De Berlijnse muur: oorzaak en gevolg

Op 9 november 2009 was het precies 20 jaar geleden dat de Berlijnse muur viel. Het bouwen van de muur was een gevolg van wereldoorlog II. Bevrijdende troepen beslisten toen dat Duitsland geen eigen regering meer mocht hebben. Berlijn vormde een probleem bij het uitvoeren van deze beslissing waardoor men besliste een muur te bouwen om de grenzen te verduidelijken. Deze muur had zo zijn gevolgen voor de Duitse bevolking op familiaal, cultureel en politiek vlak. Wat waren de gevolgen voor de bevolking van Duitsland? Wat gebeurde er na de val van de Berlijnse muur?

Spanningen leidden tot de bouw van de muur

Aanleiding

Het begon allemaal net na wereldoorlog II. Nadat Hitler de oorlog verloren had en Duitsland voor de tweede maal in de wereldgeschiedenis een wereldoorlog was begonnen, beslisten de regeringen van de bevrijdende troepen dat Duitsland geen eigen regering meer mocht hebben. Ze verdeelden Duitsland in vier stukken en elk land dat een grote rol had gespeeld in de bevrijding kreeg een deel. De landen die een deel werd toegewezen waren de Sovjet-Unie, Verenigde Staten, Verenigd Koninkrijk en Frankrijk.

Berlijn was een probleem!

Ondanks dat Berlijn, de hoofdstad, eigenlijk in de zone van de Sovjet-Unie lag, werd er toch overeengekomen dat Berlijn verdeeld zou worden.

Conferentie van Jalta zorgde niet enkel voor gebiedsverdeling maar ook verdeling onder de bevolking

Het verdelen van Duitsland in zones gebeurde tijdens de Conferentie van Jalta in 1945. Maar waar men geen rekening mee had gehouden is dat de maatschappijvisie van de Russen pal tegenover die van de andere drie landen stond. De Sovjet-Unie was communistisch gezind en de anderen eerder kapitalistisch. Aangezien de Russen bijna alle gebieden hadden veroverd die tussen de Sovjet-Unie lagen en Duitsland wilden ze hun greep niet meer lossen. De droom om de wereld volledig communistisch te maken en houden, leefde in de hoofden van de politici in de Sovjet-Unie. De droom om de wereld kapitalistisch te maken, leefde echter in de hoofden van de Amerikanen en ook zij wilden de droom niet opgeven. De Koude Oorlog was begonnen en het werd een strijd tussen inlichtingendiensten aan beide zijden.

Scheiding van communistisch en kapitalistisch denken

Meer en meer ontstond er een scheiding tussen Oost-Europa, het communistische deel en West-Europa, het kapitalistische deel. Deze scheiding wordt in geschiedenisboeken het IJzeren Gordijn genoemd. Drie jaar na het einde van WO II begon de Koude Oorlog één van zijn toppunten te bereiken en dit illustreerde zich in de blokkade van West-Berlijn (1948). Die kwam er nadat de drie andere zones een nieuwe gezamenlijke munt hadden ingelast. Stalin was furieus. Hij voelde dat de greep van de VS steviger werd. Zeker nadat de VS met het Marshallplan financiële hulp bood aan Europa voor de heropbouw ervan. Het Westen ging daar gretig op in terwijl de Sovjet-Unie die hulp weigerde. Het Marshallplan was gebaseerd op leningen die aan de Westerse landen werden gegeven in ruil voor de belofte dat ze beroep zouden doen op Amerikaanse producten voor die heropbouw. Voor de Amerikanen was dit natuurlijk een win-win-situatie. Door leningen te geven, verstevigden ze hun greep op het politieke gegeven in West-Europa en op economisch vlak zorgde het voor een enorme groei op de Amerikaanse markt. Het gevolg was dat het Westen zich begon te herstellen en de mensen er opnieuw een comfortabeler leven hadden terwijl het oosten nog steeds in armoede leefde. Dit zorgde voor een daling in de populariteit van Stalin en zijn regeringsbeleid. Iedereen die kritiek durfde te uitten op één van beide partijen werd vermoord of gevangen gezet. De inlichtingendiensten van de Sovjet-Unie hadden dan ook hun handen vol.

De rol van Stalin

Vandaar dat Stalin furieus was over het feit dat de drie andere zones meer en meer begonnen samen te werken en het uitgeven van die gezamenlijke munt was daar het zoveelste bewijs van. Zijn reactie was dus die blokkade van alle wegen die naar West-Berlijn leidden om zo het economische verkeer tussen beide delen stil te leggen. Hij dacht dat de Amerikanen na verloop van tijd wel zouden toegeven maar dat gebeurde niet. Stalin moest dan ook na een jaar de blokkade opheffen. Ondertussen smolten de drie Westerse delen samen tot de BRD, de Duitse Bondsrepubliek. Stalin reageerde door zijn deel dan maar de DDR te noemen wat stond voor de Duitse Democratische Republiek.

De vlucht van de Berlijnen

Nadat beide republieken werden opgericht vluchtten tal van Berlijners die in de DDR woonden naar het Westelijk deel. Dat was niet makkelijk want de grens werd vanaf nu zwaar bewaakt en afgesloten met hekkens. Er waren overal bewakingsposten en alarminstallaties werden geïnstalleerd. Er was eveneens sprake van een verboden zone van wel 5 km langs die grens. Men mocht enkel die zone in mits men speciale toestemming had. Er waren echter dichtbevolkte gebieden langs de grens die nauwelijks te bewaken vielen en waardoor niet enkel Oost-Berlijners maar ook Polen en Tsjechen de vlucht konden maken naar het Westen. In totaal zochten 2,6 miljoen mensen hun geluk in het Westen. Omdat er nogal wat jonge en goed opgeleide mensen tussen deze vluchtelingen zaten, begon dit het economische systeem van de DDR te raken. Er moest iets gebeuren!!

De bouw van de muur

De Russische leider Chroestsjov gaf het bevel om een muur te bouwen van 100 m breed en ongeveer 45 km lang. Men bouwde deze muur in 1961 en er waren zeven doorgangsposten voorzien. De oostelijke zijde van de muur werd streng bewaakt en men had ook de toestemming om mensen die een vluchtpoging ondernamen te doden. Ongeveer 200 mensen kwamen hierbij om. De muur werd als politiek symbool door beide partijen gebruikt. Zo zijn de woorden van president Kennedy ‘Ich bin ein Berliner’, waarmee hij zijn steun aan de BRD wou onderstrepen, alom gekend. Aangezien de muur volledig op het Oosterse deel stond was je eigenlijk al met één voet in de DDR wanneer je naar de muur vanuit het Westen stapte. En ook al hadden de bewakers van de DDR dan het recht om je op te pakken, men trok zich daar niet echt veel van aan. Het resultaat was dat men graffiti aan de Westerse zijde op de muur begon te spuiten en nogal wat zaken over de muur gooide.

De val van de muur

President Reagan was degene die de toenmalige Russische president Gorbatsjov opriep om de muur te laten vallen. Gorbatsjov was een man van hervormingen en wou meer vrijheid in het communistische beleid brengen. Door het feit dat die vrijheid er was, begonnen meer en meer mensen opnieuw kritiek te uiten op de muur. De bewoners van de DDR zagen opnieuw hoop in een figuur zoals Gorbatsjov en gaven hem dan ook alle politieke steun. Gorbatsjov kwam meer en meer onder druk te staan om de muur effectief te laten vallen. In 1989 was het dan uiteindelijk zover en viel de Berlijnse muur.
De beelden van mensen die stukken uit de muur hakten zijn ondertussen belangrijk historisch materiaal van deze gebeurtenis.
Net geen jaar later was er geen sprake meer van de DDR of BRD maar van een verenigd Duitsland.

Lees verder

• Christopher Columbus en zijn ontdekkingstochten
• Julius Caesar: opkomst, machtslust en politieke uitdagingen
• Napoleon Bonaparte: militair, politicus en gefrustreerde man
• Eva Braun, het grootste geheim van Nazi-Duitsland
• Het ontstaan van Rome: mythe versus werkelijkheid