Film: The last Samurai - Hollywood en de werkelijkheid

De epische Hollywood productie: The Last Samurai ('de laatste samurai') met in de hoofdrol Tom Cruise verdiende internationaal een groot aantal prijzen. Was de film een ware uiting van wat er rondom 1876-1878 in Japan gebeurde? Een onderzoek in de wereld van het Japan van de 19e eeuw.

De film:'The Last Samurai'

• Captain Nathan Algren heeft bij o.a. Little Bighorn met de beruchte generaal Custer de Indianen bevochten en is er hardgrondig ziek van.
• Hij is aan het begin van de film in San Francisco en verdient 25 dollar in de week door mee te helpen aan de promotie van het Winchester Trapper geweer. Hij is bijna altijd dronken om zijn onbehagen over de oorlog tegen de Indianen te vergeten.
• Zijn oude sergeant haalt hem op een dag op, nadat hij een dronkemans staaltje van schietkunst over de hoofden van het publiek heeft gegeven om een zekere meneer Omora te ontmoeten. Omora is minister in het kabinet van de jonge Japanse keizer Meiji (dan 26 jaar) en biedt Nathan met Colonel Bagley aan om voor 500 dollar in de maand Japanse soldaten te trainen om te vechten met de Winchester.
• In Japan is een strijd gaande tegen de rebellerende Samurai klasse. De Samurai zijn gekant tegen de modernisering van het Japanse leger.
• Omora wil dat de door Nathan getrainde soldaten vechten tegen de opkomende Samurai rebellen. Nathan vindt dat ze er nog lang niet klaar voor zijn en in het gevecht tegen de Samurai worden de soldaten van de keizer dan ook kansloos verslagen.
• De leider van de Samurai Katsumoto Morotsugu neemt de zwaar gewonde Nathan mee naar zijn verblijfplaats in de bergen. Nathan wordt onder de hoede geplaatst van het gezin wiens vader hij heeft gedood, de zwager van Katsumoto.
• Nathan leert daar het Japanse leven kennen en begint het te waarderen, hij ontwikkelt ook bewondering voor de weduwe bij wie hij in huis is: Taka. Hij begint te trainen om te leren vechten met een Samurai zwaard.
• Als op een dag het dorp wordt overvallen redt hij Katsumoto van de aanvalende Triade. Er ontwikkelt zich een diepe vriendschap tussen Katsumoto en Nathan. Katsumoto spreekt Engels maar Nathan doet de moeite om Japans te leren.
• Als Nathan terug gebracht wordt naar Tokio probeert Katsumoto keizer Meiji over te halen om op te houden met de modernisering van Japan waarvan vooral de Samurai-klasse het slachtoffer zal zijn. Meiji weigert om naar hem te luisteren.
• Ondertussen wordt de zoon van Katsumoto overmeesterd en zijn lange haar wordt afgeknipt. Voor een Samurai is dit een schande, maar de nieuwe wetten zijn tegen hem. Katsumoto wordt gevangen gezet en Nathan haalt hem over om te ontsnappen. Katsumoto's zoon Noburu biedt heldhaftig strijd maar wordt gedood bij de ontsnapping van zijn vader.
• Als Omura twee bataljons soldaten de heuvels in zendt om Katsumoto te verslaan voegt Nathan zich bij zijn vriend. In het gevechtspantser van de door hem gedode man van Taka vecht hij naast Katsumoto. De strijd wordt uiteindelijk verloren en Katsumoro pleegt zelfmoord (Seppuku) in aanwezigeheid van een eerbiedig toeziend leger van de keizer.
• Als Nathan Katsumoro's Samurai zwaaarden aan de keizer aan gaat bieden is de keizer dusdanig onder de indruk dat hij weigert om een verdrag met de Amerikanen te tekenen.
• Nathan gaat terug naar het dorp diep in de bergen om daar in rust met Taka te leven.

De feiten en waarheden in de periode 1876-1878

De situatie in Amerika in 1876

De slag bij de 'Little Bighorn' werd gestreden tegen de verzamelde Indianen stammen (Lakota, Cheyenne en Arapaho) op 25 en 26 juni 1876. In tegenstelling tot wat de film suggereert werden de USA soldaten daar vernietigend verslagen door de Indianen en door de domheid van generaal Custer. Custer verloor daar het leven. Het was wel zo dat er vele misdaden werden begaan tegen de Indianen in die tijd. Ongeveer tien jaar tevoren eindigde de grote burgeroorlog (Noord tegen Zuid.) In de wederopbouw fase probeerden de Amerikanen verdragen te tekenen met onder andere Japan. De periode van 1865-1914 staat ook bekend als de 'Gulden Tijd.'

Heeft Captain Nathan Algren bestaan?

Nee, maar deze rol van Tom Cruise kan zijn gebaseerd op enkele andere mannen die, al dan niet in Samurai kleding voor de Japanners vochten:

• de Franse kapitein Julius Brunet (1838-1911) die naast Enomoto Takeaki in de Boshin Oorlog vocht (1868-1869: de oorlog tussen het Japanse shogunaat en de keizerlijke troepen.) In de Boshin Oorlog hielden de weinige aanwezige Amerikanen zich afzijdig.
• Eugene Collache een Franse marine officier in de 19e eeuw. Hij vocht in de gevechtskleding van de Samurai. Vrij veel van wat er in de film gebeurt weerspiegelt zijn tijd in Japan. Van Collache zijn noch geboorte datum noch datum van zijn dood bekend. Er bestaan wel enkele foto's van hem.
• William Adams (1564 - 1620), 'Anjin-Sama'. Hij werd beschreven in het boek Shogun van James Clavell. Adams was de eerste Kaukasische Samurai.

Heeft Katsumoto echt bestaan?

Nee. Er bestond wel iemand die Saigō Takamori 'Takanaga' (1828 – 24 september 1877) heette en wiens leven een afspiegeling was van wat er zich in de film afspeelde. Hij speelde een grote rol in de Satsuma Revolutie en stierf in het laatste grote conflict op 24 september 1877. Hij had militaire Samurai trainingsscholen in heel Japan maar woonde zelf in Kagoshima, een welvarende stad aan de kust. Dit laatste is niet in overeenstemming met de film: daar woont Katsumoto in een dorpje diep in de bergen.

Heeft Mr. Omora echt bestaan?

Nee. Maar de rol van Mr. Omora is op het lijf geschreven van Ōkubo Toshimichi (1830 – 1878). Toshimichi was een Japans staatsman die de Meiji Revolutie in 1869 leidde tegen het Shogunaat. Hij wordt gezien als een van de grote oprichters van het moderne Japan. Toshimichi was net zoals Katsumoto van de Samurai-klasse. Hij werd een half jaar na de Satsuma Revolutie door Samurais vermoord die hem als een verrader zagen.

Bestond het Winchester Trapper gun in 1876?

Nee.

• Dit geweer is wat je noemt een anachronisme: een verkeerde plaatsing in de tijd. De Winchester Trapper als repeteer geweer werd pas in 1894 gemaakt.
• In de film is trouwens sprake van een vreemde fout: als de geweren worden geladen lijken ze maar een enkele kogel te kunnen afvuren. De geweren 'gedragen' zich daar als een musket terwijl men in die tijd wel degelijk repeteer-geweren kende.
• Ook de manier van het laden van de geweren met een laadstok is een anachronisme. Die manier van geweer laden gaat terug naar het begin van de 19e eeuw (oorlogen tegen Napoleon).

Om welke revolutie gaat het in de film?

• In de film gaat het net als in werkelijkheid om de Satsuma Revolutie waarin de Samurais zich verzetten tegen de besluiten van de regering om de Samurais hun voorrecht als enig vechtende militair te ontnemen.
• Japan ging soldaten inlijven door middel van conscriptie: verplichte militaire dienst voor alle zoons in een gezin.
• Nadat in 1868 het Shogunaat werd afgeschaft (militaire leiders die de macht hadden in Japan, met een keizer die alleen ceremoniële macht had) was de Samurai-klasse als volgende aan de beurt.
• Natuurlijk was het niet alleen de eer van de Bushido (ere- en vechtcode van de Samurais) die in het geding was. De Samurais verloren hun cachet en hun bezittingen, die plotseling allemaal aan de keizer vervielen.

Was Meiji echt zo'n zwakke keizer?

In het begin wel. Meiji was 14 jaar toen de troon voor hem vrijkwam en uiteraard kwam hij onder de duim van ambitieuze mannen zoals Ōkubo Toshimichi. Keizer Meiji was zeer geliefd bij het Japans volk omdat hij hen uit de 'achterlijkheid' haalde en verdragen afsloot met andere mogendheden. De Japanners zijn bijzonder trots op de Meiji-periode waarin duizenden en honderden jaren oude gebruiken werden afgeschaft en Japan als het ware werd geopend voor de wereld. Zijn grootste bijdrage is waarschijnlijk de bekrachtiging van een grondwet in 1889. De keizer is later verheerlijkt, en kon daardoor een rol spelen bij het ontstaan van het Japanse nationalisme. Als hij in de film later tegen Omura ingaat, nadat hij eerst constant aarzelde dan is dat waarschijnlijk niet eenmalig geweest. Men veronderstelt dat Meiji een pacifist was.

Was het normaal om zelfmoord te plegen na een nederlaag?

In Japan pleegde de verslagen Samurai zelfmoord: Seppuku genoemd. De oneerbiedigere terminologie is: harakiri. Bij Seppuku opent de Samurai zijn onderbuik door middel van een ceremoniëel mes. Daarna hakt zijn helper hem het hoofd af. Seppuku is op het slagveld een vrij simpele affaire vergeleken met de ceremoniële Seppuku bij een tempel of binnenshuis. In de film worden de Seppuku's op een juiste wijze weergegeven. Alleen Samurais hadden het recht om Seppuku te plegen. Seppuku bestond ook als een doodstraf voor Samurais. Gewone criminelen hadden nooit het recht van Seppuku.

Conclusie:

Hoewel het nogal fantastisch lijkt is er weinig in de film dat niet strookt met de Japanse traditie en (nieuwe) gebruiken in de jaren 1876-1878. Het is typisch dat de film meer internationale prijzen en waardering kreeg dan in de Verenigde Staten (wel Oscar nominaties maar geen Oscars).

Lees verder

• Gladiator: de film en de werkelijkheid
• De vloek van de Tempeliers
• Het Rosslyn kapel Mysterie: De Tempeliers connectie
• Ben Hur: De feiten achter Hollywood
• Het Rosslyn kapel Mysterie en de schat van de Tempeliers