Mannen achter de macht: Paul Warburg

Paul Moritz Warburg wordt beschouwd als de vader van de 'Fed'. Daarmee schrijft deze Duitse bankierszoon aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog een belangrijk hoofdstuk van de Amerikaanse geschiedenis en de hele wereld. Terwijl Paul zich in Amerika omringt met een paar van de machtigste mannen in Amerika, is zijn oudere broer Max kind aan huis bij de Duitse keizer Wilhelm II. Met de oprichting van het Federal Reserve System treden de Warburgs in de voetlichten van het wereldtoneel.

Indeling

• Een rijzende ster
• Het web
• De spin in het web
• De Eerste Wereldoorlog
• Het web blijft groeien
• De laatste loodjes

Een rijzende ster

Paul wordt een jaar na Max geboren op 10 augustus 1868 in Hamburg. Na zijn gymnasiumopleiding gaat hij in de leer bij Simon Hauer, een import-export handelaar. Van 1888 tot 1891 werkt hij achtereenvolgens bij Samuel Montague & Co in Londen en de Banque Russe pour le Commerce Etranger in Parijs. In 1892 vervoegt hij Max in het bestuur M.M.Warburg & Co. Hij onderbreekt zijn loopbaan voor een wereldreis, tijdens welke hij vermoedelijk zijn toekomstige vrouw Nina J. Loeb leert kennen. In 1895 verwerft Paul het partnerschap in de Hamburgse familiebank en daarmee een plaats in het web van connecties in de bankierswereld. Nog hetzelfde jaar trouwt hij in New York met Nina, dochter van Solomon Loeb, de oprichter van Kuhn, Loeb & Co. Met zijn verhuis naar de Verenigde Staten in 1902 laat hij het bestuur van M.M.Warburg & Co in de handen van Max, maar hij blijft zijn partnerschap behouden. In 1896 bevalt Nina van hun zoon James Paul en later van een dochter Bettina.

Het web

Pauls huwelijk is tekenend voor de relaties die hij onderhield. Door zijn huwelijk werd hij schoonzoon van Solomon, van wie hij in 1902 het partnerschap verkrijgt. Een andere partner in Kuhn, Loeb & Co was de niet minder invloedrijke Jakob Heinrich Shiff, die in naam van Solomon het feitelijk bestuur op zich had genomen. Schiff was getrouwd met Therese Loeb en hun dochter Frieda werd de vrouw van Pauls broer Felix. Via Kuhn, Loeb & Co waren de Warburgs, Schiff en Otto Kahn belangrjke financiers van de Amerikaanse spoorwegen (en daarmee de enige concurrenten van betekenis voor J.P. Morgan). De bank was verantwoordelijk voor de herfinanciering van Union Pacific in 1897. In 1901 financierde de onderneming de overname van Northern Pacific Railroads door Edward Henry Harriman, waardoor Morgan achter dat net viste. Andere spoorwegmaatschappijen waar de bank een zeg in had waren onder meer Chicago-Northwestern Railroad en Pennsylvania Railroad. Belangrijke industriële participaties bestonden in Westinghouse, Western Union en Polaroid Corporation. Paul werd in 1910 directeur van Wells Fargo & Co, een functie die hij in 1914 overliet aan Schiff. In 1911 gingen de Warburgs, Otto Kahn en Mortimer Schiff (Jacob's zoon) een partnerschap aan met John D. Rockefeller om de Equitable Trust Company te verwerven. Deze onderneming werd later omgevormd tot de Chase Bank. Via huwelijk en bloedverwantschap waren ze binnen de Amerikaanse bankwereld tenslotte nog verbonden met J&W Seligman, Speyer &Co, Goldman, Sachs & Co en Lehman Brothers. Of Paul zelf de stap zette naar het Witte Huis, of dat hij omwille van zijn expertise op financieel vlak daartoe werd aangesproken is niet duidelijk. Wel is bekend dat hij van zowel Theodore Roosevelt als Woodrow Wilson een belangrijk adviseur was, net zoals zijn zoon James dat later van Franklin D. Roosevelt zou worden.

De spin in het web

In de natuur weeft de spin het web; in deze context werd eerst het web geweven en de spin als centrum ervan ontworpen tijdens een hoogst geheime vergadering. In november 1910 werd door 7 mannen het Federal Reserve System bedacht. De deelnemers aan die vergadering waren:

1. Nelson Aldrich: senator en voorzitter van de National Monetary Commission, schoonvader van John D. Rockefeller Jr. en zakenpartner van J.P. Morgan
2. Abram Piatt Andrew: voormalig directeur van de Munt, sinds 1909 vice-minister van de Treasury
3. Frank Vanderlip: president van de National City Bank in New York (de grootste bank van de VS), beheerder van William Rockefeller en zakenpartner van Kuhn, Loeb & Co
4. Henry Pomeroy Davison: senior partner van J.P.Morgan & Co en Liberty National Bank van de Astors
5. Charles Norton: president van de First National Bank in New York (de tweede grootste bank van de VS)
6. Benjamin Strong: president van de J.P.Morgan Trust Company en later eerste voorzitter van de 'Fed'
7. Paul Warburg

Op 23 december 1913, drie jaar na de vergadering en veel politieke manoeuvres, werd met de aanname van de Federal Reserve Act het nieuwe systeem van centraal bankieren in de VS een realiteit. In meer dan 100 amendementen werd sindsdien de macht en bevoegdheid van de 'Fed' stelselmatig uitgebreid. Wat haar rol, doel en effecten zijn, is sinds haar bestaan onderwerp geweest van eindeloze debatten en kritiek. Als we zien wie de 'Fed' heeft opgericht, rijzen de vragen over haar doel automatisch. Het zou in ieder geval één van de grootste wapenfeiten blijven in Pauls curriculum. In 1914 werd hij vice-president van zijn geesteskind.

De Eerste Wereldoorlog

Met het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog verdwijnen de machinaties van de rijke bankiers en industriëlen weer wat op de achtergrond, maar ze gingen ongetwijfeld door. Enkele gebeurtenissen tijdens de oorlogsjaren zijn niettemin vermeldenswaardig.
Het directe excuus voor Amerika's deelname aan de oorlog was de torpedering van de Lusitania. Tot die dag waren de Amerikanen absoluut tegenstander van inmenging in het conflict, maar dat sloeg helemaal om toen het nieuws uitbrak dat 159 Amerikaanse passagiers waren omgekomen. Minder bekend in dit verband: het schip was geladen met militair materieel van J.P.Morgan. De Duitsers hadden zowel de Amerikaanse als Britse ambassades verwittigd dat ze het schip zouden aanvallen als het haar koers niet onderbrak. Net voor de aanval riep Churchill de militaire escorte weg van het schip. In 1917 brak in Rusland een volksopstand uit. In Duitsland verzorgde Max Warburg het transport van Lenin vanuit Zwitserland naar St.-Petersburg. Was Paul betrokken bij de oversteek van Trotsky? Feit is dat deze "vader van het communisme" tot dan op Wall Street werkte.

Het web blijft groeien

Na de oorlog breidt Paul Warburg zijn netwerk van contacten en bestuursfuncties verder uit. Drie cruciale posten die hij inneemt zijn een bestuursfunctie bij Manhattan Bank (dat zou fusioneren met Chase, tegenwoordig Chase-Manhattan Bank) een zetel in de raad van bestuur van American IG, de Amerikaanse poot van I.G.Farben en een lidmaatschap van de Counsil on Foreign Relations. Door de oprichting van American IG werd I.G.Farben een wereldomvattend consortium. Haar Amerikaanse poot zou het kanaal worden langswaar niet alleen geld, maar ook grondstoffen en materieel van Amerika naar Duitsland vloeiden, zowel voor als tijdens de Tweede Wereldoorlog. Een ander Duits-Amerikaans consortium was Vereinigte Stahlwerke - US Steelworks. Hoewel in naam Amerikaans werden zowel US Steelworks als American IG bestuurd door Duitsers, of Duitse Amerikanen. Een voorbeeld hiervan is Max Ilgner. Hij was directeur aan beide zijden van de oceaan én directeur van de afdeling NW7, de spionagedienst binnen I.G (waarvan ondermeer prins Bernhard van Nederland lid was). Binnen het bankwezen duikt een reeds gekende naam weer op: Edward H. Harrimans zonen E.Roland en Averall deelden via de (Amsterdamse) Bank voor Handel en Scheepvaart NV samen met Fritz Thyssen, de directeur van Krupp het partnerschap van Union Banking Corporation. Van deze laatste onderneming was ook senator Prescott Bush aandeelhouder. De vader, resp. grootvader van twee Amerikaanse presidenten liep in 1942 effectief tegen een veroordeling aan voor het financieren van de Duitsers, maar de hele affaire werd ondertussen door de geschiedenis met de mantel der vergetelheid bedekt. Het enorm uitgebreide, maar even ingewikkelde net van contacten besloeg zogoed als elk aspect van de samenleving.

De laatste loodjes

Met zijn functie binnen de CFR (of als mede-oprichter?) bereikt Paul de apotheose van zijn carrière. De lijst van bestuursfuncties die hij in zijn persoon verenigde, is er één waarop politici van de jonge 21e eeuw jaloers op zouden zijn. Sinds de oprichting van de Counsil on Foreign Relations in 1921 werden de meerderheid van de kabinetsleden van de Amerikaanse regering uit haar leden gekozen. Hetzelfde kan met grote waarschijnlijkheid gezegd worden van de presidenten zelf.
Paul stierf in New York op 24 januari 1932, maar zijn nalatenschap en financieel-politieke visie zijn springlevend. Om dat te illustreren kunnen we bij de insiders zelf te rade gaan:
“We shall have World Government, whether or not we like it. The only question is whether World Government will be achieved by conquest or consent.” James Paul Warburg in een toespraak tot de senaat op 17 februari 1950.