Willem van Oranje als leider van de opstand

Hoe is de Opstand ten tijden van koning Filips II onstaan? Wat heeft Willem van Oranje tijdens de Opstand voor de Nederlanden betekent? Deze vragen worden beantwoord het onderstaand artikel. Na het lezen zal duidelijk zijn wat Willem voor Oranje voor Nederland heeft betekent.

Hoe is de opstand ontstaan?

In de zestiende en zeventiende eeuw stonden de Nederlanden onder toezicht van koning Filips de Tweede uit Spanje. Dit zorgde voor veel problemen. Allereerst was er het Katholieke geloof wat voor veel ontevredenheid zorgde. In de tijd van de Romeinen is dit geloof vastgesteld als het ‘ ware’ geloof. Dit was ook nog toen Filips koning in Spanje werd en het voor het zeggen kreeg in de Nederlanden. Wat zorgt er nou voor dat dit een probleem werd? In de zestiende eeuw kwam de reformatie op gang. Luther spijkerde in 1517 de 95 stellingen op het deuren van de slotkerk in Wittenberg. Toen daarbij ook de boekdrukkunst werd uitgevonden verspreidden zijn ideeën zich in een razend tempo. Dit zorgde voor een ‘officiële’ scheiding tussen de katholieken en de aanhangers van de leer van Luther en Calvijn: de protestanten.

Dit zorgde voor onderlinge ruzies en onenigheden. Zo ook in de tijd dat Koning Filips de Tweede het voor het zeggen had in de Nederlanden. Hij vond dat de mensen die de protestante leer aanhingen, ook wel ketters genoemd, vervolgd moesten worden. Dit was een van de redenen waarom het volk vond dat ze in opstand moesten komen. Niet lang na deze genomen beslissing volgden het smeekschrift der edelen.

Toen er nog niets met het verzoek van de edelen gedaan werd, volgde hierop een de in 1566 gehouden Beeldenstorm. Kerken werden door opstandelingen geplunderd. Later heeft Willem van Oranje besloten om als leider van de Opstand te fungeren.

Een tweede reden voor een opstand was de heersende armoede. Er waren toentertijd veel arme mensen. Er waren mensen die maar net rond konden komen van het loon dat ze kregen, maar er waren ook mensen die rond moesten komen van het geld van de kerk dat ze kregen. Mislukte oogsten en graantransporten waren de grootste oorzaken, omdat de er sprake van een stedelijke- agrarische samenleving was. De ontevredenheid over de armoede werd steeds groter, omdat de mensen zagen dat er veel geld naar de Katholieke kerk ging en die steeds rijker werden, terwijl zij steeds armer werden. Dit was voor hen een tweede reden om in opstand te komen.

Een derde reden om in opstand te komen was een politieke reden. De adel begon ook steeds meer ontevreden te worden, omdat hun machtpositie in gevaar kwam. Hadden zij eerst veel te zeggen over onder andere het bestuur van de Nederlandse gewesten nu zouden zij vervangen worden door ambtenaren die door koning Filips zouden worden aangesteld. Zo komen niet alleen de burgers in opstand, maar ook de adel ziet reden om in opstand te komen.

Hoe is Willem van Oranje leider van de Opstand geworden?

Vanaf zijn tweede huwelijk begint Willem van Oranje zich te verdiepen in de verschillende godsdienstige bewegingen die er in de Nederlanden zijn. Doordat hij op het gebied van godsdienst een gemengde opvoeding heeft gehad, is zijn belangstelling voor de godsdienst afgenomen, maar nadat de inquisitie door koning Filips wordt ingesteld, wordt deze belangstelling weer aangewakkerd. Door de eerder genoemde gemengde opvoeding, vindt hij het moeilijk om een kant te kiezen. Hij kiest aanvankelijk voor zijn katholieke geloof en blijft zo dus de koning Filips trouw. Toch verschilt hij wel van mening met de Spaanse koning. Willem van Oranje vindt namelijk dat er de mogelijkheid moet zijn om je eigen godsdienst te kunnen beoefenen. Hij bevindt zich dus in een moeilijke positie. Aan de ene kant wil hij de Spaanse koning trouw blijven, maar aan de andere kant is hij tegen de inquisitie die wordt ingezet tegen de anders gelovende mensen. De omslag is er voor Willem van Oranje tijdens de Beeldenstorm. Hij besluit drie daders op te hangen, maar belooft ook aan het volk om een einde aan de godsdienstvervolging te maken. Niet lange tijd daarna, wordt Alva door Filips naar de Nederlanden gestuurd om het opstandige volk te ‘ temmen’ . Met de komst van Alva kiest Willem van Oranje definitief voor het Nederlandse volk en keert hij zich tegen de koning.

Hoe nu verder?

Niet veel later na de komst van Alva, ontvlucht Willem van Oranje en gaat ergens tijdelijk ergens anders wonen, totdat de tijden in de Nederlanden beter zullen worden. In de tijd van deze zogenoemde ballingschap weet Willem van Oranje het Nederlandse volk voor zich te winnen. Hij begint met het verzamelen van legers en verklaart zich op 25 Maart 1568 voor het Protestantisme. Dit betekent niet dat hij zich tegen de katholieken van de Nederlanden keert. Hij belooft ze zijn volledige bescherming. Ondertussen groeit het verzet in de Nederlanden, omdat Alva de Bloedraad en de Tiende Penning heeft ingesteld. De hoop wordt nu volledig gesteld op Willem van Oranje, die ondanks de tegenwerkingen geduldig blijft en door blijft gaan met het maken van plannen. In 1570 vestigt Willem van Oranje zich in Enkhuizen. Vanuit deze stad probeert hij het land te besturen. Ook wordt hij van Katholiek Lutheraan. Dit maakt het hem niet gemakkelijk om de katholieken en protestanten samen te laten werken. Toch lukt het hem dit uiteindelijk door aan beide partijen een bondgenootschap voor te stellen. Vanaf 1572 vindt er veel bloedvergieten plaats, veel Nederlanders worden gedood op het slagveld. Ook weet Willem van Oranje de inname van Leiden tegen te houden en blijft de stad in de handen van de Nederlanden. Toch is hiermee nog lang niet alles opgelost. Spanje blijft de welvaart en de oude vrijheid in de weg staan. Willem van Oranje geeft niet op en komt met een beleid om met gezamenlijke krachten het Spaanse leger tegen te gaan en het uit de Nederlanden te verdrijven. Ook wil hij er met het beleid voor zorgen dat Nederland een natie vormt.

De drukpers heeft ook een invloed gehad in de Opstand. Willem van Oranje weet van deze uitvinding handig gebruik te maken. Hij laat maakt door middel van pamfletten propaganda voor zijn gemaakte beleid. In 1576 komt het tot een overeenkomst die ook wel de Pacificatie van Gent genoemd wordt. Willem van Oranje is inmiddels uitgegroeid tot een wel gewaardeerd leider en het lijkt erop dat de Nederlanden zich steeds meer gezamenlijk gaat verzetten tegen de vijand. Toch blijft er verdeeldheid onder het volk. Een van dingen waaraan deze verdeeldheid te zien is, is dat er vier regeringen werkzaam zijn in de verschillende provincies. Willem van Oranje doet een laatste poging om toch nog tot eensgezindheid te komen. Hij probeert het zwakke punt van de Spanjaarden aan te tasten door als het Nederlandse volk één te worden op het gebied van godsdienst. Maar deze poging mislukt, doordat de gemoederen te hoog oplopen bij het Nederlandse volk, dat de bemiddeling geen zin meer heeft.

Wat heeft het optreden van Willem van Oranje voor uitwerking gehad?

In 1579, wordt op aandringen van Willem van Oranje de Unie van Utrecht getekend. Dit genootschap wil er voor zorgen er een eenheid gevormd wordt, die het gevaar van het Zuiden tegen probeert te gaan. Toch houdt Willem van Oranje zich met het tekenen van dit verbond niet vast aan zijn ideaal. Hij wilde immers dat Noord en Zuid een eenheid zouden gaan vormen en dat gaat hij met het tekenen van dit verbond eigenlijk tegen, omdat de Unie van Utrecht een genootschap van de noordelijke gewesten was. Toch was dit genootschap een primeur, omdat er afgesproken werd dat niemand vervolgd mocht worden om de geloofsbeleving die hij of zij had. Dit had men dus te danken aan het werk van Willem van Oranje, omdat hij hier voorstander van was. Omdat de Unie van Utrecht voor voortzetting van de oorlog was, besloten de gewesten gezamenlijk tegen het gezag van de Spaanse koning te vechten. Uiteindelijk werd de Spaanse koning door de Nederlanders als koning afgezworen door middel van de Acte van Verlating. Hierin werd afgesproken dat een koning afgezet mocht worden, als bleek dat hij het volk niet goed beschermde. Inmiddels had Filips zijn zinnen gezet op het hoofd van Willem van Oranje en werd Willem van Oranje in 1584 door Balthasar Gerards vermoord.

Wat heeft Willem van Oranje voor Nederland betekend?

Aanvankelijk leek het dat Willem van Oranje niets bereikt had, maar tientallen jaren later hebben de opstandige provincies zich ontwikkeld tot een onafhankelijke eenheid, een zelfstandige Republiek. Willem van Oranje wordt als grondlegger van deze Republiek gezien en kreeg daardoor ook de naam: ‘Vader des Vaderlands’ toegezegd.