Het nieuwe Assyrische Rijk en het volk der Meden

Omstreeks 900 v.Chr. vergrootte de Akkadisch sprekende stadstaat Ashur, gelegen aan de westelijke oever van de rivier de Tigris, zijn heerschappij over het platteland wat nog grotendeels Aramees sprak. Deze laatste semitische taal, die nauw verwant is aan het Hebreeuws, zou uiteindelijk prevaleren. De beschermgod van de Assyriërs was Assur, die gehuwd was met de aardgodin Ishtar. Overigens geloofden de Assyriërs in meerdere goden. Zo was Eljon de allerhoogste God en Jona de visgod. Mot was de god van de onderwereld. Kadi was de Babylon-Assyrische Godin van de rechtvaardigheid en werd afgebeeld als een slang met een menselijk hoofd en schouders. De Meden, vermaard om het fokken en temmen van paarden, waren nauw verwant aan de Perzen. Deze hielden zich op direct zuidelijk van de Meden in het noorden van het huidige Iran.

• Algemeen
• Krijgshandelingen van de stadstaat Ashur vanaf 859 v.Chr
• Het nieuwe Assyrische Rijk 745-609 v.Chr
• Het volk der Meden
• De grondlegger van de Medische dynastie

Algemeen

De stadstaat Ashur (Qal'at Sherkat) was gelegen aan de westoever van de rivier de Tigris. De overleden mensen werden in het algemeen onder de vloeren van hun schamele woningen begraven. Het binnenvallen van Arameeërs, met name in Babylon, nam na 1.050 v.Chr. in kracht toe. Daardoor diende Assyrië zich continue zich tegen de ontstane Aramese staatjes te verdedigen. Al met al werd Assyria echter steeds sterker en ontwikkelde een grote legermacht. Na Ashur-dan van 935-911 v.Chr. werd tijdens de regeringsperiode van Adad-nirari II van 911-891 v.Chr. delen van het land, die inmiddels in bezit waren genomen door Aramese stamhoofden terugveroverd. Tevens werd de koning van Babylon belangrijke grensgebieden ontnomen, daarentegen werden er gebieden ten noorden van de Diyala veroverd. Ook onder Ashur-nasirpal I in de jaren 884-859 v.Chr. was er sprake van grote successen en het Assyrisch wereldrijk beleefde een grote bloeitijd. Daarbij werden op grote schaal naar het voorbeeld van oude tijden delen van volken gedeporteerd.

Krijgshandelingen van de stadstaat Ashur vanaf 859 v.Chr

Een en ander vond een vervolg in de regeringsperiode van zijn zoon en opvolger Salmanassar III van 859-824 v.Chr. die over een leger van 120.000 man zou hebben beschikt en onder meer Medische stammen onderwierp. Tevens was hij actief in het gebied van Libanon. Salmanassar III werd opgevolgd door zijn jonge kleinzoon Adad-nirari III van 810-782 v.Chr., waarbij de eerste vier jaar diens moeder Sammu- ramat (Semiramis) het regentschap vervulde. Deze heerser bond Babylonië steeds meer aan zich, doch liet diens koningen in functie. Deze periode kenmerkte zich ook door een zwak centraal bestuur en interne opstanden, daarbij hadden legeraanvoerders teveel macht. Adad-nirari III werd opgevolgd door Salmanassar IV van 781-772 v.Chr. in welke periode Armenië onafhankelijkheid verwierf. Daarna kwam Ashur-dan III van 771-754 v.Chr. aan de macht. In deze jaren ging de macht van het Assyrische Rijk mede door talrijke interne opstanden steeds verder achteruit. Tenslotte greep Ashur-nirari V de macht, waarna deze een verbond sloot met Matïïlu van Agoesi.

Het nieuwe Assyrische Rijk 745-609 v.Chr

De eigenlijke grondlegger van dit rijk was Tiglatpilesar III van 745-726 v.Chr.; die in het jaar 732 v.Chr. de stad Damascus overwon. Daarbij werd de bovenlaag van de bevolking massaal gedeporteerd. Een en ander is een beproefd middel om opstanden in de toekomst te voorkomen. Tiglatpilesar III smeedde Assyrië weer tot een machtige staat, ook al omdat hij delen van zuidelijk Anatolië (het Hethietische Rijk) en Ammon, Edom en Moab inlijfde. De onderworpen gebieden dienden vervolgens schatting aan hem te voldoen. Zijn opvolger Salmanassar V regeerde van 726-722 v.Chr. en versloeg koning Hosea van Israël en vervolgens na een langdurige belegering ook Samaria. De voornaamste inwoners van de betrokken gebieden werden door Salmanassar II verbannen en kolonisten van Babel, Kuta en Awwa kwamen ervoor in hun plaats. Deze kolonisten vermengden zich met de resterende bevolking. Sargon II met een regeringsperiode van 722-705 v.Chr. bouwde ten noorden van Niniveh (Mosul) zijn nieuwe hoofdstad Dur-Sharrukin met een kolossaal paleis, wat overigens nooit werd afgebouwd. In 717 v.Chr. namen de Assyriërs de macht in de Hethietische steden over en in 714 v.Chr. werd de staat Urartoe verslagen. Zijn zoon en opvolger Sanherib van 705-681 v.Chr. verwoestte Elam en Babylonië in 689 v.Chr., waarbij alle tempels werden vernietigd. Daarbij werden er in Babylonië ook een groot aantal steden en dorpen bezet. Tevens was er sprake van een oorlog tegen koning Hizkia van Juda. Sanherib maakte de stad Niniveh tot zijn hoofdstad gemaakt en voorzag het van reusachtige paleizen en tempels. Uiteindelijk werd hij door zijn eigen kinderen in hetzelfde Niniveh om zeep gebracht, waarna zijn zoon Asarhaddon hem van 680-669 v.Chr. opvolgde.

Verdere wederopbouw

Asarhaddon begon direct met de wederopbouw van de stad Babylon en overwon in 671 v.Chr. Egypte. Hij had echter bijzonder veel moeite met zijn stadhouders in toom te houden en verloor dan ook zijn greep op het Zagrosgebergte (zaqru = berg). Uiteindelijk werd hij opgevolgd door de wrede vorst Ashur-banipal 669-627 v.Chr. Deze plunderde Thèbai in Egypte en Babylon, waarbij zijn broer de vazalkoning van Babylon, in 648 v.Chr. sneuvelde, waardoor Ashur-banipal tevens koning van Babylonië werd. Hij voerde langdurige grensoorlogen met de staat Elam, die eindigden met de vernietiging van het Elamitische Rijk. Daarentegen kon hij de controle op Egypte op den duur niet behouden. Ook vestigde Ashur-banipal, die aanvankelijk tot geleerde werd opgeleid, in Niniveh een omvangrijke bibliotheek, waarvan recentelijk omstreeks 22.000 fragmenten van kleitabletten zijn opgegraven. Deze kleitabletten verhalen over de toestanden in het rijk.

Het verval zet in

Na diens dood trad het verval van het door vele oorlogen en interne opstanden gekwelde rijk al snel in. Reeds in 626 v.Chr. maakte Babylonië zich onafhankelijk en de Meden en de Babyloniërs veroverden na zware gevechten in 614 Ashur en in 612 v.Chr. Niniveh. Vervolgens week Ashur-banipal uit naar de stad Harran om daar tezamen met een paar generaals een nieuw Assyrisch rijk te stichten. Het Assyrische rijk werd daarna opgedeeld door Medië en Babylonië, waardoor het terugviel tot een onbeduidende provincie en louter als wingewest fungeerde. Assyrische legeraanvoerders, gesteund door Egypte en Perzië, regeerden nog drie jaren vanuit de stad Harran. In het jaar 609 v.Chr. viel echter het doek voor het nieuwe Assyrische Rijk.

Het volk der Meden

Assyrische inscripties van het jaar 836 v.Chr. doen voor het eerst gewag van de term Meden in het noordwesten van Iran rondom hun latere hoofdstad Ecbatana. In de 7de eeuw v.Chr. bepleitte de priester Spitama Zarathoestra in het noordoosten van Iran het vereren van één god (Ahoera-Mazda). Deze God vertegenwoordigde de goddelijke kracht van het goede en werd bijgestaan door zes Amesja spenta's. De Meden stonden alom bekend om het fokken en temmen van paarden. Deiokes van 708-675 v.Chr. werd koning van de Meden en begon met de centralisatie van de Iraanse stammen. Zijn opvolger was Phraortes van 675-653 v.Chr., waarna een chaotische tijd aanbrak mede veroorzaakt door invallen van de Scythen. In 640 v.Chr. kreeg de Pers Cyrus I als vazal van Medië van 640-600 v.Chr. het bestuur over Parsamash en Ansan, alwaar hij werd opgevolgd door Cambyses I die regeerde van 600-559 v.Chr. De broer van Cyrus I Ariaramnes met een regeringsperiode van 640-615 v.Chr. bestuurde in die tijd de provincie Parsi. Deze vazalstaten werden vervolgens in 615 v.Chr. weer verenigd.

De grondlegger van de Medische dynastie

Deze rol was voorbehouden aan Cyaxares van 625-585 v.Chr., die allereerst aan de Iraanse stammen zijn gezag oplegde en vervolgens tezamen met Babylonië in 609 v.Chr. Assyrië verwoestte. Ook drong hij door in Klein-Azië, na Armenië veroverd te hebben, alwaar in 585 v.Chr. de rivier de Halys de grensrivier tussen zijn rijk en Lydië vormde. Zijn zoon Astyagès van 585-550 v.Chr. hield het rijk daarna vele jaren intact, doch moest uiteindelijk zijn meerdere erkennen in Cyrus II van Perzië. Deze kwam in het jaar 556 v.Chr. in opstand tegen zijn Medische leenheer, waarbij in 550 v.Chr. de hegemonie overging van de Meden op de Perzen.

Lees verder

• Assyriërs in oude tijden
• Het Nieuw-Babylonische Rijk van 625-539 v.Chr
• De kleine westelijke Klein-Aziatische staten in de oudheid
• De dynastie van de Achaemeniden