Het orakel van Delphi

Ver voor onze jaartelling was er een geweldige manier voor de Grieken om lastige beslissingen te nemen. Je ging naar Delphi en consulteerde het orakel. Problemen opgelost en je wist zeker dat wat er ook gebeurde de goden je welgezind waren, je deed wat de goden van je wilden. Het orakel van Delphi was voor iedereen toegankelijk, voor boeren, vissers, handelaren en grote keizers. De tempel bij Delphi werd in eerste instantie gewijd aan de 'moedergodin' Gaia maar tenslotte werd de zonnegod Appolon de beschermgod van deze heilige plek.

Inhoud

• Wat is een orakel
• De ontdekking bij Delphi
• Pythia in Delphi
• Gaia
• Offerritueel
• Oprukkend Christendom
• De Pythia was high
• Pythische spelen
• Andere orakels
• I Tjing

Wat is een orakel

Een orakel is een manier om raad te vragen aan de goden of in ieder geval een hogere macht. Dit kon in de oudheid op verschillende manieren. Je kon priesters de ingewanden van offerdieren laten ‘lezen’, kijken naar vogels, orakelboeken raadplegen, luisteren naar bomen of je ging naar Delphi, het belangrijkste orakel bevond zich op de berg Parnassus.

De ontdekking bij Delphi

Het dorpje Delphi werd waarschijnlijk zo rond 1500 v.Chr. gebouwd op de hellingen van de Parnassus. Een klein gehuchtje in de omgeving van de Golf van Korinthe, niet zo bijzonder. Het verhaal gaat dat een schaapherder terugkomend met zijn kudde merkte dat z’n schapen bij een afgrond wel heel erg vreemd begonnen te doen. Toen hij zelf op de bewuste plek ging kijken voelde hij zich daar ook een beetje licht in zijn hoofd en niet echt prettig. Na verloop van tijd gingen meer mensen op die plek kijken én ruiken. De meesten hadden dezelfde ervaring als de herder en z’n schapen, dit moest wel het werk van de goden zijn!

Pythia in Delphi

De plek bij Delphi werd als heilig gezien en al snel ontstond er een kleine tempel. Maar de dampen inademen die uit de groeve kwamen was niet geheel ongevaarlijk. Enkele bezoekers raakten zo in de war dat ze in de groeve vielen. De oplossing werd gevonden in de vorm van een Pythia, een oudere vrouw die afdaalde in de groeve en die de boodschappen van de goden doorgaf. Het is niet helemaal duidelijk of de vrouw zelf de berichten doorgaf of dat de aanwezige priesters dat deden. Over het algemeen was de Pythia vaag en waren de verklaringen moeilijk te begrijpen. De vrouw was dan ook in diepe trance en stevig onder invloed van het ingeademde gas. Enige hulp van priesters was zeker nodig.

Gaia

De tempel is in eerste instantie gewijd aan de godin Gaia. Gaia was de oergodin, de godin ontstaan uit de Chaos van het begin. Wanneer iemand het heeft over Moeder Aarde, dan is Gaia een goede kandidaat. Soms wordt Gaia genoemd als het allereerste orakel in Delphi. Gaia liet de plek bewaken door een monsterachtige slang, de Python. Apollon verslaat het gigantische beest en neemt Delphi in zijn bezit. Het orakel van Delphi blijft daarna altijd verbonden aan deze god. Apollon was de god van de muziek maar ook van de waarzegkunst. Apollon was dus de perfecte godheid om zijn naam te verbinden aan deze plek, daarnaast was hij één van de belangrijkste Griekse goden.

Offerritueel

Het orakel van Delphi was belangrijk in de Griekse wereld. De raad en adviezen van het orakel werden opgevolgd. Wat het orakel zei was waar want haar boodschappen kwamen rechtstreeks van Apollon . Het werkte als een offerritueel. Wanneer je iets wilde vragen, offerde je eerst een geit bij de tempel. Daarna kon je een vraag stellen aan de Pythia, waarna deze de tempel binnenging en terugkwam met een antwoord. De Pythia was waarschijnlijk in een soort roes en haar antwoorden werden opgeschreven door priesters.

Oprukkend Christendom

Onder verschillende heersers bleef Delphi belangrijk, maar ook een plek die men in handen wilde hebben. Delphi heeft roerige tijden gekend. Maar pas rond het jaar 300 kwam er een einde aan het werk van het orakel, de Pythia en de tempel van Apollon. Het zou kunnen dat de gassen die het orakel tot haar uitspraken deed komen er niet meer waren maar meer waarschijnlijker is het, dat het oprukkende Christendom geen boodschap had aan deze heidense gebruiken.

De Pythia was high

Waardoor ging het orakel, orakelen? De verklaring is ethyleen. Ethyleen kan een soort trance oproepen en een licht gevoel van euforie, ongeveer de staat van de Pythia. Delphi ligt op een breuklijn in de aarde, door zulke breuken kunnen allerlei gassen ontsnappen, in dit geval ethyleen. Het gas stroomde in de ruimte waar de Pythia zat op een drievoet, in een kleine afgesloten ruimte waarschijnlijk nog extra beschut door doeken. De Pythia was high. In enkele gevallen kan ethyleen iemand ook gewelddadig maken, er zijn verhalen over een orakel dat met het schuim om haar mond wild om zich heen slaat.

Pythische spelen

In Delphi zijn ook de Pythische spelen ontstaan. De officiële oprichtingsdatum is 586 v.Chr., wanneer het stadje Crisa de controle verliest over het heiligdom aan een verbond van enkele andere stammen in de buurt, het Amphiktyonie. Bij de Pythische spelen ligt de nadruk op muzikale prestaties hoewel atletiek ook onderdeel was van de wedstrijden. De spelen zijn genoemd naar de mythische slang Pytho die het orakel moest bewaken maar werd verslagen en gedood door Apollon. De Pythische spelen zijn altijd spelen gebleven waarin de kunst centraal bleef staan, naast muziek ook toneel, dans en beeldende kunst. De winnaars van de spelen kregen een laurierkrans, de krans was een symbool voor Apollon. (gevlochten van takken van zijn geliefde Daphne) Rond het jaar 394 waren de laatste Spelen. In 1994 werden de moderne Pythische Spelen opgericht sindsdien gehouden iedere vier jaar, in 1997 waren de eerste Spelen voor junioren.

Andere orakels

De Grieken kenden meerdere orakels. De orakels konden zo groot worden omdat de oude Grieken geloofden dat de goden met de mensen communiceerden. Daarvoor had je wel een tussenpersoon nodig omdat de boodschappen vaak moeilijk te begrijpen waren. Naast het orakel van Delphi waren er ook orakels in onder andere Ephyra, Dodona en Lebadeia. Zeus zou in Dodona zijn boodschappen doorgeven via een heilige eik. Priesters vertaalden deze adviezen voor iedereen. Het orakel van Ephyra was een orakel van de doden, via allerlei rituelen kon men raad vragen aan overledenen. Het orakel van Lebadeia is iets later ontstaan dan dat bij Delphi maar het gebruik was vrijwel gelijk.

I Tjing

Maar niet alleen bij de Grieken was het consulteren van een orakel gebruikelijk bij het nemen van een belangrijke beslissing. Ook de Romeinen vroegen raad aan een orakel evenals de Chinezen. De Chinezen kenden al 3000 jaar voor de jaartelling I Tjing, een orakelboek. Via allerlei rituelen met muntjes kan de I Tjing raad geven en adviseren. Het Ifa-orakel komt oorspronkelijk uit Afrika en is een systeem van teksten waarmee de toekomst is te voorspellen. Voor de Griekse en Romeinse orakels was het afgelopen met de komst van het Christendom, orakels werden als heidens gezien.

Lees verder

• Apollon, Griekse god van de zon