Mesopotamië: Waarom het daar begonnen zou zijn

Ondanks het feit dat we allemaal toch wel willen weten waar onze oorsprong ligt, is het toch moeilijk om diepgaande informatie te vinden over de streek, Mesopotamië, zonder meteen in academische literatuur te moeten duiken. Daarom wat uitleg over waarom de menselijke beschaving juist daar zou begonnen zijn.

Tigris en Eufraat

Mesopotamië wil eigenlijk 'tweestromenland' zeggen. Deze twee rivieren zijn de Tigris en de Eufraat. Deze twee rivieren waren van cruciaal belang geweest voor de mens, en de evolutie van de cultuur en beschaving die er ruwweg zo'n 9000 jaar geleden is gegroeid.

Tegenwoordig kan men zich nauwelijks inbeelden dat dit gebied ooit rijk en welvarend is geweest. De streek, waarvan een deel vandaag Irak heet, lijkt volledig opgedroogd te zijn. Wanneer we de beelden op de televisie zien, zien we woestijn, zand, hier en daar wat vegetatie. Dit gebied kan ook aanzien worden als het eerste gebied dat zo diepgaand de gevolgen van menselijk ingrijpen heeft moeten ondergaan.

Het gebied was in het ontstaan van de eerste civilisatie namelijk begroeid en bebost. Door het overstromen van de Tigris en de Eufraat werd de grond vruchtbaar gehouden. Mineraalrijke grond werd uit de bergen meegebracht door het water. Na de overstromingen bleef deze grond liggen langs de oevers. Het vruchtbare gebied langs de rivieren was eerst niet zo uitgestrekt. Bovendien werden de vochtige periodes afgewisseld met uiterst droge periodes, waardoor de landbouw bemoeilijkt werd.

Noodzaak van technologie

Juist deze afwisseling kan van natte en droge periodes wordt vaak aanzien als een aanzet tot het ontwikkelen van nieuwe technologieën. Er werden lange kanalen gegraven, waardoor het water van de twee rivieren tot ver in het land werd gebracht. Wanneer de overstromingen kwamen, werd de grond ook dieper landinwaarts van water voorzien.

Het irrigeren van het land maakte het mogelijke meer te oogsten. Het gevolg leek te zijn dat de bevolking groeide. Van een oorspronkelijk rond trekkend volk, veranderde men in bevolkingsgroepen die plaatselijk bleven wonen. Sommige groepen wisselden het landbouwleven af met periodes waarin ze op jacht gingen.

De grote bevolkingsgroei zorgde voor de nood aan een nieuwe structuur. Om veiligheidsredenen begon men steden te bouwen. Deze konden gemakkelijker verdedigd worden. Men moest zich nog nauwelijks tegenover dieren verdedigen. De medemens werd de grootste vijand. Een mislukte oogst kon een bepaalde gemeenschap ertoe aanzetten een andere gemeenschap te overvallen en te plunderen. Uit deze situatie groeiden de stadstaten die Mesopotamië vormden. Een glijkaardige situatie kan men later terugvinden in het oude Griekenland, dat naast één land en volk, hoofdzakelijk een verzameling belangrijke steden was. Ook in Egypte ziet men eigenschappen van de 'stadstaat'. Net als in Mesopotamië had in Egypte ook elke stad een eigen 'beschermgod' die waakte over het welzijn van de stad.

De religie was een sterk bindmiddel. Zo was één van de taken van de grote tempels, het bewaren en herverdelen van voedsel onder de bevolking in de stad. De band tussen religie en politiek was dan ook erg groot. De taak van het herverdelen bracht de noodzaak tot een verregaande administratie. Die noodzaak werd versterkt doordat de streek een aantal belangrijke grondstoffen miste. Handel met de omliggende streken was dan ook noodzakelijk om aan de noden te voldoen.

De technologieën die uit deze periode gegroeid zijn, kennen we als 'het wiel', 'zeilboten', de 'ploeg'. Ook het gebruik van in zon gebakken stenen, waardoor het maken van grootse bouwwerken mogelijk werd, stamt af uit deze periode.

De Mesopotamische cultuur was ook de eerste die een echt schrift ontwikkelde. Algemeen wordt aangenomen dat het evolueerde uit een noodzaak om inventarissen op te maken van de opslag van goederen. Het spijkerschrift was het resultaat. Je zou het ontstaan van het schrift kunnen omschrijven als het maken van een gestyleerde tekening, waarbij de aantallen door streepjes werden aangeduid. Het gestyleerde karakter nam toe, en evolueerde in het schrift. Ook het ontstaan van de Egyptische hiërogliefen wordt zo beschreven. Toch bleef dit schrift uit tekeningen bestaan, terwijl het spijkerschrift een echt karakterset werd. Het belang van het ontstaan van het schrift is uiteraard niet te onderschatten, omdat het de mogelijkheid schiep om 'geschiedenis' te schrijven, om aan schriftelijke overlevering te doen.

Samenvatting

Wat wij tegenwoordig kennen als 'beschaving', waarbij nederzettingen, het gebruik van landbouw en het voeren van handel als sommige van de kenmerken zien, is grotendeels in de streek Mesopotamië ontstaan. Door de specifieke ecologische, geografische situatie werd de mens genoodzaakt om tot een vorm van cultuur te komen. Deze is verder uitgegroeid en door het voeren van handel verspreid. Uitvindingen zoals het schrift, het wiel, de zeilboot en de ploeg zijn later van essentieel belang geweest voor de menselijke cultuur.

Toch is het al te eenvoudig om deze cultuur als de absolute oorsprong van de beschaving aan te wijzen. In andere gebieden over heel de wereld is er een overgang geweest van jacht- naar landbouwgemeenschappen. Dit wordt de Neolithische revolutie genoemd. Deze is echter niet tijdsgebonden. Wanneer hedendaagse nomadenvolkeren die hoofdzakelijk van de jacht leven, overschakelen op landbouw en zich vestigen in gemeenschappen, ondergaan zij ook vandaag de Neolithische revolutie.
© 2008 - 2024 Bartje, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
De Soemerische beschavingDe Soemerische beschavingZo'n zevenduizend jaar geleden ontstond er een beschaving die tot de oudste ter wereld gerekend mag worden: de Soemerisc…
Geschiedenis van MesopotamiëIn Mesopotamië bevond zich een hele oude beschaving. Talloze geschriften en voorwerpen zijn gevonden tussen de Tigris en…
Doura Europos, stad aan de EufraatDoura Europos is gelegen in het oosten van Syrië, aan de Eufraat. De overblijfselen van Doura laten niet alleen de rol z…
De beschaving der ChaldeeërsDe Chaldeeërs, ook bekend als Nieuw-Babyloniërs waren de laatste Semitische heersers in Mesopotamië. Hierna werd kwam de…

Het Akkoord van LinggadjatiHet Akkoord van LinggadjatiLinggadjati, het is een magische naam uit het verleden. In dit Javaanse bergdorp kwamen Nederland en Indonesië zestig ja…
De tempel van KhonsuDe tempel van KhonsuKhonsu was een God in het Oude Egypte. Hij was de zoon van Amon en Moet, samen met hen vormde hij de Thebaanse Triade. K…
Bronnen en referenties
  • Geografisch Instituut De Agostini : Wereldgeschiedenis, 1 van prehistorie tot het oude Egypte Harriet Crawford : Sumer and the Sumerians Pollock : Ancient Sumeria
Bartje (11 artikelen)
Gepubliceerd: 12-03-2008
Rubriek: Kunst en Cultuur
Subrubriek: Geschiedenis
Bronnen en referenties: 1
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.