Boeken vervaardigen in de middeleeuwen

Tegenwoordig zijn er miljoenen boeken over de hele wereld en wordt één boek vaak honderden keren gedrukt. Vroeger was dat wel anders, want elk boek werd met de hand gemaakt. Het duurde daarom ook erg lang voordat er één boek af was, want er waren verschillende mensen met verschillende ambachten nodig om het boek te vervaardigen, zoals kopiisten, perkamentmakers, verluchters, miniaturisten en boekbinders. Hoe werden boeken in de middeleeuwen gemaakt?

De opdracht tot het schrijven van een boek door de opdrachtgever

In de middeleeuwen werden boeken vrijwel altijd geschreven in opdracht. De opdrachtgevers waren altijd erg rijk, omdat het erg veel geld kostte om een boek te laten maken. De prijs van het boek werd vooraf samen bepaald. Wanneer de opdrachtgever naar een kopiist ging, moest hij zelf het ontwerp meebrengen. Dit was meestal een boek uit de bibliotheek van een klooster of kerk, want dat was de plek waar je veel boeken kon vinden. In de middeleeuwen zijn er niet veel nieuwe verhalen geschreven, maar zijn er vooral oude teksten gekopieerd. Dit is ook de reden waarom schrijvers in de middeleeuwen kopiisten genoemd werden, want de kopiisten kopieerden het ontwerp en schreven meestal geen nieuwe verhalen.

Het maken van het schrijfmateriaal door de kopiist en de perkamentmaker

Voordat de kopiist kon beginnen met het overschrijven van de tekst moesten er nog een aantal voorbereidingen getroffen worden. Allereerst moest de kopiist naar iemand die perkament kon maken om perkament te kopen. Perkament is eigenlijk de voorloper van papier en werd vaak gemaakt van het vel van kalfjes. De kopiist mocht zelf kiezen welk perkament hij wilde en kocht dit.

Nadat de kopiist het perkament gekocht had, moest hij een bladspiegel aanbrengen. Dit hield in dat er met een scherp voorwerp regels en vakken voor de illustraties werden uitgelijnd. Ook werden er puntjes in het perkament geprikt in de regel voor de letters, want zo wist de kopiist zeker dat alle letters even ver van elkaar af stonden. De laatste voorbereiding die de kopiist moest treffen, was het maken van de inkt. De meeste kopiisten maakten hun inkt van walnoten, roet of ijzersulfaat.

Het schrijfproces door kopiist

Wanneer de kopiist alle voorbereidingen getroffen had, kon hij beginnen met het daadwerkelijke overschrijven van de tekst. Het was een heel precies werkje, want als je één fout maakte, kon je dat niet meer corrigeren en moest je de hele bladzijde overdoen. Het schrijfproces kon maanden duren, vooral als het een dik boek was.

De opmaak van het boek door de kopiist of door de verluchter en de miniaturist

Als de gehele tekst overgeschreven was, moest het boek van binnen nog versierd worden. Soms maakte de kopiist zelf illustraties en versierde hij de hoofdletters, maar meestal deden verluchters en miniaturisten dit. De verluchters versierden de hoofdletters van de tekst en de miniaturisten maakten illustraties. Meestal deed een miniaturist dit gewoon in het boek, maar soms maakte hij een illustratie op een apart vel en werd dit later in het boek meegebonden. De verluchters en miniaturisten gebruikten hiervoor gekleurde inkt, maar dit was heel gevaarlijk, want de inkt die verluchters en miniaturisten gebruikten was namelijk erg giftig. Verluchters en miniaturisten waren eigenlijk gewoon gifmixers en dit ging niet altijd goed, want het gebeurde wel eens dat er iemand overleed door de giftige stoffen.

De afwerking van het boek door de boekbinder

Wanneer de hele tekst en alle illustraties klaar waren, ging de kopiist naar een boekbinder. De boekbinder bundelde alle vellen van perkament tot een boek. Dit deed hij door alles vast de naaien en te verstevigen met houten planken. De houten planken werden met leer bedekt en als de opdrachtgever erg veel betaald had, kon hij het boek nog laten versieren met goud, zilver of sieraden.

Het hele proces van boeken maken in de middeleeuwen

In de middeleeuwen waren er ontzettend veel mensen nodig om boeken te vervaardigen en duurde het ontzettend lang voor er een boek helemaal klaar was. Veel mensen hadden het geld niet om een boek te laten maken en de meeste mensen konden niet eens lezen. Vaak bezaten alleen kerken en kloosters boeken, want hier bevonden zich mensen die wel konden lezen en schrijven.

Veel boeken zijn in de loop der jaren verloren gegaan, maar er zijn ook een aantal boeken bewaard gebleven, want de meeste boeken waren goed beschermd door het werk van de boekbinder.

Het einde van dit proces

Deze manier van het vervaardigen van boeken is gebruikt tot aan de uitvinding van de boekdrukkunst. De uitvinding van de boekdrukkunst was in ca.1500 en sindsdien worden boeken gedrukt door een machine.