Genghis Khan en de Mongolen

De Mongolen vestigden het grootste rijk dat de wereld ooit gekend heeft, maar dit ging gepaard met een grote hoeveelheid geweld. Tijdens de Middeleeuwen zorgden ze voor paniek in Azië en Europa, mensen sidderden wanneer ze over deze Mongoolse horden spraken.

Genghis Khan

De Mongoolse stammen waren van oorsprong nomadisch en het kwam geregeld voor dat verschillende stammen bondgenootschappen sloten, die ook weer snel uiteen vielen met de dood van een stamhoofd. In 1162 werd een jongen geboren die een ongekende reputatie op zou bouwen, Temujin. Temujin was de eerste die alle Mongoolse stammen onder een vlag verzamelde en een echt rijk stichtte, in 1206 kreeg hij zijn titel van "Universeel Heerser" oftwel Genghis Khan.

De Tartaren

De bijnaam van de Mongolen was de Tartaren, een verbastering van de Chinese naam voor de Mongoolse stammen. Daarnaast is Tartarus in de Romeinse mythologie de naam voor de hel. Voor Europeanen waren de Mongolen degenen van Tartarus, ergo de Tartaren. Latere afstammelingen van de Mongolen in het Russische Rijk bleven bekend onder de naam Tartaren.

China

China was op het moment dat Genghis Khan opstond verdeeld in een noordelijk en zuidelijk rijk. Tussen 1211 en 1214 vielen de troepen van Genghis het noordelijk rijk binnen en plunderden het tot de heersende Kin dynastie zich overgaf en daarmee schatplichtig werd aan de Mongolen. Tussen 1267 en 1279 werd de rest van China aan het immense rijk toegevoegd. De Mongolen probeerden toen ook om Japan binnen te vallen maar dit mislukte.

Het Perzische rijk

Tot dat moment was het rijk van Genghis echter nog steeds vooral een groep nomadenstammen, die hun buren plunderden en brandschatten. In 1218 kwam er echter een kentering. Een karavaan, afkomstig uit Mongolië werd door een Perzische gouverneur geen toestemming verleend het rijk te betreden, hij vermoedde dat er Mongoolse spionnen deel uitmaakten van de karavaan en liet iedereen ombrengen. Voor de Mongolen was deze schending van de vrijgeleide die een karavaan had onvergeeflijk en Genghis eiste dat de gouverneur aan hem werd uitgeleverd. De Perzische Sjah ging hier echter niet op in en de Mongolen verklaarden de Perzen de oorlog. Genghis ging nog verder, hij beval twee van zijn generaals om de Sjah gevangen te nemen. Dit alles in een periode dat de Mongolen nog niet de reputatie hadden die ze later zouden krijgen. Perzië was een wereldrijk en de Mongolen leken niet meer te zijn dan een stam nomaden. De Sjah kon echter ternauwernood ontsnappen naar een eiland in de Kaspische zee. Zo veroverde Genghis Perzië en stuurde troepen om de Kaspische Zee heen om te ontdekken dat het echt een zee was ingesloten door land, hierbij maakten zijn troepen een bloedige tocht door Armenië en Georgië.

De Mongolen

Het succes van de Mongoolse stammen lag grotendeels verborgen in hun nomadische levenswijze, die week weinig af van hun manier van oorlog voeren. Van oorsprong brachten de nomaden het grootste deel van hun tijd door met paardrijden en boogschieten en deze twee activiteiten werden in de strijd nog verfijnd. Tijdens hun veroveringen legden ze regelmatig meer dan 100 km per dag af, verschillende bataljons communiceerden op grote afstand met elkaar via snelle boodschappers te paard. De nomaden stonden bekend om hun wreedheid, maar tegelijkertijd ook om hun discipline. Wanneer het de troepen werd verboden om een stad te plunderen hielden ze zich daar ook aan. Ook zaken zoals eer en trouw waren van groot belang. Daarnaast beschikten de Mongolen over een enorm goed 'inlichtingen-apparaat' voor die tijd.

Europa

In 1227 stierf Genghis en zijn zoon Ogadai werd tot de nieuwe Khan verkozen. In 1235 vielen zijn troepen Rusland binnen, een land dat ze grotendeels onder de voet liepen. Een nomadenstam, de Kuman vluchtte naar Hongarije, waar ze een veilig heenkomen vonden, maar de Mongolen waren van mening dat alle nomaden hun rechtmatige onderdanen waren en verklaarden de Hongaarse koning Bela de oorlog. In 1241 vielen de Mongolen Hongarije binnen. In enkele maanden tijd werd Hongarije, Polen en een deel van de Balkan aan het toch al enorme rijk toegevoegd. De nomaden maakten plannen om de rest van Europa in bezit te nemen, maar het noodlot was West-Europa gunstig gezind. Er kwam bericht uit Karakoram dat de Khan was overleden en Genghis had vastgelegd dat bij de dood van een Khan al zijn afstammelingen zich in Karakoram moesten verzamelen om een nieuwe Khan te kiezen.

Het Midden-Oosten

Rond 1250 was het enorme rijk uiteengevallen in drie delen, China en Mongolië, Rusland en Perzië. In theorie maakten de rijken allemaal deel uit van het Mongoolse Rijk, maar in de praktijk waren ze inmiddels onafhankelijk. De Mongolen in Perzië werden geleidt door Hulagu Khan, een kleinzoon van Genghis. Deze Hulagu besloot in de jaren vijftig om op te rukken richting Midden-Oosten. Syrië en Palestina werden onder de voet gelopen en in 1258 begon het beleg van Bagdad. Bagdad was op dat moment de hoofdstad van het Abbasiden Rijk. De Mongolen namen de stad in en doodden de kalief. De klap die de Mongolen uitdeelden met de verwoesting van Bagdad en de omgeving is het land nooit meer geheel te boven gekomen. De irrigatiewerken werden totaal verwoest. Bagdad was een van de intellectuele centra van de Middeleeuwen, maar alle bibliotheken werden vernietigd, boeken van vaak onschatbare waarde werden verbrand. De bevolking van Irak werd gedecimeerd.

De slag bij Ain Jalut

Op 8 september 1260 werd de Mongolen eindelijk een halt toegeroepen tijdens de slag bij Ain Jalut, een van de meest bepalende veldslagen die ooit heeft plaatsgevonden. Egyptische en Turkse troepen, in samenwerking met Mongolen uit het Russische deel, brachten de Mongolen voor het eerst tot staan, waarbij voorkomen werd dat ze Egypte en de rest van Noord-Afrika binnenvielen. Hulagu had de overgave geëist van de Egyptenaren via een gezantschap. De sultan Qutuz liet de gezanten ter dood brengen en Hulagu verklaarde hem de oorlog. Hijzelf werd echter teruggeroepen omdat zijn broer Khan Mongke was overleden. Qutuz sloot een verbond met zijn mede-Mamluk Baibars die uit Damascus was gevlucht. De Mongolen probeerden een bondgenootschap met de Kruisvaarders te sluiten, maar paus Alexander lV verbood dit en de Kruisvaarder bleven neutraal. De Mongoolse en Mamlukse legers telden beide rond de 20.000 manschappen en ze ontmoetten elkaar bij Ain Jalut in Palestina op 3 september. De Mongoolse leider, de vervanger van Hulagu, Ket Buqa Noyan werd gevangen genomen en gedood. De Mamlukse troepen hadden gewonnen, maar op de terugweg vermoordde Baibars Qutuz en werd de nieuwe sultan van het Mamlukse rijk. Hij zou degene zijn die de laatste Kruisvaarders het Heilige Land uit zou drijven.

De resten van het Mongoolse Rijk

Kublai Khan was de laatste belangrijke Mongoolse Khan. Na hem viel het rijk langzaam maar zeker uiteen. Langzaam begon het verzet in China toe te nemen en de Chinezen vochten terug. De Mongolen weden teruggedreven naar de Mongoolse steppes en de Yuan Dynastie moest plaats maken voor de Ming Dynastie.

In Perzië, Centraal Azië en Rusland hadden Mongoolse leiders het echter nog steeds voor het zeggen. Timur Lenk creëerde een kortstondig nieuw rijk van India tot het Midden-Oosten van 1336 tot 1404. Net als Hulagu zaaide hij dood en verderf. In 1526 stichtte Babar een Mogul (Mongools) rijk in Afghanistan en Pakistan, wat zijn opvolger Akbar Khan uitbreidde naar India. Moguls heersten in India tot 1857.

In Rusland lieten de Mongolen diepe sporen na. Uiteindelijk kregen de Russische tsaren via huwelijken en veroveringen Mongoolse titels in handen. Tot 1783 heerste er op de Krim een Mongoolse Khan toen de Russen het staatje aan hun rijk toevoegden. De 'tartaren' bleven echter een afzonderlijke bevolkingsgroep.