Marokkaanse bouwkunst voor steden

Marokkaanse steden zijn niet ontstaan uit nederzettingen of dorpen, maar zijn als stad ontwikkeld. Oorspronkelijk bestaat een Marokkaanse stad meestal uit vier wijken waaraan bij de koningssteden een vijfde wijk is toegevoegd. In de steden is een belangrijke functie van een gebouw weggelegd voor een moskee waar verschillende culturen in zijn terug te vinden. Moskeeën zijn dikwijls zeer rijk versierd met marmer, mozaïeken en andere materialen. Die gebedshuizen hebben meestal een centrale plaats in de bebouwing.

Oorspronkelijke indeling

Het oorspronkelijke moslim gedeelte is de medina. In de mellah woonden vroeger de joden. La ville nouvelle is door de Spanjaarden en Fransen gebouwd en la bidonville is een krottenwijk. In de koningssteden bevindt zich nog een vijfde deel met het paleis (de kasba) van de sultan en daarbij de onderkomens van de hoogwaardigheidsbekleders. Centraal staat de moskee met rondom vaak een markt. Die plek is daarmee zowel een sociale als een religieuze ontmoetingsplaats.

Huizen in de Marokkaanse steden

Een dar is een stadshuis met meestal twee verdiepingen. Centraal in het huis zijn de patio met een fontein. De kamers van een dar zijn vrij lang en halen soms een hoogte van 4 tot 5 meter. Vrijwel altijd is een dar aan drie zijden verbonden met andere huizen. Een belangrijke functie heeft het dakterras. Omdat de huizen aan elkaar zijn gebouwd, grenzen ook de terrassen aan elkaar en hebben daardoor een communicatieve functie, voor met name de vrouwen. Zij hebben via het dakterras contact met elkaar, zonder dat ze het huis hoeven te verlaten.
Bij de dar is de decoratie een statussymbool. Hoe rijker de familie, hoe meer en mooier de mozaïeken op de vloeren en de muren zijn. Maar de vloeren van een dar zijn ook vaak bedekt met tapijten. Om te zitten zijn er matrassen en kussens. De huizen zijn vaak opgetrokken uit leem en bakstenen. Tekeningen worden alleen voor officiële bouwwerken gemaakt en zelden voor de dar. Mondeling overleg over de bouwplannen werkt prima.

Heilige bouwkunst

Een belangrijk gebouw zonder woonfunctie is de moskee. Een moskee is een religieus gebouw om samen in te bidden. Hoewel een aantal onderdelen meestal voorkomt in een moskee zijn er eigenlijk geen vaste bouwregels. Uitgangspunt is wel vaak een muur, de qibla, die gericht is naar Mekka en de heilige grond scheidt van de gewone grond. Gebruikelijke onderdelen zijn verder: de mihrab (een nis met een koepel er boven), de minbar (preekstoel), soms de maqsura (omheind gebiedje voor de sultan of kalief), ook soms een binnenplaats, altijd een wasgelegenheid en boven het gebouw uit een minaret (toren).

Moskeebouw beïnvloed door andere culturen

In de moskee zijn verschillende bouwculturen terug te vinden. Zo komt de mihrab oorspronkelijk uit de Grieks-Romeinse tempels. De mihrab geeft de richting aan waar naartoe gebeden moet worden. De nis is vaak rijkelijk versierd met marmer, mozaïeken en andere materialen. De koepel boven de mihrab komt uit de Romeinse architectuur. Naast alle lichtschuine of platte daken valt die ronde koepel erg op en benadrukt daarmee zijn belangrijkheid. De minbar bevindt zich meestal rechts naast de mihrab en is gemaakt van steen of marmer maar ook komen houten en zelfs ijzeren preekstoelen voor.

Geen schoenen op de beklede vloeren

De binnenplaats is meestal rechthoekig van vorm en ligt vaak aan de andere kant van de moskee tegenover de mihrab en is dan slechts van de buitenwereld gescheiden door een muur of gangpad. Standaard aanwezig bij een moskee is een wasgelegenheid omdat wassen vooraf gaat aan het bidden. Zo´n wasgelegenheid kan ook bestaan uit een vijver of fonteintje.
Naast de versiering van de mihrab is er in het algemeen weinig opsmuk te vinden in een moskee. Wel zijn er veel lampen als symbool van spirituele verlichting. Ze zijn vaak gemaakt in de vorm van kandelaren en hangen tamelijk laag aan kettingen. De vloer van een moskee is volledig bedekt met kleden of geweven matten. De gebedsruimte mag alleen zonder schoenen betreden worden.

Oproep tot gebed

Een minaret is oorspronkelijk bedoeld om door een man beklommen te worden en vanuit de hoogte op te roepen tot het gebed. Het is een ranke toren die wel tot 65 meter hoog kan zijn en soms rijkelijk is versierd met bogen en ruitvormige geometrische figuren en plantachtige versieringen. Op elke verdieping bevinden zich één of meerdere raampjes. De bovenste verdieping is soms een verkleinde replica van de minaret, dus een minaret op de minaret.

Lees verder

• Marokkaanse bouwkunst voor nederzettingen
• Marokkaanse bouwwerken met veel mozaïeken en geometrie