Geschiedenis Sinterklaas

Elk jaar vieren we het Sinterklaasfeest. Maar wat vieren we dan eigenlijk? Over de oorspong van de kindvriendelijke bisschop. Hij is dood. Dat is zo een beetje het enige feit waar historici en andere deskundigen het over eens zijn. In het archeologisch museum in het Turkse Antalya liggen enkele stoffelijke resten van de bisschop van Myra tentoongesteld. Baba Noel, zo noemen de Turken onze sint.

Sinterklaas werd rond het jaar 270 geboren in Patras, in Klein-Azië. Zij ouders noemden hem Nikolaos. Rond 300 na Christus werd hij bisschop in Myra. Volgens de legende redde hij zijn dorp van de hongersnood. Het verhaal gaat ook dat hij in de nacht bij een arm gezin zakjes goud door het raam naar binnen wierp. Het edelmateriaal was bedoeld als een soort bruidsschat. De dochters des huize werden er door gered: een leven in de prostitutie bleef hen bespaard. Het was niet zijn enige hedendaad, er volgenden er velen. Sint Nicolaas werd dan ook de beschermheilige van kinderen, zeelieden, kooplieden en Russen.

Sommige bronnen vermelden dat hij in 343 is overleden, op 6 december. Zijn legendarische vrijgevigheid heeft geleid tot de traditie van het geven van cadeautjes op de vooravond van zijn sterfdag, 5 december.

Na zijn overlijden werd hij bijgezet in zijn eigen basiliek in Myra. In 1087 werd deze door de Turken verwoest. Fans van de goedheiligman reisden naar Myra om de stoffelijke resten van Nicolaas in veiligheid te brengen. De resten werden herbegraven in een graf in een speciaal voor dat doel gebouwde kerk in het Italiaanse Bari, destijds een Spaanse kolonie. Hoogstwaarschijnlijk laten we onze kinderen daarom nu nog geloven dat Nicolaas met zijn boot uit Spanje komt.

Twee eeuwen na zijn dood begon de legendevorming en verering van Sint Nicolaas. Hij nam een plaats in op de heiligenkalender en werd officieel beschermheer van de jeugd, handelslieden en zeelui. Er zijn tal van naar hem vernoemde parochies met gelijknamige kerken in Nederlandse havenplaatsjes als Kampen en Monnickendam.

Symboliek

Het Sinterklaasfeest staat bol van symboliek. Zo verplaatst hij zich geheimzinnig over de daken. Dat heeft te maken met het feit dat hij als gulle gever nooit gezien wilden worden. Ook de god Wodan hield op deze manier contact met het aardse volk. Wellicht ligt daarin de oorsprong van het gebruik.

Dan schenken we elkaar mierzoete marsepein. Ook daar is onderzoek naar gedaan. Marsepein stamt uit de zeventiende eeuw. Sint Nicolaas stond destijds niet alleen bekend als kindervriend, maar ook als huwelijksmakelaar. Rond vijf december verklaarden jongens hun liefde aan de meisjes met een stuk marsepein. Bij gebrek aan, gebruikte sommigen speculaas. Dat viel niet in goede aarde: het geven van een taaitaai popje werd als een belediging beschouwd.

En dan de schoen. Waarom zetten wij onze schoenen? Al in de zestiende eeuw zetten kinderen rond sinterklaastijd hun schoen bij de schoorsteen. De schoorsteen was vroeger het symbool van de verbinding tussen mensen en goden. De mensen geloofden dat de goden hen via de schoorsteen toespraken en dat ook Sinterklaas de kinderen via de schoorsteen beloonde met cadeaus. Het zingen van sinterklaasliedjes was bedoeld om Sinterklaas te behagen, zoals men ooit via de schoorsteen de goden probeerde te behagen. Het strooien van pepernoten verwijst naar vroegere vruchtbaarheidsrituelen die in de sinterklaastijd werden opgevoerd. Het is te vergelijken met het gooien van rijst bij een bruiloft.

Tot slot de verklaring van zwarte Piet. Over de herkomst van het beweeglijke hulpje doen verschillende verhalen de ronde. Hij zou een Ethiopische slaaf zijn geweest met de naam Piter, die dankzij Sint Nicolaas zijn vrijheid kreeg. Als dank bleef hij de bisschop als knecht dienen.

De zwarte Piet die wij kennen, draagt specifieke kledij. Een pagepak volgens de een en een militair pak volgens de ander. De pagepaktheorie stamt af van het idee dat Zwarte Piet een afstammeling zou zijn van de Middeleeuwse pages. Veel prinsen en andere voorname heren hadden in die tijd een dienaar. Het was mode om een Moorse bediende in huis te hebben. Het pak van Zwarte Piet zou dus zijn afgeleid van het pak dat die page droeg.

Een andere theorie is dat Zwarte Piet van oorsprong een straffende functie had (kinderen in de zak, de roe) en dus in verband werd gebracht met alles wat zo een beetje slecht was. Tijdens de 80-jarige oorlog waren voornamelijk de Spaanse soldaten grote plaaggeesten voor de Nederlanders. De Zwarte Piet zou daarom nog steeds een pak dragen wat lijkt op de toenmalige uniformen van de Spaanse militairen.