De kunst van de Azteken: soorten en symboliek

De Azteken waren niet enkel een volk dat hield van macht, oorlog en menselijke rituele offers. Het was ook een heel kunstzinnig volk. In hun kunst verheerlijkten ze hun goden. Ze geloofden in heel wat goden en dachten dat die aanwezig waren in elk levend ding. Natuur was dus van groot belang en zal dan ook vaak terugkomen in hun kunstobjecten. Welke kunstobjecten maakten ze? Welke materialen gebruikten ze? Wat is een verenkunstenaar? Welk soort schrift hadden de Azteken?

Soorten kunst

Verenkunst

De Azteken hielden van kunst, poëzie, zang en dans. Tal van kunstenaars maakten deel uit van deze samenleving. Eén van hen was de verenkunstenaar. Deze kunstenaar gebruikte afwisselend de veren van de quetzals en de kolibries om die vervolgens te mengen met adelaarsdons en zo indrukwekkende patronen te creëren. Ze monteerden hun werk op een houten raamwerk of plakten de veren op stof op papier. Soms maakte men zelfs hele verenkostuums. De grandeur van dit kostuum toonde je rang aan in de samenleving.

Muurschilderingen
Schilders van fresco’s en muurschilderingen gebruikten felle kleuren die wedijverden met de gele gloed van de papegaai of de groene diepten van de jadesteen. Het is logisch dat men vooral voor felle kleuren en een bonte variatie koos aangezien hun leefomgeving bestond uit wouden vol zinderende kleuren en pracht. De vorm van bloemen komt dan ook vaak voor op hun muurschilderingen. Bloemen waren ook belangrijk voor de dichters. Zo probeerden zij vooral de geur van de bloesems waarmee ze omringd waren te verwerken in hun gedichten.

Beeldhouwwerken

Er zijn ook heel wat beeldhouwwerken teruggevonden van oude mannen, godinnen en vrouwelijke naakten. Niet enkel het menselijke werd gebeeldhouwd. Ook heeft men sculpturen gevonden van cactussen en pompoenen.

Smeedkunst
Ook smeedkunst was belangrijk voor de Azteken. Zo werd gebruik gemaakt van goud en andere kostbare metalen om de mooiste smeedwerken te produceren. Ze maakten fijnzinnige sieraden voor krijgers en vooraanstaande families. Zo maakten ze ringen, hangers, oorringen en ratels. Ook deze voorwerpen werden als heilig beschouwd omdat ze vervuld waren van de grandeur van de geesten en goden die in deze metalen leefden. Men zag er het stralen van de zon in. Men heeft op schilderijen zelfs een gouden wiel teruggevonden met een diameter van twee meter, naast schilden van parelmoer en een halsketting van bijna tweehonderd smaragden. Dit alles overhandigden ze de Spanjaarden bij hun aankomst omdat men toen nog geloofde dat ze door de goden waren gestuurd. Later zal blijken dat deze indringers de ondergang zullen betekenen van de Azteken.

Religieuze kunst

Heilige kunst

Kunstenaars zochten vooral naar een manier om de bovennatuurlijke wereld uit te drukken die binnen de natuurlijke wereld lag. Ze geloofden dat de goden aanwezig waren in alle levende dingen. Het hoefde geen mens te zijn, ook konden goden aanwezig zijn in dieren of planten. De beeldhouwwerken die ze maakten, waren gebeden in steen. Vaak kan men sculpturen terugvinden van menselijke figuren met gebalde vuisten of een open mond. Deze open mond en de gebalde vuisten wijzen op de aanwezigheid van een god. De Azteekse beelden zijn realistischer dan die van de Olmeken of de Tolteken. Net omdat men dieren als heilig beschouwde, worden ze vaak gebeeldhouwd. Zo hebben ze heel wat beelden van hagedissen, ratelslangen, honden en konijnen.

Het belang van maskers
Maskers werden vaak gedragen tijdens religieuze feestdagen en plechtigheden. Men verborg het gezicht achter een masker om zo een ander leven wezen uit te beelden. Zo beeldde men vaak een jaguar of een adelaar uit en dacht men dat men zo werkelijk de geest van deze dieren kon voelen. Er werden maskers van groensteen en goud teruggevonden maar ook maskers met jade en obsidiaan. De maskers bestonden uit schitterende mozaïeken van deze kostbare gesteenten. Maskers gebruikte men eveneens tijdens een begrafenis van een belangrijk persoon. Vandaar dat men ze vaak dodenmaskers noemt.

Sieraden

De Azteken vonden sieraden belangrijk om hun status te verduidelijken. Hun sieraden van goud lieten hen dan ook stralen vandaar dat heel wat kettingen, ringen en oorringen teruggevonden werden. Maar naast deze sieraden hadden de Azteken ook lipsieraden. Dit waren lipplugs die werden bevestigd door een gaatje in de onderlip. Dit sieraad was van goud of jade en werd enkel gedragen door de elite. Ook neussieraden van edelstenen of edele metalen waren van belang.

Bij het creëren van een imposante 'look' was tevens een belangrijke rol weggelegd voor de verenkunstenaar. Hij creëerde hoofdtooien die gezien werden als sieraad. Hoe omvangrijker de hoofdtooi, hoe hoger je was aangeschreven in de Azteekse maatschappij. Naast de hoofdtooi waren ook de waaiers en de schilden die men bij zich droeg belangrijk.

Literatuur

Soorten literatuur

De Azteken hielden niet enkel van beeldende kunst maar ook van verhalen. Dichters en verhalenvertellers namen dan ook een prominente plaats in. Zo beschikten de Azteken over een uitgebreide literatuur. Die omvatte werken over het recht en de geneeskunde. Ook geschiedenis en mythologie werden beschreven. Men had ook heel wat lyrische werken en epische, lange gedichten waarin rituelen werden beschreven en bejubeld.

Het schrift van de Azteken
De taal van de Azteken was het Náhuatl en het is een wonder van de beschaving dat het ook nu nog steeds wordt gesproken in Centraal-Mexico. De geschreven taal van de Azteken had de vorm van gliefen. Dit zijn tekens of symbolen die beelden of ideeën kunnen weergeven. De oorlog wordt bijvoorbeeld weergegeven door een schild en een knuppel. Spreken werd dan weer voorgesteld door een krul uit de mond van een sprekende persoon. Om een bepaalde richting aan te duiden of te wijzen op verplaatsing gebruikte men dan weer voetafdrukken.

Omwille van het gebruik van gliefen of symbolen was men beperkt in de mogelijkheden om ingewikkelde ideeën of gevoelens weer te geven. Dit betekent echter niet dat ze er niet waren. De Azteken schreven op bladzijden gemaakt van hertenhuid. Deze werden opgevouwen tot een harmonica en worden manuscripten of codices genoemd. De bladzijden werden niet enkel beschreven maar tevens gedecoreerd en beschilderd. De beeldenreeksen konden van links naar rechts of van rechts naar links gelezen worden. Tevens heeft men manuscripten teruggevonden waarbij de gliefen in verticale kolommen stonden.

Waarover schreef men?

De Azteken schreven vooral de rituelen neer waarin men verschillende goden verheerlijkte. Ook gaven ze de dagen en de jaren van de Azteekse kalender weer. Ze toonden heersers en priesters en gaven het dagelijks leven weer. Hierbij was kleur van belang. Men gebruikte vooral blauw, geel, rood en groen. Deze kleuren zorgden voor herkenning van objecten. Zo werd een priester afgebeeld met een oor vol rode vlekken door het aftappen van het bloed.

Vertelkunst

Niet enkel boeken waren belangrijk voor de Azteken. Ook het spreken in het openbaar werd beschouwd als een vorm van kunst. Hun dichters reciteerden de daden van hun goden en helden. In de bewaarde poëzie vindt men de kortstondigheid van het leven terug. Hierin betreurt men de korte tijdspanne van het leven op aarde. Men suggereert bovendien dat het leven op aarde eigenlijk maar een droom is, een illusie.

Naast de dichters waren er ook voorstellingen met in speciale kleding gehulde sprekers die de legenden van het Azteekse verleden vertolkten. Het was een mengeling van toneel, ballet, zang, dans en dialogen. Zang en dans waren heel belangrijk bij de Azteken en maakten een vast onderdeel uit van dit volk. Er waren zelfs muziekacademies en vooraanstaande families hadden thuis componisten en musici. De fluit, trompet, trommel en de gong waren de belangrijkste muziekinstrumenten van de Azteken. De fluiten werden gemaakt van klei en de trommels van holle boomstammen met een slangenhuid erover gespannen.

Lees verder

• Opkomst van Azteken: mythe versus werkelijkheid
• Rituele offers van de Azteken: verloop en betekenis
• Het dagelijks leven van de Azteken: tempels, opvoeding, eten