Julius Caesar: opkomst, machtslust en politieke uitdagingen

De allerberoemdste Romein uit de geschiedenis is wellicht Julius Caesar. En alhoewel zijn naam wijst op een keizerlijk gehalte is hij dit nooit geweest. Hij wordt beschreven als een fantastisch generaal, een machtswellustig politiek figuur en een strategisch denkend man. Maar was hij dit eigenlijk wel?Hoe bouwde hij zijn machtspositie op? Cicero, Cato, Sulla en Pompeius probeerden hem van zijn macht te veroveren maar slaagden er niet in. Hoe kwam dit? Hoe ging hij dus om met tegenstand? Hoe wist hij het leger en het volk aan zijn kant te scharen?

De opmars van Julius Caesar

Een belangrijk huwelijk

Toen Julius Caesar geboren was in 101 v.C. als patriciër behoorde hij niet tot de hoogste stand in Rome. Een huwelijk moest er dus voor zorgen dat hij zich kon begeven in de hogere standen vandaar zijn huwelijk met de dochter van Lucius Cornelius Cinna. Cinna was reeds vier maal consul geweest en had dus wel enige macht en aanzien in Rome. Hij behoorde echter tot de popularis-Mariusfractie.

Gevolgen voor zijn politieke carrière

Alhoewel zijn huwelijk een opstap was naar meer macht bracht het ook enkele nadelen met zich mee. Zo werd hij onder druk gezet door Sulla om het huwelijk te verbreken. Sulla kon niet begrijpen dat Julius Caesar contact zocht met Marius, zijn grootste politieke tegenstander. Ondanks het feit dat hij door dit huwelijk zijn priesterambt als ook zijn bruidsschat en zijn recht om te erven verloor, gaf Julius Caesar niet toe.

Hij werd dan ook vervolgd onder Sulla’s bewind en vertrok naar Azië waarbij hij elke nacht van schuilplaats veranderde ondanks zijn malaria-aanvallen.

Dood van Sulla was een keerpunt voor Julius Caesar

Toen Sulla echter stierf, keerde hij al snel terug naar Rome en startte er zijn politieke carrière. Aanvankelijk ging die maar heel traag vooruit. In 68v.C. was hij quastor en 3 jaar later aedilis. Toen hij quastor van Zuid-Spanje werd trok hij door dit gebied. Op zijn tocht hield hij halt in Cadiz en bezocht er de Herculestempel. Niet ver van die tempel stond het grote standbeeld van Alexander de Grote. Toen Julius Caesar dat zag, walgde hij van het idee dat hij nog niets had bereikt en Alexander op die leeftijd al een groot stuk van de wereld had veroverd. Vandaar dat hij dan ook zijn ontslag gaf als quastor en zijn zin voor initiatief ontwikkelde. Hij verliet dus de provincie en nam van de eerste de beste gelegenheid gebruik om van zich te laten horen.

Julius Caesar als initiatiefnemer

Hij trok naar de Latijnse kolonies die volop acties aan het ondernemen waren om burgerrecht te verkrijgen en wou oorspronkelijk hen overtuigen om in opstand te komen. Omdat de consuls echter beslist hadden om de legioenen wat langer in het land te houden, mislukte deze poging.

Julius wil de liefde van het volk
Als aedilis verfraaide hij het aanzien van Rome nogal. Zo liet hij niet enkel bouwen en verbouwen aan het Forum, heel wat basilica’s en het Comitium maar eveneens het Capitool werd onder handen genomen.

Verder probeerde hij de liefde van het volk te winnen door tal van volksspelen te organiseren en toneelvoorstellingen te laten opvoeren. Hij gaf gladiatorenvoorstellingen en samen met zijn collega, Marcus Bibulus, werd dit alles door hen betaald. Alleen liet hij wel uitschijnen dat hij de enige was die dit deed waardoor hij met de eer ging lopen.
Het organiseren van deze zaken zorgde er echter wel voor dat hij gigantische schulden maakte bij de rijkste burger van Rome, Crassus. De Senaat raakte gealarmeerd door dit gedrag.

Julius als opperpriester van Rome

Julius Caesar probeerde via de Senaat voet aan wal te krijgen in Egypte om van daaruit zijn macht uit te breiden maar keer op keer mocht hij zijn plannen opbergen.
Vandaar zijn gooi naar de functie als opperpriester of pontifex maximus. Dit kostte hem een kapitaal aan steekpenningen maar hij versloeg zijn twee andere rivalen en ging met die functie gaan lopen. Toen Julius opperpriester van Rome werd, hield dat meer prestige in dan dat er een religieuze taak bij kwam kijken. Hij sprak recht uit in moordzaken en kreeg meer en meer macht. Een jaar later, in 62 v.C., werd hij praetor en vervolgens propraetor, een soort van gouverneur, in Spanje.

Julius als consul van het Romeins Imperium

Het triumviraat, een deal met Crassus en Pompeius

Met nogal wat tegenstand van de Senaat werd hij in 59 v.C. toch consul samen met Bibulus. Dit consulschap dankte hij echter deels aan de steun die hij kreeg van Crassus en Pompeius. Met die twee mannen vormde hij dan ook het triumviraat. Dit was een soort van illegaal genootschap waarin beslist werd dat er niets mocht gebeuren in de staat dat inging tegenover de wensen van één van de drie. Alles bleef nogal officieus en geheim.

Tegenstand? Weg ermee!

En Julius Caesar zat niet stil. Zo kondigde hij aan dat er notulen van de volksvergadering en de Senaat moesten worden gemaakt en gepubliceerd. Ook volgde er een wetsvoorstel over landverdeling. Toen hier wat verzet werd geboden, liet hij deze tegenstanders met geweld verwijderen van het Forum.

Foute zet van Bibulus

Bibulus klaagde dit gedrag aan in de Senaat maar toen hij geen bijval leek te hebben, besliste hij om vanaf dat ogenblik gewoon thuis te blijven. Hij zou tegen alles wat in de Senaat kwam stemmen om zo zijn ongenoegen te uitten. Dit betekende echter dat Caesar gewoon zijn gang kon gaan en dus alleen de staatszaken behandelde.

Bom onder het triumviraat?

In dit triumviraat hielp Caesar Pompeius. Dit zorgde voor enig ongenoegen bij Crassus die dan ook als reactie het bestaan van dit triumviraat onthulde. Net nadat dit gebeurde zocht Julius Caesar naar een manier om de schade te beperken en dus aan te tonen dat er een andere reden was waarom hij Pompeius hielp. Hij vond de oplossing bij zijn dochter Julia die hij uithuwelijkte aan Pompeius.

Later zal Pompeius de grootste rivaal van Caesar worden. Vooral wanneer Caesar aan populariteit wint bij de bevolking dankzij zijn veroveringen in Gallië voelt Pompeius zich bedreigd. Wanneer uiteindelijk Julia zal sterven tijdens de bevalling van hun doodgeboren kind was Pompeius verlost van zijn bloedband met Caesar en zal hij hem verraden.

Julius Caesar en het belang van Gallië

Vruchtbaar gebied

Caesar kreeg een verlenging van zijn proconsulair gezag in de twee Gallië’s. Gallia Cisalpina en Transalpina waren goede gebieden omdat hier nogal wat Keltische stammen woonden en de gebieden vruchtbaar waren.
Hij kon er dus militaire eer binnenrijven en zo zijn populariteit in Rome doen stijgen. Dat is dan ook wat Julius Caesar deed. Niet enkel versloeg hij de Helvetiërs maar stam na stam kwam aan de beurt en werd verslagen.
Zo trok hij ook met een leger naar Britannia waar de Britten zodanig geïmponeerd raakten van dit alles dat ze zich al snel overgaven.

Overwinningen stonden garant voor macht
Nu had Julius Caesar geheel Noord-Europa onder de voet gelopen en een gigantisch leger die vooral hem trouw was. Zijn overwinningen werden stevig gevierd door de Romeinen die genoten van de vele rijkdom die dit met zich meebracht.

Het uitdelen van gratis graan aan de Romeinen deed zijn populariteit alleen maar stijgen.

Ook organiseerde hij enorme gladiatorengevechten met speciaal voor hem opgeleide gladiatoren. De beste gladiatoren liet hij ontvoeren zodat ze enkel in zijn gevechten konden optreden en het publiek dus van kwaliteit kon verzekeren.

Overwinningen brachten ook politieke uitdagingen met zich mee

Triumviraat sterft alsook Pompeius en Crassus

Het triumviraat werd door de liefde van het volk voor Julius dan ook vernieuwd in 56 v.C. maar ditmaal hield het niet lang stand omdat nog geen twee jaar later de dochter van Julius Caesar stierf en hiermee de banden met Pompeius waren verbroken.

Ook Crassus stierf hierna snel, in 53 v.C. en dit zorgde ervoor dat de jaloerse Pompeius politieke stappen ondernam om Julius’ opmars wat af te blokken. Zo weigerde hij de kandidatuur van Julius Caesar om opnieuw consul te worden. Hij baseerde zich op het feit dat Julius niet in Rome was en dit een vereiste was om je kandidaat te stellen.

Populariteit bezorgt de Senaat angst

Ondertussen had de Senaat verkregen dat Julius zou worden vervolgd op basis van onwettige oorlogsvoering in naam van Rome. De Senaat had dit gedaan omdat hij volgens hen té populair begon te worden en dit enkel maar kon leiden tot dictatuur en dus beperking van hun invloed en macht.

De dood van Pompeius

Pompeius kreeg de kans om Julius’ vervolging ongedaan te maken maar besliste om dit niet te doen. Zijn strategie was om Julius zoveel mogelijk schade te bezorgen zodat hijzelf meer en meer aan macht kon inpalmen. Dit kostte hem dan ook zijn leven. Julius Caesar’s reactie op dit alles was namelijk het starten van een burgeroorlog en Pompeius moest op de vlucht slaan. Toen Pompeius aankwam in Egypte werd hij er vermoord omdat de Egyptische farao dacht hiermee het respect van Julius Caesar te winnen. Maar zoals zovele belangrijke leiders kon Julius helemaal geen respect tonen voor het feit dat iemand zonder zijn toestemming Pompeius had vermoord. Een oorlog was zijn reactie die, ook al had Julius de tijd tegen en begon hij onvoorbereid aan dit gevecht in Egypte, hij toch won van Ptolemaeus. Hij vertrouwde het bestuur van Egypte toe aan Cleopatra en haar jongere broer.

Tegenstand werd niet geduld

Cato kreeg het moeilijk

Caesar duldde geen tegenstand. Dat was duidelijk toen hij samen met Bibulus het consulaat deelde maar kwam ook nog naar voor bij andere situaties. Zo werd Cato door een lictor verwijderd en de gevangenis ingegooid toen hij protest uitte in de Senaat.

Nog enkele andere tegenstanders

Lucius Lucullus chanteerde hij dan weer en maakte Julius zo bang dat Lucius Julius gewoon op zijn knieën genade vroeg.

Cicero mocht dan weer op een andere manier ervaren dat Julius geen tegenstand duldde. Zo had Cicero tijdens een proces de situatie onder Julius Caesar aangeklaagd waarop deze prompt de vijand van Cicero van plebejer tot patriciër maakte.

Toen hij hoorde tijdens zijn verblijf in de provincie Gallië dat Lucius Domitius als kandidaat consul een poging zou ondernemen om enkele legers van Julius in te palmen, riep deze Pompeius en Crassus samen om hen te overtuigen nogmaals voor het consulaat te kiezen. Zo zette hij Lucius een hak en kon hij van de 2 bondgenoten bekomen dat zijn bevoegdheden in Gallië met 5 jaar zouden worden verlengd.

Julius als politiek strateeg

Huwelijk als strategie

Toen de dochter van Julius stierf en hij zo de familiale banden had verloren met Pompeius stelde hij deze voor om te huwen met de dochter van zijn zus, Octavia. Zelf deed hij een gooi naar de hand van de dochter van Pompeius. Hier was helemaal geen liefde mee gemoeid maar pure strategie. Wanneer dit plan zou doorgaan zouden de familiale en vriendschappelijke banden enkel verstevigd worden.

Leningen voor trouw

De mensen van de Senaat bond hij dan op een andere manier aan zich. Zo gaf hij leningen aan een lage rente of zelfs renteloos zodat ze niet tegen hem in konden gaan zelfs al zouden ze dit willen.

Leger was belangrijke schakel

Om koningen of andere provincies aan zijn kant te hebben, beloofde hij hen duizenden krijgsgevangenen of hulptroepen. Dit alles deed hij uiteraard zonder toestemming te vragen aan de Senaat. Zijn alleenheerschappij was dus begonnen. Om zich te verzekeren van een trouw leger verdubbelde hij de soldij van de soldaten. Dit was het begin van het ene succes na het andere tot net die populariteit hem de dood zal kosten.

Lees verder

• Het ontstaan van Rome: mythe versus werkelijkheid
• De gladiatoren tijdens het Romeinse Rijk
• Het Romeins leger: ontstaan, structuur en uitrusting
• Augustus: eerste keizer van Rome en grote hervormer
• Waanzinnige keizers van Rome: Van Caligula tot Nero