Het Romeinse Koninkrijk - circa 753 tot 509 voor Christus

Het Romeinse Koninkrijk was een kleine stadstaat rondom de stad Rome, die ongeveer rond het jaar 753 voor Christus werd gesticht. In de algemene geschiedenis van het Romeinse Rijk werd het Romeinse Koninkrijk ook wel de Koningstijd genoemd en alles wat we weten over deze periode is gebaseerd op legenden. Gedurende de Koningstijd regeerden er zeven koningen over Rome, maar de laatste koning werd rond het jaar 509 voor Christus afgezet. Hierna werd het Romeinse Koninkrijk omgedoopt tot de Romeinse Republiek.

Inhoud

• Het mythische ontstaan van Rome
• De Latijnse en Sabijnse koningen
• De Etruskische koningen
• Koning Lucius Tarquinius Superbus
• De Romeinse Republiek
• Het werkelijke ontstaan van Rome

Het mythische ontstaan van Rome

Het ontstaan van het Romeinse Koninkrijk begon met de stichting van de stad Rome op 21 april 753 voor Christus, maar over het ontstaan van de stad doen verschillende verhalen de ronde. De bekendste legende is die van de tweeling Romulus en Remus, zonen van de Vestaalse maagd Rhea Silvia en oorlogsgod Mars, die direct na hun geboorte ter vondeling werden gelegd. De tweeling werd gevonden door een wolvin die hen zoogde en toen ze wat ouder waren werden ze gevonden door een herder die hen in huis nam. Toen de tweeling volwassen was trokken ze eropuit om een nieuwe stad te stichten en eindigden bij de zeven heuvels in de landstreek Latium. Nadat beide broers de goden hadden gevraagd welke naam de nieuwe stad moest krijgen, kregen ze ruzie omdat ze beide een andere naam hadden doorgekregen. Volgens Remus moest de nieuwe stad Reme gaan heten, maar volgens Romulus moest de naam Rome worden. De ruzie liep uiteindelijk zo hoog op dat Romulus Remus doodsloeg, waarna hij de eerste koning werd van Rome.

Koning Romulus
Direct na zijn benoeming tot koning begon Romulus met het aantrekken van nieuwe bewoners door bannelingen bescherming aan te bieden. Vele mannen maakten hier dankbaar gebruik van, maar hierdoor ontstond er al snel een groot tekort aan vrouwen in Rome. Om dit probleem op te lossen organiseerde koning Romulus (ruiter)spelen en nodigde de naastgelegen Sabijnen uit om te komen kijken. Toen de spelen in volle gang waren stortten de Romeinen zich massaal op de Sabijnse vrouwen en meisjes en traden vervolgens met hen in het huwelijk. De Sabijnse koning kon deze 'Sabijnse maagdenroof' natuurlijk niet over zijn kant laten gaan en viel Rome aan. De Romeinse burcht op de Capitolijn viel in Sabijnse handen en de Romeinen werden teruggedreven tot aan de voet van de Palatijn. Nadat de strijd in een impasse raakte besloten de Sabijnse vrouwen - die inmiddels van hun Romeinse mannen waren gaan houden - in actie te komen en wisten vrede tussen de beide partijen te bewerkstelligen. De toenmalige Sabijnse koning werd benoemd tot onderkoning van Rome en vele Sabijnen namen hun intrek in de nederzettingen op de Quirinaal.

Belangrijk om te melden is dat koning Romulus ook verantwoordelijk was voor het invoeren van de Raad der Ouden (de senex), die het doel had hem te adviseren. Koning Romulus legde met het invoeren van de senex de basis voor de latere Romeinse Senaat.

De Latijnse en Sabijnse koningen

Conform het vredesverdrag moest een Latijnse (de Romeinen behoorden tot de volksstam Latijnen) koning worden afgewisseld met een Sabijnse en na het overlijden van Romulus werd de Sabijn Numa Pompilius gekozen tot koning. Koning Numa was een wijs en gelovig man en zijn besluiten zorgde hij voor meer saamhorigheid tussen de Romeinen en Sabijnen. Op het gebied van het geloof regelde koning Numa dat de goden Jupiter, Mars en Quirinus werden vereerd en hij regelde een dienst voor de goden van trouw; Vesta en Fides. De (verdere) leiding over godsdienstzaken legde koning Numa vervolgens in handen van - de door hem gestichte gemeenschappen - de 'Pontifices' (priesters). Hij richtte gilden op voor de handwerkslieden en legde de verantwoordelijkheid over het volkenrecht in handen van het 'priestergezelschap der Fetiales'. Gedurende het bewind van koning Numa bleef de 'Poort van Janus' - die werd geopend in geval van oorlog - de gehele tijd gesloten.

Koning Tullus Hostilius
De Latijnse koning Tullus Hostilius was een stuk strijdlustiger dan zijn Sabijnse voorganger en verkeerde dan ook al snel in oorlog. De tegenstander was het nabij gelegen Alba Longa, maar omdat de koning daar zojuist was overleden moest de oorlog worden uitgevochten door twee drielingen. De Romeinse drieling won de strijd - al kostte dat twee broers het leven - en Alba Longa werd aan Rome onderworpen. Volgens de legende werd koning Tullus arrogant door zijn vele overwinning en verwaarloosde de erediensten die zijn voorganger in het leven had geroepen. In 641 voor Christus werd koning Tullus dan ook door de goden gestraft toen zij een pestepidemie op Rome los lieten. De pest trof ook de koning en toen deze zich in doodsnood tot Jupiter richtte uitte deze zijn ongenoegen door de koning met een bliksemschicht te doden. Naast oorlog voeren bouwde koning Tullus ook de Curia Hostilia; het eerste Senaatsgebouw (curia) van Rome.

Koning Ancus Marcius

De Sabijnse Koning Ancus Marcius was net als zijn opa, koning Numa, erg vredelievend maar toen de nabij wonende Latijnen de Romeinse weilanden begonnen te plunderen, beet hij van zich af. Zijn legers wisten de Latijnen te verslaan en de krijgsgevangen werden op de Aventijnse heuvel gehuisvest. Om te kunnen heersen over de Tiber breidde koning Ancus zijn macht uit naar de Janiculijnse heuvel - die niet tot de zeven heuvelen van Rome behoorde - en bouwde een haven voor Rome op de plek die Ostia zou worden genoemd. Koning Ancus werd tijdens zijn periode als koning van Rome bijgestaan door een Etruskische adviseur genaamd Lucius Tarquinius Priscus. Maar toen koning Ancus overleed en zijn beide zonen nog te jong waren om de koninklijke titel over te nemen, greep Lucius Tarquinius Priscus zijn kans.

De Etruskische koningen

Koning Lucius Tarquinius Priscus begon direct na zijn benoeming met het bouwen van diverse belangrijke bouwwerken om het aanzien van Rome te vergroten. Zo kwam niet alleen het beroemde Circus Maximus uit zijn koker, koning Lucius Tarquinius Priscus was ook verantwoordelijk voor de bouw van de Cloaca Maxima (de eerste riolering ter wereld) en het Forum Romanum; het bestuurlijk centrum van Rome. Zoals alle Etrusken (en Romeinen) geloofde koning Lucius Tarquinius Priscus sterk in de wil van de goden en toen zijn vrouw, Tanaquil, beweerde een vuurkrans boven het hoofd van de slapende slaaf Servius Tullius te hebben gezien, wist Lucius Tarquinius Priscus dat de jongen voorbestemd was om grote daden te verrichten. Hij besloot Servius Tullius te adopteren en verkoos hem uiteindelijk als zijn troonopvolger, waarbij hij zijn eigen zonen - Lucius Tarquinius (II) en Aruns - passeerde. Niet alleen Lucius' eigen zonen waren teleurgesteld in de keuze van hun vader, ook de zonen van voormalig koning Ancus zagen voor de tweede keer op rij de troon aan hun neus voorbij gaan en zwoeren wraak te nemen. In 579 voor Christus werd koning Lucius dan ook door de zonen van voormalig koning Ancus vermoord.

Koning Servius Tullius
Na de moord op koning Lucius Tarquinius wist troonopvolger Servius Tullius, met de hulp van zijn stiefmoeder, toch de troon te bestijgen en hij bleek een goede koning te zijn. Zo bouwde hij de Serviaanse muur rondom Rome en riep het pomerium in het leven; een gewijd gebied rondom Rome waar het dragen van wapens niet was toegestaan. Tevens was het ook legerleiders en legers niet toegestaan het pomerium te betreden omdat dit werd gezien als een aanval op de koning van Rome. Daarnaast voerde koning Servius Tullius ook diverse hervormingen door op het gebied van het bestuur. Zo werd het Romeinse Koninkrijk verdeeld in meerdere 'tribus'; wijk- of kiesdistricten, waarbij iedere tribus werd bewoond door (soms meerdere) centuriaedie (vermogensklassen). Vervolgens mochten de afzonderlijke groepen (centuria) stemmen over de beslissingen die werden genomen tijdens de volksvergaderingen.

De moord op koning Servius Tullius

Na zijn benoeming tot koning was de relatie tussen Servius Tullius en zijn stiefbroers - Lucius Tarquinius II en Aruns - flink onder druk komen te staan en in de hoop de banden met zijn stiefbroers aan te halen besloot hij om zijn beide dochters aan hen uit te huwelijken. Servius' oudste dochter - Tullia major - was eerzuchtig en boosaardig van karakter en daarom leek het Servius Tullius een goed idee om haar uit te huwelijken aan de bescheiden en vriendelijke Aruns. Zijn jongste dochter - Tullia minor - was daarentegen zachtaardig en goed en daarom wilde hij haar uithuwelijken aan de trotse en opvliegende Lucius Tarquinius II. Helaas werkte het plan van koning Servius Tullius averechts toen zijn oudste dochter genoeg begon te krijgen van haar weinig ambitieuze man Aruns. Tullia major begon een verhouding met haar haar zwager Lucius Tarquinius II en gezamenlijk vermoordden zij hun partners Aruns en Tullia minor. Hierna lukte het Lucius Tarquinius II om de Senaat en het volk tegen koning Servius Tullius op te zetten waarna de koning werd vermoord door een woedende menigte in de straten van Rome.

Koning Lucius Tarquinius Superbus

Na de moord op Servius Tullius was de weg voor Lucius Tarquinius II vrij en hij werd gekroond tot koning Lucius Tarquinius Superbus. Erg geliefd was koning Tarquinius II echter niet, mede omdat hij alle aanhangers van zijn voorganger uit de Senaat had gezet. Maar de situatie liep pas echt uit de hand toen Tarquinius' zoon, Sextus Tarquinius Superbus, een vrome Romeinse vrouw verkrachtte. Een vriend van de vrouw, de edelman Lucius Junius Brutus, zwoor wraak te nemen en hij wist het volk te bewegen tot een opstand. Koning Lucius Tarquinius II keerde in allerijl terug van het front waar hij op dat moment oorlog voerde om de opstand in de kiem te smoren, maar toen hij Rome bereikte werd het hem duidelijk dat hij was buitengesloten. De Romeinen hadden onder leiding van Lucius Junius Brutus de poorten van de stad gesloten, waardoor de koning de toegang werd ontzegd. Koning Lucius Tarquinius Superbus liet dit echter niet over zijn kant gaan en riep de hulp in van de Etruskische koning Lars Porsenna.

Hulp

De Romeinen hadden ondertussen de brug over de Tiber vernield om de koninklijke legers op afstand te houden waarop de twee koningen besloten om Rome te belegeren. Toen de honger in Rome toenam besloot de dappere Romein, Gaius Mucius, een poging te doen het beleg te ontzetten en hij sloop in het diepste geheim het vijandelijke kamp binnen. Nadat hij de tent van koning Porsenna had bereikt vermoordde hij - per vergissing - diens secretaris in plaats van de koning en werd daarop gevangen genomen. Toen de koning dreigde hem te martelen door middel van vuur liet Gaius Mucius zien niet bang te zijn en stak (vrijwillig) zijn rechterhand in het vuur. Koning Porsenna was hiervan dusdanig onder de indruk dat hij besloot Gaius Mucius te laten gaan, per direct zijn kamp op brak en zijn legers de opdracht gaf om zich terug te trekken.

De Romeinse Republiek

Nadat koning Lucius Tarquinius Superbus Rome had verlaten en de Romeinen de poorten van de stad voor hem hadden gesloten, besloten ze de gehate koning voor altijd af te zweren. Het Romeinse Koninkrijk was officieel ten val gebracht en in plaats daarvan riepen de Romeinen de Romeinse Republiek in het leven. De rebellerende Lucius Junius Brutus werd hierbij benoemd tot de eerste consul van de Romeinse Republiek. Koning Lucius Tarquinius Superbus deed later nog een poging - met behulp van de Latijnen - om zijn troon terug te krijgen maar de felheid waarmee de Romeinen hun pas verworven vrijheid verdedigden was ongekend. Nadat hij zijn zoon al had zien sneuvelen in de strijd besloot hij om het bijltje er bij neer te gooien en hij vluchtte naar Cumae, waar hij enige tijd later overleed.

Het werkelijke ontstaan van Rome

De Romeinen geloofden sterk in de mythologie en uit de legende van Romulus en Remus moest dan ook blijken dat Rome een goddelijke oorsprong had. Als we aan de hand van archeologische vondsten kijken hoe de stichting van Rome in werkelijkheid is gegaan, komen we toch tot een iets minder 'goddelijke' conclusie.

1. In de tiende eeuw voor Christus werd er een eerste Latijnse nederzetting gevestigd op de Palatijn en op de Esquilijn; twee van de zeven heuvels van Rome.
2. In de achtste eeuw voor Christus werd er een tweede nederzetting gevestigd op de Palatijn en Esquilijn en een geheel nieuwe nederzetting op de heuvel Coelius. Om op militair gebied sterker te staan sloten de twee nederzettingen op de Palatijn een bondgenootschap - het Roma Quadrata - en bouwden een omwalling rond de Palatijn
3. In de zesde eeuw voor Christus breidden het aantal nederzettingen op de heuvels zich verder uit en de Etrusken vielen Rome binnen. Na de verovering van Rome verenigden de Etrusken de nederzettingen op de drie heuvels met de nederzettingen van Rome tot één stad en bouwden op de Capitolijn heuvel een burcht. Ook legden ze het moeras aan de voet van de Palatijn droog zodat dit kon dienen als forum (stadscentrum).
4. In de vierde eeuw voor Christus gaat Rome de laatste fase van haar ontwikkeling in als er op de resterende vier heuvels - Quirinaal, Viminaal, Aventijn en Capitolijn - ook nederzettingen worden gebouwd. Daarna kreeg Rome officieel de omvang van een stad toen de nederzettingen op de zeven heuvels omringd werden door een (stads)muur.