Egypte, goddelijk geschenk van de Nijl

Elk jaar, tijdens de maanden juli en augustus, steeg het water in de Nijl. De rivier trad buiten haar oevers en dat was van groot belang voor de Egyptenaren. Waarom was dit zo belangrijk voor de Egyptenaren? Wat deden ze tijdens deze overstromingsperiode? Waarom noemen we deze gebeurtenis goddelijk? Wat was de werkelijke reden waarom de Nijl overstroomde en waarom gebeurt dit niet meer in de 21ste eeuw?

Het belang van de Nijl voor Egypte

Handel, transport en vruchtbaarheid

Niet enkel stroomt de Nijl door geheel Egypte, waardoor transport en handel mogelijk waren, maar bracht het eveneens vruchtbaarheid met zich mee. Die vruchtbaarheid was zo groot dat tijdens het oude nabije oosten, Egypte, reeds een luxueuze beschaving had.

Wat maakte de Nijl zo vruchtbaar?

Elk jaar liet de rivier een laag zwarte modder achter op de velden die langs de Nijl gelegen waren. Die zwarte modder, ook slib genoemd, was rijk aan voedingsstoffen en ideaal om granen zoals tarwe te telen.
Na het terugtrekken van het water zaaiden de boeren hun graan in de verse modder en konden ze de volgende lente hun overvloedige oogst binnenhalen. Wanneer de Nijl enkele maanden later opnieuw overstroomde herhaalde zich deze cyclus.

De Nijl bepaalde de seizoenen en het leven van de boer

Het gedrag van de rivier bepaalde de seizoenen

De Nijl was van cruciaal belang voor de Egyptenaren. Zo was hun kalender erop gebaseerd. De hondster, Sirius, die de Egyptenaren Sodpet noemden, verscheen elk jaar op dezelfde dag boven de horizon, op 19 juli in onze kalender. Dat viel samen met de jaarlijkse overstroming van de Nijl. De verschijning van Sodpet was telkens het begin van het Egyptisch kalenderjaar van 365 dagen. De seizoenen waren ingedeeld in vier maanden en genoemd naar het gedrag van de rivier.

Het overstromingsseizoen

Overstroming was het eerste seizoen en liep van juli tot en met oktober. Tijdens deze periode konden de boeren niet werken op het land omdat dit overstroomd was. Men onderhield de dijken en kanalen die de dorpen beschermden tegen het stijgende water en men hielp mee bij het bouwen van piramides voor de farao.

De Opkomst, tijd om te zaaien

Het tweede seizoen was de Opkomst en liep van november tot en met maart. Tijdens deze periode zakte het Nijlwater en begonnen de boeren hun akkers te bewerken. Men zaaide eerst en daarna werd er geploegd om het zaad dieper in de grond te krijgen. Soms liet men ook varkens lopen op de velden omdat die zo de zaadjes dieper de grond in duwden. Het nodige water werd met een sjadoef uit de Nijl gehaald en stroomde door de irrigatiekanaaltjes langs de velden.

De Droogte, tijd om te oogsten!

Het laatste seizoen was de Droogte en liep van april tot en met juni. Tijdens deze periode werd er geoogst en bouwde men dijken en kanalen om zo het water die zou vloeien tijdens de overstroming in goede banen te leiden. Maaiers sneden met een sikkel de aren af en het geoogste graan werd naar een dorsvloer gebracht. Daar trapten de runderen de graankorrels uit de graanhalmen. Nadat het kaf van het koren was gescheiden, brachten ze het graan naar de voorraadschuren. Een schrijver noteerde keurig de opbrengst.

De Nijl, goddelijk geschenk voor Egypte

Zwart, het kleur van geluk!

De Egyptenaren noemden hun land Kemet, het Zwarte Land, naar de vruchtbare zwarte modder die de Nijl achterliet na de overstroming. Vandaar dat de Egyptenaren zwart ook beschouwden als een gelukskleur.
De zwarte grond zorgde voor heel wat fauna en flora. Zo konden granaatappelbomen groeien maar teelde men eveneens druiven, dadels, vijgen en uien. Ook konden schapen, varkens, antilopen en gazellen voldoende voedsel vinden om te overleven.

In de rivier zelf leefden krokodillen en nijlpaarden. Langs de rivier had men papyrusriet. Na dit riet te bewerken kon men dit gebruiken als ‘papier’.

Naast het Zwarte Land had men ook het Rode Land, de woestijn. Dit Rode Land was één van de droogste plaatsen op aarde. Het Rode Land betekende honger en dood, het Zwarte Land leven en overvloed.

Overstromingen, het werk van god?

Omdat men geen verklaring had voor de overstroming van de Nijl beschouwde men het als een goddelijk werk.
Soms overstroomde de Nijl niet genoeg en kon het water de verste velden niet bereiken of was er onvoldoende slib afgezet. Of de Nijl overstroomde te veel en liet de graanschuren van de farao onderlopen. De Egyptenaren zagen dit dan als een straf van de goden. Vandaar dat ze vaak offers brachten om de goden aan hun kant te krijgen.

Wetenschappelijke uitleg voor de overstromingen

Regenseizoen zorgt voor overstromingen

De jaarlijkse overstromingen hadden niets te maken met goddelijke krachten zoals de Egyptenaren dachten maar wel met het regenseizoen. Landen die in de tropenzone liggen en zich dus tussen de Kreeftskeerkring en de Steenbokskeerkring bevinden krijgen elk jaar tussen april en september een regenzone over zich heen.

De bronnen van de Nijl bevinden zich namelijk in Oeganda, dat gelegen is in deze tropenzone. De rivier stroomt dan richting Ethiopië waar de zomerregens de rivier voeden. Vervolgens stroomt al het water via Soedan naar Egypte om vervolgens de Middellandse Zee in te stromen. Wanneer het water de smalle Nijlbedding in Egypte bereikt, overstroomt de rivier het land.

Waarom overstroomt de Nijl niet meer in de 21ste eeuw?

De Assoeandam, bron van energie

In 1971 bouwde men een dam, de Assoeandam. Deze dam zorgt ervoor dat elektriciteit kon worden voorzien voor vijftien procent van de Egyptische bevolking. Ook kon men dankzij het meer dat hierdoor ontstond aan visindustrie doen.

Nadelen van de Assoeandam

Er zijn echter ook nadelen. Deze dam veranderde het gedrag van de Nijl. Zo is de Nijldelta in het Noorden aan het opdrogen en is er nauwelijks nog voldoende vruchtbaarheid om aan landbouw te doen. Men probeert dit op te lossen door heel wat kunstmest te gebruiken maar hierdoor raakt de bodem vervuild.

Ook treedt er bodemerosie op en beïnvloedt dit de kustlijnen van de Middellandse Zee. Het bouwen van de dam heeft het volledige ecosysteem van de Nijl beïnvloed waardoor dit aan het uiteenvallen is.

Bovendien wonen de meeste mensen in de Nijlvallei. Mocht de dam breken dan is dit ontzettend gevaarlijk voor de vele mensen die er wonen.

Lees verder

• Hiërogliefen: ontstaan, evolutie, ontcijfering en verklaring
• Mummificatie in het Oude Egypte: van lijk tot mummie
• De piramiden in Egypte: soorten, evolutie en bouw
• Taboes, bijgeloof en afrodisiaca in het oude Egypte