Fort Rammekens voor soldaten en vleermuizen

Nadat forten eeuwenlang dienst hebben gedaan als verdedigingswerken horen ze nu thuis in de categorie bezienswaardigheden. Een van de nog weinig overgebleven forten is Fort Rammekens dat dateert uit 1547 en is het oudste nog bestaande zeefort van West-Europa. Het fort ligt aan de Westerschelde bij het dorp Ritthem aan de monding van het voormalige kanaal van Welzinge dat toegang gaf tot de haven van Middelburg. Het diende lange tijd om de drukke scheepvaartroutes naar Middelburg en Antwerpen te beschermen en te controleren. Maar tegenwoordig voelen vleermuizen zich er prima thuis.

Fort als verblijf voor militairen

Het woord fort komt van het Latijnse woord fortis dat sterk betekent. Een fort is een verblijf voor militairen dat zodanig is ingericht dat militairen er kunnen wonen en vanuit het fort zich kunnen verdedigen tegen vijandelijke aanvallen. Een fort is een zelfstandig aan alle kanten gesloten bouwwerk en kan voorzien zijn van grachten, muren, torens en wallen. Maar een fort kan ook bestaan uit meerdere met elkaar verbonden versterkingen zoals bunkers of kazematten. Forten kunnen ook ringvormig rondom een stad worden aangelegd waarbij over een stelling wordt gesproken.

Fort Rammekens met wisselende functies

Fort Rammekens is ontworpen door de Italiaanse architect Donato de Boni in opdracht van Maria van Hongarije destijds landvoogdes van de Nederlanden. Zij was een jongere zuster van Karel V. Het fort had een belangrijke functie rond de Tachtigjarige Oorlog. Op 8 februari 1574 werd er de overdracht van de stad Middelburg ondertekend tussen Cristóbal de Mondragón en Willem van Oranje. Van 1585 tot 1616 was het Engels bezit en kreeg koningin Elizabeth het samen met Brielle in onderpand in ruil voor vijfduizend soldaten die de Nederlanden kwamen helpen in de strijd tegen Spanje. In 1616 kwam het terug bij Nederland. In 1787 werd fort Rammekens verbouwd tot hospitaal voor zieke manschappen van de wachtende en teruggekeerde schepen van de Oost-Indiëvaarders. Het verloor definitief zijn oorspronkelijke functie bij de opheffing van de vestingwerken van Vlissingen in 1867.

Champignons en vleermuizen

In de twintigste eeuw kreeg het een heel andere functie en werd het een tijd gebruikt als champignonkwekerij. Momenteel is het fort gedeeltelijk vervallen en groeien er unieke planten op de muren en voelt een aantal soorten vleermuizen zich er prima thuis. In oktober zoeken de vleermuizen de vochtige gewelven op om aan hun winterslaap te beginnen. Hun lichaamstemperatuur daalt dan tot ongeveer 1-2 graden. Onder invloed van de stijgende temperatuur in het voorjaar worden ze weer wakker.

Toeristisch trekpleister

Mede door het omliggende natuurgebied is het fort tegenwoordig, met zijn nog steeds imposante uitstraling, een toeristische trekpleister van formaat. Het vormt het hart van een uniek natuurgebied. Het is te vinden op acht kilometer afstand van Vlissingen temidden van bos, kreken weiden en schorren. Het bos is aangeplant in 1948 in het kader van het herstelplan van Walcheren. Achter de nieuwe dijk is een natuurgebied ontstaan waar onder meer wilde orchideeën groeien. De wallen van fort Rammekens bieden een uniek uitzicht over de Westerschelde. Ook de donkere kazematten, waar eens manschappen woonden en gewonden werden verzorgd, zijn een bezoek waard zoals ook veel plekken in de provincie Zeeland.

Overige forten en stellingen

Naast fort Rammekens bezit Nederland en België nog een aantal forten en stellingen zoals:

Nederland:

• Fort Pannerden
• Fort bij Rijnauwen
• Fort bij Vechten
• Stelling van Amsterdam
• Stelling Den Helder

België:

• Fort Eben-Emael
• Forten rond Luik
• Forten rond Namen
• Fort van Breendonk
• Stelling van Antwerpen

Lees verder

• Fort Napoleon een onneembaar verdedigingswerk
• Frans Naerebout, een Zeeuwse held
• Kasteel voor veiligheid of pracht en praal
• Schutterijen vanaf middeleeuwen tot nu
• Gezonken Oost-Indiëvaarder ‘t Vliegend Hert