen is 46 dagen vóór Pasen). De Paaszondag wordt vaak gebruikt bij het berekenen van de Paascyclus, die ook feesten als Hemelvaart en Pinksteren bepaald. Wanneer Pasen wordt gevierd is afhankelijk van de maanstand (de eerste zondag na de eerste volle maan op of na het ingaan van het lenteseizoen).

Carnavalsdata 2013-2020:
  • 2013: 10 februari
  • 2014: 2 maart
  • 2015: 15 februari
  • 2016: 7 februari
  • 2017: 26 februari
  • 2018: 11 februari
  • 2019: 3 maart
  • 2020: 23 februari

Carnaval kan op zijn vroegst op 1 februari worden gevierd, en het laatst op 9 maart.

Duur van carnaval

In principe wordt carnaval gevierd van zondag tot en met dinsdag, maar op vele plaatsen begint het al eerder, op vrijdag of zaterdag. Bovendien wordt de carnaval al geopend op 11 november (de elfde van de elfde; het gekkengetal) en vinden er in de tussentijd al carnavalsactiviteiten plaats. Hetzelfde geldt voor de Aswoensdag, waarop ook vaak nog festiviteiten plaatsvinden.

Carnaval in het zuiden

Carnaval wordt met name in het zuiden van het land gevierd, hoewel op een enkele plaats en in een enkel café boven de Maas ook wel eens het feest wordt gehouden. Er wordt vaak onderscheid gemaakt in het Rijnlands carnaval (veelal in Limburg en zuidoost Noord-Brabant) en het Bourgondisch carnaval (noord/west van Noord-Brabant en Zeeland).

Carnaval wordt voornamelijk in het zuiden gevierd omdat daar toch de meeste katholieken wonen. Het is dan ook voortkomend uit de katholieke traditie, en daarom minder "bekend" onder de protestantse bevolking. Er wordt vaak een scheidingslijn getrokken met de grote rivieren, maar dit is natuurlijk niet zo nauwkeurig.

Carnavaleske gebruiken

Veel voorkomende gebruiken van carnaval zijn:
  • Inluiden van carnaval: Dit gebeurt al op 11 november, wanneer ook de Prins en zijn Raad wordt onthuld.
  • Sleuteloverdracht: Het moment dat de Prins Carnaval de sleutel van de stad/het dorp krijgt overhandigd door de burgemeester.
  • Optocht: Carnavalsgroepen hebben het hele jaar praalwagens gebouwd om deze te vertonen.
  • Dweilorkesten: Groepen die op instrumenten muziek spelen tijdens carnaval.
  • Verkleden: Iedereen draagt tijdens carnaval de meest gekke, sexy of bonte kostuums.
  • Alternatieve plaatsnamen: Elke woonplaats heeft tijdens carnaval een andere naam.
  • Tonproaten: Optredens tijdens carnaval.

Sommige dorpen en steden hebben hun eigen gebruiken, zoals de Burgemèstersdag in Herpen.

Veranderde plaatsnamen

  • Apeldoorn: Knienenburg
  • Bergen op Zoom: Krabbegat
  • Breda: Kielegat
  • Eindhoven: Lampegat
  • Geleen: Gelaen
  • Helmond: Krijebijtersstad
  • 's-Hertogenbosch: Oeteldonk
  • Kerkrade: Kichreaoj
  • Maastricht: Mestreech
  • Nijmegen: Knotsenburg
  • Roermond: Remunj
  • Sittard: Zitterd
  • Tilburg: Kruikezeikersstad
  • Utrecht: Leemput
Limburg is minder bezig met het bedenken van werkelijk nieuwe namen en gebruikt meer dialect.

Carnaval in Brazilië

Over de wereld is carnaval in Brazilië een van de bekendste, met name de carnaval die wordt gehouden in Rio de Janeiro. Ook hier wordt carnaval gevierd als voorafgaand aan de Aswoensdag en duurt zo'n vier dagen. Het hoogtepunt daarbij is wel de parade. Dit wordt gehouden in de Sambadrome: de zevenhonderd meter lange weg aan de rua Marquês de Sapucaí, waar speciale tribunes zijn gebouwd om de optochten te aanschouwen. De optocht is veel groter en uitbundiger dan de optochten in Nederland met veel danseressen en praalwagens. Een andere bekende carnaval wordt gehouden in Salvador de Bahia.

De oorsprong van het Braziliaanse feest is te vinden in de komst van de Portugese kolonisten die uit hun land het straatfeest (entrudo- of lentefeest) mee brachten. Dit werd dan ook overal in Brazilië gevierd vanaf de 19e eeuw. Het feest wordt minder gevierd op een gegeven moment, tot eind 19e eeuw wanneer het weer wordt opgepakt door ex-slaven die gemaskerd naar bals gaan. Sambascholen houden zich bezig met dansen en muziekgroepen met de muziek.
© 2013 - 2024 Moneyq89, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Christelijke feestdagen: CarnavalChristelijke feestdagen: CarnavalCarnaval, een van de gezelligste feesten in Nederland, zeker in het zuiden van het land. Lees hier meer over het ontstaa…
Carnaval vieren in NederlandCarnaval vieren in NederlandIn Nederland wordt carnaval voornamelijk onder de rivieren gevierd en in België vrijwel overal. We hebben het hier verde…
Hoe is carnaval ontstaan?Hoe is carnaval ontstaan?Hoe is carnaval ontstaan? Elk jaar wordt er in delen van Nederland carnaval gevierd. Mensen trekken verkleedkleren aan.…
De geschiedenis van carnavalDe geschiedenis van carnavalWie er in het Zuiden van Nederland woont ontkomt er niet aan: carnaval. Elk voorjaar, tussen pakweg half februari en hal…
Wat is Driekoningen?Wat is Driekoningen?Op 6 januari wordt Driekoningen gevierd. Maar wat houdt de feestdag in? Wie waren de Drie Koningen? Wat is het verhaal a…
Bronnen en referenties
  • Nl.wikipedia.org/
Moneyq89 (152 artikelen)
Laatste update: 27-02-2016
Rubriek: Kunst en Cultuur
Subrubriek: Feestdagen
Bronnen en referenties: 1
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.