Het dagelijks leven van de Azteken: tempels, opvoeding, eten

De Azteekse stad Tenochtitlán stond bekend als ‘het fundament van de hemel’. Toen de Spanjaarden het voor het eerst zagen, stonden ze perplex. Ze meenden dat het een betoverende stad was en vroegen zich af of ze droomden. De stad was namelijk gelegen midden in een meer. De vier hoofdwegen lagen op één lijn met de vier windrichtingen en uit de verte leek de stad op een schaakbord, krioelend van mensen. Hoe leefden de Azteken er? Hoe verdeelde men de stad? Wat aten ze? Hoe werden ze opgevoed tot vurige, eerlijke en energieke mensen?

Tenochtitlán: een georganiseerde stad

Rituele tempels, het hart van de stad

Op één van de eerste kaarten van deze stad is de rituele ruimte in het centrum van de stad zó groot afgebeeld dat zij een derde van de stad in beslag nam. Het rituele centrum met zijn tempels en piramiden was het gewijde hart van de stad en het beïnvloedde ieder onderdeel van het leven. Alle wegen voerden naar deze plaats van offers en erediensten.

De stad werd verdeeld in vier delen, begrensd door vier hoofdwegen die van de poorten naar het rituele centrum liepen. Al deze stadsdelen hadden hun eigen tempelcomplex voor de goden van het betreffende gebied. Het is niet verwonderlijk dat de Azteken geloofden dat de goden zelf de stad hadden ontworpen.

Calpulli

Binnen elk stadsdeel had je de calpulli. Dit zijn groepen huizen die waren verenigd door familiebanden of handelsbanden. Het waren allemaal aparte buurten met hun eigen tempel, beheerd door de plaatselijke leider of calpullec. Er was een buurt voor markthandelaren, voor de makers van de verenmozaïeken, … In totaal zijn er misschien wel zeventig van zulke buurten in de stad geweest. Op een later tijdstip in de geschiedenis van de stad had ieder calpulli ook een jeugdhuis. Dit was een soort van academie waar jonge inwoners werden gevormd.

De Azteken op sociaal en politiek vlak

Voor alles een systeem

De stad werd bestuurd door staatsambtenaren en klerken die ieder onderdeel van het stadsleven in de gaten hielden.
Er was een systeem voor het innen van belastingen van elk huishouden en een systeem voor het organiseren van verplichte arbeid.
Er waren buurtpriesters en buurtleiders.

Ieder zijn plaats in de maatschappij

De hele structuur van de samenleving werd streng gecontroleerd, van lijfeigenen tot de hoogste leden van de heersende klasse. Krijgers hadden hun plaats en rol in het leven net zoals de gewone mens. Ook kooplieden en ambachtslieden hadden hun eigen positie in de maatschappij. Er waren ook slaven in de maatschappij van de Azteken. Sommigen hadden zichzelf verkocht omdat ze hun schulden niet meer konden betalen. De slaven hadden echter wel rechten. Zo mochten ze sparen en grond kopen.

Kledij toonde wie je was

Aan de kledij kon men uitmaken tot welke klasse van de maatschappij men behoorde. Alle mannen droegen een lendendoek maar sommigen droegen ook mantels. De kwaliteit van de stof en de daarop gedrukte patronen werden voorgeschreven door de positie in de maatschappij. Alleen edelen mochten katoen dragen. Gewone mensen droegen kleren die gemaakt waren van de stijve, ruwe vezels van de agaveplant. Zelfs als een koopman erg rijk werd, mocht hij geen weelderige kledij dragen omdat hij geen lid was van de adel. Wie iets droeg waar hij of zij geen recht op had, werd streng gestraft.

Opvoeding bij de Azteken

Van baby tot kleuter

Er waren strikte regels die het leven van de Azteken beperkten van zodra ze geboren waren. Zodra een vroedvrouw een baby op de wereld had geholpen moest ze een toespraak afsteken tegen de pasgeborene. Bij meisjes benadrukte men de waarde van bescheidenheid en ijver terwijl ze aan de jongetjes het belang verkondigde van het offeren van vijandelijk bloed aan de zon.
Ze werden opgevoed tot gehoorzame en plichtsgetrouwe kinderen. Indien men dit niet was, werden ze gestraft. Eén van de straffen bestond erin dat een stout kind boven een kom kokende Spaanse pepers werd gehouden en de hete, prikkelende lucht moest inademen.

Al heel jong leerden kinderen de praktische vaardigheden die ze later in hun leven nodig zouden hebben. Jongetjes van vier werden al aangemoedigd om met hun vader mee op jacht te gaan, te helpen met de visvangst en om hun dagelijkse taken uit te voeren. Meisjes hielpen hun moeders met koken, schoonmaken, weven en andere werkzaamheden die van Azteekse vrouwen werden verwacht.

Van puber tot sociaal waardige volwassene

Tussen hun tiende en twintigste brachten jongens en meisjes enige tijd op school door. Er waren twee schooltypes: de telpochcalli, voor kinderen uit gewone families, en de calmecac, waar de kinderen van de adel naartoe werden gestuurd. Leerlingen van beide schooltypes kregen les in geschiedenis en recht, dansen en zingen. De jongetjes werden opgeleid tot krijgers en de meisjes kregen les in religieuze rituelen en praktijken tot het tijd werd om te huwen. Op de calmecac werden kinderen voorbereid op hun toekomstige rol als priester, legerleider of staatsambtenaar. Het leven was er hard. De studenten moesten er vasten, bidden, en hun eigen bloed offeren door hun oren en benen te doorboren met doornen. Het was een harde vorming en strenge discipline overheerste er.

Deze strenge discipline en vorming zorgden wel voor een typisch Azteekse ethiek. Wees gematigd in alles, respecteer en gehoorzaam je superieuren, wees rechtvaardig in al je contacten met je medemens, oefen zelfbeheersing en probeer beleefd en serieus te blijven bij alles wat je doet. Men moest eveneens vrijgevig zijn ten opzichte van armen en vreemdelingen, lopen in een matig tempo en spreken op een beheerste toon. Er was een stelsel van strenge wetten om deze sociale regels te handhaven.

Het rechtsysteem van de Azteken

De Azteken hadden een groot vertrouwen in de werking van het rechtssysteem. Een vonnis heette het’ doornige woord’. Dit heette wellicht zo omdat de straffen uiterst pijnlijk waren. Overspelige personen werden gewurgd of verbrand. Ook dieven werden gewurgd. Edele mensen moesten zich edel gedragen. Hoe hoger geplaatst de dader, hoe strenger de straffen.

Het economische leven

Handel

Het leven op het meer verliep doorgaans ordelijk. Er was een grote markt, die de Spanjaarden verbaasde door haar ordelijkheid en hygiëne. De hele markt was systematisch en zorgvuldig ingedeeld. Er was een plek waar jaguarhuiden werden verkocht. De verkopers van groenten stonden naast de verkopers van kruiden en bonen. Er waren fruithandelaars en verkopers van maaltijden. Men vond er eveneens kraampjes voor kruiken en urnen. Er was een afdeling voor de verkoop van sandalen en een andere voor de verkoop van honing. Er was ook een sectie voor de verkoop van slaven. Deze werden met palen over hun schouders gebonden om te voorkomen dat ze ontsnapten. Mochten ze toch ontsnappen gingen ze zich onmogelijk kunnen verbergen in zo’n streng beheerde stad. Op de markt waren namelijk marktambtenaren aanwezig om tussen te komen bij een twist tussen handelaren en klanten.

Diensten werden betaald in natura

Kapperszaken, apothekers en eethuisjes kon men ook treffen in deze stad. Er was echter geen geld zoals in de moderne betekenis van het woord. De valuta bij de Azteken waren mantels, cacaobonen, felgekleurde veren en schachten gevuld met goud.
Iedereen die betrapt werd op diefstal of verkoop van gestolen goederen werd onmiddellijk ter dood veroordeeld. We mogen dus aannemen dat de Azteken een behoorlijk eerlijke samenleving hadden.

Het voedsel van de Azteken

Het voedsel van de Azteken bestond uit mais, bonen, pompoenen en Spaanse pepers. Ze verbouwden eveneens avocado’s, tomaten , zoete aardappelen en yucca’s, eetbare cactus Alles bij elkaar hadden ze 50 variëteiten van inheemse planten, van goudsbloem tot papaja’s. Ze aten tortilla’s gekruid met chilisaus en tamales, gevulde maisbladeren met bonen. Ze aten eveneens insecten, salamanders, honden en kalkoen. Uit de omringende wateren haalden ze vis, kikkers en watervliegen. Pinda’s en popcorn was hun niet onbekend.

Ze genoten van een soort warme chocoladedrank die op verschillende manieren kon worden gekruid. Hun alcoholische drank bestond uit het gedestilleerd sap van een speciale plant. Dronkenschap werd echter wel met de doodstraf bestraft. Drinkwater uit de bergbronnen van het vasteland werd via een aquaduct naar de stad gebracht. Later werd nog een tweede aquaduct aangelegd.

Lees verder

• Opkomst van Azteken: mythe versus werkelijkheid
• Rituele offers van de Azteken: verloop en betekenis
• De kunst van de Azteken: soorten en symboliek