Christine de Pisan, feministe avant la lettre

Christine de Pisan (of Pizan) was een middeleeuwse schrijfster die opkwam voor een gelijke behandeling tussen man en vrouw. Haar werk dat tot de vroegste feministische geschriften wordt gerekend, bevat poëzie, romans, biografieën en een autobiografie. Ze gaf ook commentaar op literair, politiek en religieus vlak. De Pisan werd de eerste vrouw in Frankrijk, en waarschijnlijk in Europa, die een inkomen verwierf op basis van haar geschriften.

Huwelijk

De Pisan, geboren in Venetië in 1364, werd aan het koninklijk hof in Parijs opgevoed door haar vader Thomas De Pisan, astroloog en lijfarts van Karel V van Frankrijk. Ofschoon er over haar opvoeding niet zoveel bekend is, had ze, dankzij haar vaders positie, toegang tot een hele reeks bijzondere bibliotheken. In 1380 huwde zij met Etienne du Castel, een edelman uit Picardië. Hij was een echtgenoot uit de duizenden aangezien hij tegen de tijdgeest inging door haar te steunen in haar schrijversambities. Toen hij in 1390 overleed, was De Pisan slecht 26 jaar. Hoewel ze gewaardeerd werd in de kringen van het hof om haar poëzie en liefdesballades opgedragen aan haar echtgenoot, besliste ze van met haar schrijven in het levensonderhoud van haar en haar kinderen te voorzien in plaats van te hertrouwen. Terwijl ze haar naam als schrijfster vestigde kopieerde en illustreerde zij het werk van andere schrijvers.

Haar oeuvre

Haar werk behandelt feministische thema’s in diverse literaire vormen. Zo schrijft zij bijvoorbeeld over de oorzaak van de onderdrukking van de vrouw, het gebrek aan onderwijs voor vrouwen, de strijd tegen een vrouwonvriendelijke samenleving, de rechten en de talenten van de vrouw, haar visie op een rechtvaardiger wereld.

Ofschoon het werk van De Pisan kritisch was voor het heersende patriarchaat, werd het goed ontvangen omdat het steunde op christelijke waarden en de zedelijke beginselen van het christendom. Haar werk muntte uit door een retorische kracht die later door geleerden intensief werd bestudeerd.

Haar twee bekendste werken zijn de boeken Le Dit de la Rose (Het verhaal van de Roos) uit 1402, en Le Tresor de la Cité des Dames (De Schat van de Stad der Vrouwen) uit 1405. Le Dit de la Rose was een directe aanval op de populaire roman Romance of the Rose van Jean de Meun, een werk over liefde aan het hof waarin de auteur vrouwen beschreef als verleidsters en zondige wezens. De Pisan sprak over een vrouwonvriendelijk werk, vulgair, immoreel en beledigend voor vrouwen. Later publiceerde ze hierover nog een polemiek via brieven over deze zaak.

In Le Tresor de la Cité des Dames discussieert De Pisan met drie ‘dames’ die voorgesteld worden als Rede, Rechtschapenheid en Rechtvaardigheid. Het is een discussie over de onderdrukking van de vrouw en de vrouwonvriendelijkheid van de mannelijke schrijvers uit haar tijd. Onder leiding van de schrijfster bouwen ze aan een stad waarin enkel deugdzamen vrouwen wonen.

Haar strijd

Hoewel De Pisans werk alleen werd geschreven voor en over de hogere klasse (de meerderheid van vrouwen van lagere afkomst was analfabeet) stond haar werk ten dienste van de idee van gelijkheid en rechtvaardigheid voor vrouwen in het middeleeuwse Frankrijk. De Pisan leefde het grootste gedeelte van haar leven in relatieve welstand. In 1418 trad ze in in een klooster in Poissy (Parijs), waar ze haar werk bleef verderzetten. Daar schreef ze in 1429 haar bekende gedicht Le Ditie de Jeanne d'Arc (lied ter ere van Jeanne d’Arc).De Pisan overleed waarschijnlijk in 1430.

Christine de Pisan in de Dinner Party

Christine de Pisan wordt op haar bord voorgesteld als een abstracte vlinder met draaiende tinten van rood en groen. Chicago omschrijft deze vorm als ‘een vleugel die is opgeheven als verdediging, als symbool van haar inspanningen om vrouwen te beschermen’.

Voor de tafellegger is voor hetzelfde kleurenpalet gekozen en gekartelde vlamachtige vormen versieren de randen. Het kleurrijke golvende patroon is kenmerkend voor de Bardello-borduurtechniek ook bekend als ‘vlamsteek’ of ‘Florentijnse steek’, afkomstig uit het middeleeuwse Italië. Dit ontwerp dat dominant aanwezig is weerspiegelt, volgens Chicago, de beperkingen voor de vrouw tijdens het beklemmende Renaissance-tijdperk.

Op de voorzijde van de tafellegger is er een scène doorheen de ‘C’ van Christine geborduurd, die steunt op een verlucht manuscript waarin De Pisan een boekdeel aan de koningin van Frankrijk voorstelt. Het boek omschrijft haar geschriften als een geschenk van kennis en feminisme aan de middeleeuwse wereld.