Maria Louise van Hessen-Kassel (1688-1765)

Maria Louise van Hessen-Kassel trad in 1709 in het huwelijk met de Friese stadhouder Johan Willem Friso. Tijdens hun kennismaking bleek het liefde op het eerste gezicht zijn maar na een huwelijk van krap twee jaar overleed Johan Willem Friso ten gevolgen van een ongeluk. Ondanks dat Maria Louise pas zeer kort in de Nederlanden was en nog niet goed wist hoe de politiek in de Republiek werkte werd ze benoemd tot regentes van haar minderjarige zoon, de toekomstige stadhouder Willem IV. Met haar warme en innemende persoonlijkheid wist Maria Louise - ook bekend als tante Marijke - de harten van het Friese volk voor zich te winnen.

Inhoud

• Familie van Hessen-Kassel
• Leven in de Nederlanden
• Regentes Maria Louise
• Laatste jaren

Familie van Hessen-Kassel

Maria Louise van Hessen-Kassel werd geboren op 7 februari 1688 in de Duitse stad Kassel. Ze was het tiende kind en de tweede dochter van Karel (1654-1730), landgraaf van Hessen-Kassel, en zijn vrouw, Maria Anna van Koerland (1653 -1711). Via de familielijn van haar moeder was Maria Louise een rechtstreekse afstammeling van de 'Vader des Vaderlands' Willem I van Oranje (1533-1584) en als deze nog had geleefd had ze hem 'over-over-over-grootvader' moeten noemen. Van de veertien kinderen die haar moeder op de wereld zette wisten, naast Maria Louise, ook Frederik I van Zweden (1676-1751), Sophie Charlotte (1678-1749), Willem VIII van Hessen-Kassel (1682-1760), Maximiliaan (1689-1753) en George (1691-1755) de volwassen leeftijd te bereiken. En Karel (1680-1702), Leopold (1684-1704), Lodewijk (1686-1706) en Wilhelmina Charlotte (1695-1722) werden helaas niet ouder dan respectievelijk tweeëntwintig, twintig, twintig en zevenentwintig jaar oud. De overige vier kinderen overleden binnen enkele maanden tot enkele jaren na hun geboorte.

Jeugd Maria Louise

Maria Louise groeide op in het slot van haar ouders in de Duitse plaats Kassel. Ze werd streng protestants opgevoed en stond bekend als een bescheiden, stille en beschaafde jongedame. Ze was een opvallende verschijning aangezien ze nauwelijks littekens had overgehouden aan de pokken en bezat een slank postuur. De reden dat Maria Louise's ouders zo veel tijd en energie in haar opvoeding stopten was gelegen in het feit dat vader, Karel van Hessen-Kassel, een neefje was van de toenmalige keurvorst van Pruisen en tevens een belangrijk persoon in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Hij was een trouwe bondgenoot van de Nederlanden op het gebied van de anti-Franse coalitie en tevens (verre) familie van de familie van Oranje door het huwelijk met zijn vrouw Maria Anna. Gezien de goede reputatie van Karel van Hessen-Kassel besloot Henriëtte Amalia van Anhalt-Dessau (1666-1726), dat Karels dochters goede (potentiële) huwelijkskandidaten zouden zijn en in 1707 kwam ze dan ook op bezoek samen met haar oudste zoon.

Johan Willem Friso van Nassau-Dietz

De zoon van Henriëtte Amalia was niemand minder dan Johan Willem Friso van Nassau-Dietz, prins van Oranje, vorst van Nassau-Dietz en stadhouder van Friesland en Groningen. Al snel na aankomst bleek de jonge stadhouder het meest gecharmeerd te zijn van Maria Louise en gelukkig bleken zijn gevoelens wederzijds. In de twee jaar die volgden maakte Johan Willem Friso zijn aanstaande bruid het hof tot ze in 1709 toestemming kregen om te trouwen. Zoals gebruikelijk zou Johan Willem Friso zijn bruid kort voor hun huwelijk per koets ophalen bij haar ouderlijk huis. Maar toen er een wagenwiel afbrak werd hij gedwongen Maria Louise te voet op te halen. Gelukkig kon zij de humor van de situatie wel inzien en op 26 april 1709 trad het tweetal in het huwelijk in de Duitse stad Kassel. Een maand na het huwelijk keerde Johan Willem Friso weer terug naar de Nederlanden aangezien de Republiek en Engeland verwikkeld waren in de Spaanse Successieoorlog en een half jaar later zou Maria Louise hem volgen.

Leven in de Nederlanden

In januari 1710 werd Maria Louise officieel welkom geheten in Friesland en nam haar intrek in het Stadhouderlijk Hof te Leeuwarden. Dat het daadwerkelijk liefde op het eerste gezicht was geweest tussen haar en Johan Willem Friso bleek wel uit het feit dat ze in oktober 1710 al beviel van hun eerste kindje. Het meisje kreeg de naam Anna Charlotte Amelia (1710-1777), maar kwam bekend te staan onder haar roepnaam Amelie. De kleine Amelie maakte het haar moeder overigens niet makkelijk, al van kinds af aan had zij een moeilijk karakter wat zich op latere leeftijd uitte in een labiele persoonlijkheid. Met name het eerste jaar in de Republiek was eenzaam voor Maria Louise. Aangezien haar man als stadhouder vele verplichtingen had was hij zelden tot nooit thuis en ze moest dan ook helemaal alleen uit vinden hoe het leven in de Nederlanden en aan het Friese Hof in zijn werk ging.

Vreugde en verdriet

In het jaar 1711 lagen vreugde en verdriet voor Maria Louise niet erg ver uit elkaar. In eerste instantie was er vreugde toen bleek dat ze voor de tweede keer een kindje verwachtte en verdriet toen ze in juni het bericht ontving dat haar moeder was overleden. In juli kwam haar leven tijdelijk tot stilstand toen ze te horen kreeg dat haar man was verdronken in het Hollands Diep en achtenveertig dagen later was er vreugde omdat ze het leven schonk aan een gezonde zoon én wettelijk opvolger. Gezien het overlijden van zijn vader kreeg de kleine Willem Karel Hendrik Friso (1711-1751) - beter bekend als Willem IV - direct na zijn geboorte de titels van prins van Oranje, vorst van Nassau-Dietz en stadhouder van Friesland en Groningen, maar was uiteraard nog veel te jong om de bijbehorende taken op zich te nemen. Tot overmaat van ramp besloot ook de schoonmoeder van Maria Louise, Henriëtte Amalia, terug te keren uit Duitsland in de hoop dat zij het regentschap en de voogdij over haar kleinzoon Willem IV toegewezen zou krijgen.

Strijd om de voogdij

Helaas trok oma Henriëtte Amalia bij het toekennen van het regentschap en de voogdij aan het kortste eind aangezien de Staten van Friesland deze toewezen aan Maria Louise en haar vader, Karel van Hessen-Kassel. Aangezien er voor Henriëtte Amalia nu geen reden meer was om in Leeuwarden te blijven keerde ze terug naar Duitsland om haar oude dag uiteindelijk te slijten op het Friese landgoed Oranjewoud. Nu het probleem met haar schoonmoeder was opgelost had Maria Louise tijd om zich op haar taak als regentes te concentreren waarbij haar belangrijkste zorg de opvoeding van haar zoon Willem IV was. Helaas was Willem IV - net als zijn zus - niet al te sterk van gestel en had een bochel waar hij veel ongemak van had. Naast de problemen met Willems gezondheid werd Maria Louise ook geconfronteerd met het feit dat ze pas zeer kort in Nederland was en dus geen idee had hoe de Nederlandse politiek in zijn werk ging. Aangezien haar vader een stuk meer ervaring op dat gebied had, besloot ze hem om hulp te vragen.

Regentes Maria Louise

Met hulp van haar vader werd het Maria Louise al snel duidelijk dat de financiële situatie van de familie van Nassau-Dietz lang niet zo positief was als deze had moeten zijn. Een groot deel van de schulden waren te wijten aan het spilzieke gedrag van haar schoonmoeder, Henriëtte Amalia, maar ook de strijd om de erfenis van achterneef Willem III van Oranje (1650-1702) had handen vol geld gekost. Om de ambities van de familie van Nassau waar te kunnen maken was het nodig om nieuw kapitaal aan te trekken en de bestaande schulden zo veel mogelijk af te betalen. Om dit mogelijk te maken verkocht ze diverse schilderijen uit de erfenis van Willem III van Oranje, stelde strenge regels op om de kosten van de Friese hofhouding binnen de perken te houden en bespaarde waar mogelijk om het onderhoud van de vele buitenhuizen van de familie. Ondanks de vele besparingen die ze doorvoerde was Maria Louise nooit te beroerd om de zieken en armlastigen in de samenleving te helpen en onder het volk in noordelijke Nederlanden werd ze al snel zeer geliefd.

Dynastieke politiek

Dat Maria Louise het diplomatieke spel beheerste bleek in de jaren die volgden. Ze wist zich geliefd te maken bij de regenten van de Staten van Friesland en Groningen en wist hun onvoorwaardelijke steun te winnen waar het de rechten van haar zoon Willem IV betrof. Naast haar rol als regentes was ze ook moeder en had dan ook de taak om voor haar beide kinderen een goed huwelijk te sluiten. In 1727 trad dochter Amelie in het huwelijk met Frederik van Baden-Durlach (1703-1732), waarna ze met hem mee ging naar de Duitse stad Baden. Kort na de geboorte van hun tweede kind kwam Frederik te overlijden en daarna ging het hard bergafwaarts met de gezondheid van Amelie. Uiteindelijk werd Amelie, tot groot verdriet van haar familie, krankzinnig verklaard. Nu haar dochter onder de pannen was werd het tijd om een huwelijk voor haar zoon te regelen en in overleg met de Staten van Friesland had men besloten dat zijn toekomstige vrouw de Engelse 'Princess Royal' Anna van Hannover (1709-1759) moest worden.

'Rust'

Uiteindelijk namen de onderhandelingen over een huwelijk tussen Willem IV en Anna ruim twaalf jaar in beslag en in de tussentijd werd Willem IV in 1731 meerderjarig verklaard. Aangezien hij nu oud genoeg was om zelf zijn taken als stadhouder op zich te nemen werd zijn moeder Maria Louise ontheven van haar taak als regentes en kon rustig gaan genieten van haar oude dag. Ze verhuisde naar het Princessehof gelegen aan de Grote Kerkstraat in Leeuwarden en zag haar zoon regelmatig wanneer ze hem bezocht in Den Haag of hij naar haar toe kwam in Leeuwarden. In 1734 was de kogel dan eindelijk door de kerk en op 25 maart 1734 traden Willem IV en Anna van Hannover eindelijk met elkaar in het huwelijk. Na hun aankomst in de Nederlanden bleken Maria Louise en haar nieuwe schoondochter echter slecht door één deur te kunnen. Het was de ambitieuze Anna namelijk een doorn in het oog dat haar schoonmoeder zo betuttelend was tegenover haar man ten opzichte van zijn (broze) gezondheid. Toen Willem IV in 1747 werd benoemd tot stadhouder van alle gewesten van de Republiek der Zeven Nederlanden verhuisde hij definitief naar Den Haag waardoor Maria Louise haar zoon nog maar zelden zag.

Laatste jaren

Naast het huwelijk van haar beide kinderen mocht Maria Louise ook de geboorte van haar vier kleinkinderen mee maken. Amelie had in 1728 en 1732 het leven geschonken aan twee zonen, Karel Frederik (1728-1811) en Willem Lodewijk (1732-1788). En uit het huwelijk tussen Willem IV en Anna van Hannover werden vijf kinderen geboren waarvan Wilhelmina Carolina (1743-1787) en Willem Batavus (1748-1806) - beter bekend als Willem V - hun kindertijd hadden weten te overleven. Helaas kreeg Willem IV zelf steeds meer problemen met zijn gezondheid en in 1751 overleed hij op veertigjarige leeftijd. Zijn titels gingen over op zijn zoon Willem V en de geschiedenis herhaalde zich. Net als zijn vader in het verleden, was ook Willem V veel te jong om de belangrijke taken als stadhouder op zich te nemen en zijn moeder, Anna van Hannover werd aangesteld als zijn regentes en voogd. Helaas overleed ook Anna op veel te jonge leeftijd en na haar overlijden in 1759 werden Willem V en zijn zus Wilhelmina Carolina wees.

Wederom regentes

Aangezien Maria Louise de functie van regentes in het verleden naar de volle tevredenheid van de Staten van Friesland en Groningen had vervuld werd ze in 1759 op de leeftijd van 71 jaar opnieuw benoemd tot regentes. Maar dit keer voor haar kleinzoon Willem V. Aangezien haar gezondheid al geruime tijd slecht was werd besloten de voogdij over beide kinderen in handen te geven van Lodewijk Ernst van Brunswijk-Lüneburg-Bevern (1718-1788). Ondanks haar hoge leeftijd maakte Maria Louise meerdere keren de lange en vermoeiende reis van Leeuwarden naar Den Haag om voor de belangen van haar kleinkinderen op te komen. Nadat ze een beroerte kreeg en haar rechterhand niet meer kon gebruiken werd ook het reizen naar Den Haag steeds moeilijker. Het feit dat oma Maria Louise het regentschap over Willem V volledig in handen had gekregen was overigens tegen het zere been van haar kleindochter want deze had ook graag de rol van regentes van haar broertje op zich genomen.

Overlijden en nagedachtenis

Op palmpasen 1765 was Maria Louise nog aanwezig in de Grote Kerk van Leeuwarden, maar een dag later (paaszaterdag) kreeg zij vermoedelijk een zware beroerte. Aangezien ze het paasfeest niet wilde bederven voor de inwoners van Leeuwarden liet ze iedereen beloven niets over haar zwakke gezondheid te zeggen maar op Tweede Paasdag sloot ze haar ogen om ze nooit meer te open. Maria Louise werd uiteindelijk 77 jaar oud en had 54 jaar zonder haar geliefde echtgenoot moeten leven. Enkele weken na haar overlijden werd ze bijgezet in de bovengrondse kapel van de Grafkelder van de Friese Nassau's in de Grote Kerk van Leeuwarden. Maria Louise ging de geschiedenisboeken in onder haar Friese koosnaam 'Maaike Muoi' (tante Marijke) die werd 'vernederlandst' tot Marijke Meu. Uit deze bijnaam bleek hoe geliefd zij was onder het Friese volk en mensen omschreven haar dan ook als innemend en vriendelijk. Ze ging om met iedereen, ongeacht zijn afkomst of stand en was oprecht begaan met de minder bedeelde in de samenleving. Op politiek gebied werd zij vooral bekend omdat ze zeer vasthoudend bleek te zijn op het gebied van de stadhouderlijke ambities van de Friese Nassau's.