Hoe werkte de Keltische maatschappij?

Het is niet eenvoudig om de Keltische samenleving te doorgronden. We hebben geen geschriften van de Kelten die dateren van voor de middeleeuwen. Toch kon men nagaan hoe het er aan toeging in de Keltische maatschappij. Hoe verliep de sociale hiërarchie binnen de Keltische samenleving? Wat was de verhouding tussen mannen en vrouwen bij de Kelten? Hoe werd de macht verdeeld? Hoe ging het eraan toe tijdens een oorlog? Wat weet men over de opvoeding van de kinderen?

Familie, stam, volk

Volgens geschreven bronnen is de familie de basis van de Keltische samenleving. De families worden in verschillende stammen of clans verenigd en meerdere van deze stammen vormen een volk. De belangrijkste families vormden de aristocratie.
Personen, families en clans zijn met elkaar verbonden door een hele reeks bondgenootschappen en overeenkomsten.
Feestmalen speelden een grote rol in het leven van de gemeenschappen want ze verstevigden de sociale banden. Het was ook een manier om samen te komen en zo hun sociale rang en prestige te tonen. Er werden eveneens verhalen over heldendaden verteld of men probeerde geschillen bij te leggen. Keltische volkeren verkozen om onafhankelijk te blijven en hun autonomie te behouden maar soms verenigden ze zich met andere stammen wanneer dit hun politieke situatie ten goede kwam. Ook bij oorlogssituaties verenigden ze zich.

Vrouwen en kinderen

Respect voor vrouwen

Vrouwen kregen hetzelfde respect als mannen. Sommige vrouwen hadden zelfs een hoge status in de maatschappij. Ze mochten goederen bezitten, een beroep uitoefenen en beschikten vaak over huispersoneel. Toch was het vaak de man die de macht bezat binnen de familie.

De opvoeding van de kinderen

Wat de kinderen betreft, vond men tot nu toe maar weinig informatie. Wat men wel weet is dat jongens die nog geen wapens konden hanteren zich niet in het publiek mochten vertonen naast hun vader. In sommige stammen was het zo dat de vorst besliste dat de jongen tot aan hun adolescentie niet door hun naaste familie mocht worden opgevoed. De kinderen kregen alles aangeleerd van een pleeggezin uit een andere stam. Vaak waren dit vrienden van hun ouders. De soort opvoeding ging af van de plaats in de maatschappij. Een boerenzoon kreeg uiteraard een andere opleiding dan een zoon van een aristocraat. De kinderen kregen mee wat ze nodig hadden in hun dagelijks leven. Wanneer de kinderen voldoende getraind en opgevoed waren, keerden ze terug naar hun oorspronkelijke ouders.

Sociale hiërarchie

De Keltische samenleving was hiërarchisch ingedeeld. Zo waren er wellicht drie klassen. Men had de priesterklasse, de klasse van de krijgers en de productieklasse.

De taak van de druïde
De priesterklasse bestond uit druïden onder wie enkelen de religieuze praktijken regelden. Anderen zorgden voor de opvoeding van de jongeren, beslechten conflicten of beheerden het kadaster. Dat laatste was het bepalen van de waarde van landeigendommen in een bepaald gebied.
Ook erfenisaangelegenheden, publieke of privérekeningen en conflicten werden door hen beslecht.
Tot deze klasse behoorden ook waarzeggers, dokters, astronomen, tovenaars, ambassadeurs en politieke raadgevers.

De druïde waren de intellectuele elite van de samenleving. Ze verdeelden de taken onder elkaar naargelang de rang en de specialiteit. De barden hielden zich bezig met literatuur, poëzie en muziek. Zij zijn diegene die de tradities en de mythologische verhalen in ere hielden.

De taak van de krijgers

De klasse van de krijgers bestond uit militaire en leidinggevende aristocratie. Krijgers moesten uiteraard de stam verdedigen tegen invallen van andere stammen Ook vrouwen moesten het wapen opnemen indien dit nodig werd geacht.

De productieklasse: de motor van de maatschappij

Het is in een maatschappij niet voldoende om krijgers en priesters te hebben Er moet uiteraard eten voorzien worden Dit was dan ook de taak van de productieklasse. Tot de productieklasse behoorden de ambachtslieden, de landbouwers, de fokkers en de kooplui. Ze waren als het ware de motor van de maatschappij. Naast deze klassen hadden de Kelten eveneens slaven die geen enkel recht hadden. Zij werden ingezet door de productieklasse om hen met hun taken te helpen.

Macht

Aristocratie

Bij de Kelten werd de macht uitgeoefend door de aristocratie. In de vroege IJzertijd worden de belangrijkste personen van de maatschappij ‘prinsen’ genoemd door de archeologen. Hun namen en werkelijke titel is ongekend.

In de late IJzertijd,vanaf de 3e eeuw v.Chr., bestonden er koningen. Ze werden vermeld in teksten en op munten. Ambiorix is hier een voorbeeld van.

Een nieuwe manier van regeren

In de 2e eeuw v.Chr. verscheen er naast het koningschap een nieuwe manier van regeren. Sommige volkeren werden geregeerd door een groep leiders, assemblee geheten. Deze leiders werden gekozen uit de grote aristocratische families. Elk jaar vonden er verkiezingen plaats om de leiders te kiezen. Ook werd er een aanvoerder voor het leger gekozen.

Procedures werden gevolgd

Wanneer de leiders samenkwamen, werden er bepaalde procedures in acht genomen. Zo mocht diegene die aan het woord was niet onderbroken worden door geroep of beweging. Was dit wel zo, dan gingen wachters naar diegene die de spreker had gestoord met het zwaard uit de schede en werd hem dreigend het zwijgen opgelegd. Wanneer hij niet gehoorzaamde werd hij nog een tweede en derde maal bedreigd. Uiteindelijk sneed men een lang stuk af van de mantel die men droeg zodat die ondraagbaar werd.

Oorlog

Gek op oorlog?

De Kelten werden vaak beschreven als krijgers die er gek op waren om oorlog te voeren. Hun oorlogsvoering verliep vaak ontzettend gewelddadig. Voor de Kelten waren oorlogen dan ook zaken die snel moesten gebeuren. Het ging gepaard met razzia’s, plunderingen en heel wat machtsvertoon. Omwille van de snelheid die gepaard ging met hun oorlogsvoering beschikten ze dus over uiterst mobiele troepen. De Grieken en Romeinen hadden eerder een zwaar en dicht leger.

Niet enkel aristocraten streden...

Oorspronkelijk streden enkel de aristocraten tijdens een oorlog maar toen de Kelten zich meer en meer begonnen te verspreiden, omringden de edelen zich met meer soldaten, bedienden en wapendragers. Ze wierven persoonlijke legers aan die duizenden soldaten telden. De cavalerie was zeer schrikaanjagend en de gevechtswagens vormden de elite korpsen van het Keltische leger. Men had ook infanteriesoldaten. De strijdwagens verdwenen van het slagveld tijdens de 2e eeuw v. Chr.

Lees verder

• De Kelten: van geloof en verering tot heiligdommen en goden
• De kunst van de Kelten: Van keramiek en textiel tot juwelen
• Wie zijn de Kelten? Van de Hallstattcultuur tot La Tène
• Handel en geld bij de Kelten: producten, munten en transport