Handel en geld bij de Kelten: producten, munten en transport

In Keltische dorpen was handelsverkeer noodzakelijk. De boeren gebruikten de werktuigen die de smid had gemaakt. Hij had op zijn beurt de voedingsproducten nodig die de boeren produceerden. Naast lokale uitwisselingen dreven de Kelten ook handel op grotere schaal. Zo dreven ze handel met verschillende Keltische stammen maar ook met de mediterrane bevolking. Eerst dreven ze handel met de Grieken en later onderhielden ze handelsbetrekkingen met de Etrusken en de Romeinen. Maar welke producten werden verhandeld? Hoe betaalden ze elkaar en de verschillende volkeren? Welke transportmiddelen gebruikten ze?

Welke producten verhandelden de Kelten

Van tin tot slaven

De Kelten exporteerden ertsen zoals tin, kleren en pelsen, granen, vleeswaar, ingezouten voedingswaren, ganzen, jachthonden en slaven. Ze verhandelden eveneens zout uit mijnen van centraal-Europa of van de Atlantische kusten. Hallstatt is hier een voorbeeld van. ‘Hall’ betekent zout en ‘statt’ betekent mijn.

De zouthandel

Zout was erg populair omdat men het gebruikte om vlees en vis langer te kunnen bewaren. Het is eveneens onmisbaar voor het organisme van mens en dier. Er leefden in en rondom Halstatt zoveel Kelten van de handel dat er een volledige cultuur naar genoemd is. Later zouden er teveel mensen op deze plek leven waardoor niet iedereen nog van deze handel kon leven en zouden er mensen verder moeten trekken. Van toen af aan spreekt men van de La Tènecultuur.

Hoe kwamen ze aan zout?

Ze haalden niet enkel zout uit mijnen maar ook uit zeewater. Zo probeerden ze eerst geconcentreerd zoutwater te bekomen, ook wel pekel genoemd. Dit verkregen ze door verdamping. De pekel werd verhit in recipïenten die op een staander werden geplaatst waaronder zich brandstof bevond. Zo verkreeg men zoutbroden. De Kelten die langs de kusten leefden gebruikten deze methode om zout te verkrijgen.

Betalingsmiddelen

De Kelten bedreven hoofdzakelijk ruilhandel. De producten zelf dienden als betalingsmiddel. Zo vonden archeologen ijzeren baren. Deze baren, die voor smederijen waren vervaardigd, hadden ook een commerciële waarde. Hun waarde werd gekoppeld aan hun gewicht. Hierover sprak zelfs Caesar in zijn boek 'De Gallische oorlog'.

De oorspronkelijke munten

In de 3e eeuw v.C. echter begonnen de Kelten goud- en zilvermunten te slaan. Dit gebeurde nadat Keltische huursoldaten hun soldij van het Macedonische leger betaald kregen in gouden geldstukken. Deze Macedonische goudstukken werden samen met de Griekse muntstukken door de Kelten gekopieerd. Nadien gaven ze hun eigen toets aan deze munten en veranderden de ontwerpen. Oorspronkelijk gebruikte enkel de elite deze kostbare munten. Ze gebruikten ze alleen voor zeer specifieke transacties en voor prestigieuze uitgaven. De munten waren vooral in het begin gemaakt uit goud en zilver. Deze munten werden geslagen, net zoals later ook de bronzen muntstukken geslagen zouden worden.

De versiering van de muntstukken werd ingesneden op één of twee matrijzen. De ene werd op een aambeeld geplaatst, terwijl de andere met de hand vastgehouden werd. De ambachtslui plaatsten daarna een metalen schijfje tussen de twee matrijzen en gaven het geheel een hamerslag om de versiering in het metaal te drukken.

De evolutie van de muntstukken

Vanaf de 2e eeuw v.C. nam het gebruik van geld toe en tijdens de 1ste eeuw v.C. werd het overal verspreid. Aangezien de munten steeds meer gebruikt werden, verminderde de kwaliteit van de grondstof waarmee deze munten werden gemaakt. Zo werd voor de vele munten brons en potin gebruikt. Potin is een legering van koper, tin en lood. Deze geldstukken werden in mallen gegoten en zo vervaardigd. Keltische geldstukken bleven tot in de 1ste eeuw n.C. nog in gebruik. Tegelijkertijd gebruikten ook de Romeinen geldstukken om hun handel waarde te geven.

Geldstukken hadden ook een artistieke waarde

Alhoewel de Kelten in het begin de Griekse en Macedonische geldstukken gewoon kopieerden, kunnen we toch spreken van een artistieke waarde die de Keltische geldstukken hadden. Kunstenaars leverden al snel het bewijs dat ze beschikten over een grote creativiteit. Zo vertoonden de Keltische munten een grote verscheidenheid aan afbeeldingen. Men vond er figuratieve motieven op zoals een geknielde boogschutter, een gewapende krijger of een ruiter. Ook wagens en dieren zoals paarden, runderen en everzwijnen werden afgebeeld. Naast deze motieven had men ook non-figuratieve motieven zoals cirkels, accolades, sterren, de letter S of rozetten. Sommige stukken vermeldden de naam van het volk dat ze geslagen had of de naam van hun heersers.

Geldstukken als offergaven
Tal van schatten met goudstukken en gouden torques of armbanden werden teruggevonden door archeologen nabij een bron of een waterplaats. Omdat deze schatten in de volle grond werden gestopt en meestal op geïsoleerde plaatsen teruggevonden werden, denken archeologen dat het gaat om offergaven voor de goden.

Transportmiddelen

Om handel te drijven zijn efficiënte vervoersmiddelen nodig. De goederen werden zowel langs kusten, rivieren en over land vervoerd. De meeste wegen waren aardewegen. De Kelten wisten echter wel ook hoe men houten wegen moest aanleggen. Ook bouwden ze houten bruggen. Er bestonden ook wegen die bedekt waren met verschillende lagen zorgvuldig aangedrukte steentjes.

Het Keltische grondgebied bestond uit heel wat waterwegen die eveneens gebruikt werden om handel te drijven. Zo stroomde de Rhône, de Maas en de Donau door het gebied. Het vaartuigtype varieerde naargelang de taak en het navigatietype.

Weg- en watervervoer werden soms gecombineerd om goederen ter plaatste te brengen. Zo werd wijn die werd ingevoerd door de Griekse kooplieden van Marseille, gestockeerd in amforen. Deze amforen werden dan met platbodemvoertuigen, ook aken genoemd, vervoerd via waterlopen. Nadien werd de wijn overgeheveld in houten tonnen en per kar weggevoerd.

Lees verder

• De Kelten: van geloof en verering tot heiligdommen en goden
• De kunst van de Kelten: Van keramiek en textiel tot juwelen
• Wie zijn de Kelten? Van de Hallstattcultuur tot La Tène
• Hoe werkte de Keltische maatschappij?