Caligula, de meest beruchte Romeinse keizer

Gaius Julius Caesar Germanicus, beter bekend als Caligula is de meest beruchte keizer van het oude Romeinse rijk. Hij regeerde van 37 tot zijn dood in 41 na Christus. In 37 volgde hij de impopulaire Tiberius op. Aanvankelijk was Caligula populair onder het volk. De piepjonge keizer organiseerde namelijk grootse paardenrennen en circusvoorstellingen. Maar niet lang na zijn aantreden zou zijn houding drastisch veranderen en vestigde hij een waar schrikbewind.
De geschiedenis van Caligula is samengesteld uit getuigenissen van meerdere geschiedkundige Romeinen. Een aantal van hen had ontmoetingen met de keizer. De bekenste historicus is Seneca. Zijn kritische geschriften zorgden voor zijn verbanning naar Corsica.

Elite

Caligula behoorde tot de elite van de Romeinse samenleving. Zijn ouders waren achterneef en kleindochter van Augustus, de eerste keizer van Rome. Caligula’s vader was als legerleider geliefd bij het volk. Hij was bovendien een aangenomen zoon van keizer Tiberius en daarmee zijn gedoodverfde opvolger. Moeder Agrippa was een geziene societydame, die negen kinderen baarde. De jongens allen kandidaat voor het keizersambt. Zijn moeder doste Caligula al als peuter uit als centurion. Hij ging ook regelmatig mee met zijn vader op veldtochten. Soldaten gaven hem daarom de koosnaam Caligula, soldatensandaaltje. Op een van de tochten overleed de vader onder verdachte omstandigheden. Het gerucht dat keizer Tiberius hem had laten vergiftigen bleef daarna hardnekkig.

De verstandhouding tussen Tiberius en Caligula’s moeder Agrippa werd nadien steeds slechter. Het mondde uit in een arrestatie van Agrippa en twee van Caligula’s broers. De moeder overleed van de honger nadat ze na martelingen in hongerstaking was gegaan. De broers waren toen al overleden in gevangenschap.

Goed leven

Caligula had gezien hoe Tiberius zijn familie te grazen had genomen, maar toen de keizer hem in 31 op het hof ontbood, kwam hij toch. Tot ieders verbazing naam Tiberius Galigula aan als zijn zoon en dus zijn erfopvolger. De twee mannen spraken nooit meer over wat gebeurd was. Caligula speelde echter toneel, want hij was het lot van zijn broers en moeder niet vergeten. Caligula had een goed leven aan het hof van Tiberius. Hij kwam in aanraking met de kunsten en trad op in voorstellingen. Ook maakte hij kennis met seksuele uitspattingen. Tiberius orgnaiseerde regelmatig uitgebreide orgieën met zeer jonge meisjes en jongens. Caligula had verschillende verhoudingen met vrouwen, getrouwd of niet.

Populair

Na de dood van Tiberius in 37 betoonde Caligula hem alle eer en zette zijn urn bij in het mausoleum van Augustus. Caligula maakte zich meteen populair door een aantal rechtzaken tegen ‘verraders’ te schrappen en grootse paardenrennen en circusvoorstellingen voor het volk te organiseren. Daarnaast werd de vrijheid voor schrijvers en kunstenaars verruimt. Tiberius stond bekend als een vrek maar bij de nieuwe keizer leek geld geen rol te spelen. De aanleg van wegen, aquaducten en havens kwamen weer op gang.

Ziek

Caligula had drie zussen waarvan zijn lievelingszus Drusilla in 38 ziek werd en overleed. De keizer was zo gebroken dat hij de uitvaart niet meemaakte. Hij stak zich hierna geheel in het zwart. De senaat droeg hij op om Drusilla de status van godin te geven. Overal werden standbeelden van haar opgericht en haar naam zou voortaan in gebeden worden genoemd, zo verordonneerde Caligula. Zelf was hij al in oktober 37 ziek geworden.

Boosaardig

De Romeinen waren tijdens zijn ziekte zeer betrokken bij het ziekbed van hun vorst. Zo werd er massaal op straat gebeden voor de keizer. Ze konden niet vermoeden dat de Caligula die van zijn ziekbed zou opstaan als een boosaardig persoon. Wat gebeurde.

Een edelman die zijn leven had aangeboden aan de goden om het leven van de keizer te redden werd aan zijn woord gehouden. Caligula liet hem van een klif duwen. Er volgde meer slachtoffers, te beginnen met de kleinzoon van Tiberius. Die werd gedwongen zelfmoord te plegen. Daarna gold hetzelfde lot tal van anderen in zijn omgeving. Sommigen hadden nauwe banden met de keizer en waren dan ook verbijsterd over zijn radicale omslag. Senatoren werden ter dood veroordeeld door verzonnen aanklachten die berustten op waanbeelden. Een andere oorzaak was de geldzucht van de keizer. Veroordeelden mochten immers onteigend worden. Caligula zou op deze manier een fortuin vergaren.

Geldgebrek

Het enorme bedrag van 2,7 miljard sestertiën (een gemiddeld jaarinkomen bedroeg 1000 sestertiën) werd door Caligula in een jaar uitgegeven. Deels aan nuttige werken maar grotendeels aan overbodige luxe zoals twee drijvende paleizen met zelfs boomgaarden aan boord. Om meer geld op te halen zette hij rijke families onder druk om geld over te maken. Ook veilde hij alle bezittingen van zijn zussen. Hij bood zelf mee om de prijs op te drijven.

Seksuele uitspattingen

Caligula was berucht om zijn seksuele uitspattingen. Volgens geschiedschrijvers deed hij het met alledrie zijn zussen. Met name met zijn lievelingszus Drusilla. Met haar deed hij het zelfs nadat ze al was getrouwd, en met haar man Lepidus. De biseksuele Caligula was niet kieskeurig. Tijdens feesten aan het hof trok hij zich regelmatig terug met getrouwde vrouwen, waarvan de man getuige was. Hij was zelf drie of vier keer getrouwd.

Dictatuur

In tegenstelling tot het begin van zijn ambtsjaren, gedroeg Caligula zich steeds minder bescheiden. Hij liet zich vaker verkleden en liep dan door Rome als de god Apollo, Hermes of de godin Venus. Soms ook naakt. Hij richtte een tempel op om zichzelf te vereren. Senatoren werden vernederd, geruïneerd of zelfs gedood. Hij sprak over hen als ‘mannetjes die net zo goed slaven konden zijn’. Caligula’s rijk werd steeds meer een dictatuur. Hij had inmiddels alle reden om voor zijn leven te vrezen en verschillende senatoren waren betrokken bij samenzweringen en verzetsgroepen tegen hem. Caligula beloonde klikkers met grote bedragen en daardoor werd er veel geklikt. De tegenstanders werden vaak al opgepakt voordat ze iets hadden kunnen ondernemen.

Dood

In 41 hield zijn geluk op. Tijdens een ochtendwandeling door Rome werd hij aangevallen door zijn vijanden. Een van de aanvallers stak zijn zwaard in de nek en kaak. Kreunend zakte Caligula in. Hij bloedde dood, terwijl hij zou hebben geroepen: ‘Ik leef nog!’. Daarna werden Caligula’s vrouw en kind opgezocht en doodgeslagen.

Gewone Romeinse burgers hadden in tegenstelling tot de elite niet zoveel geleden onder Caligula en waren helemaal niet blij met de moord. Ze eisten massaal om straf voor de aanslagplegers. Die werden dan ook allemaal opgepakt en terechtgesteld.