Prins Philip: van ‘Battenberg’ naar ‘Mountbatten’

Prins Philip, hertog van Edinburgh en echtgenoot van koningin Elizabeth II van het Verenigd Koninkrijk, stamt van moeders kant uit de Duitse vorstenfamilie Battenberg. In 1947, toen hij de echtgenoot werd van de toekomstige koningin van Engeland, wisselde hij de Duitse titel ‘Battenberg’ in voor een soort vertaling in het Engels: Mountbatten – niet onverstandig gezien de toen recente wereldoorlog die alles wat Duits was een slechte nam had bezorgd. Hij was niet de eerste binnen het Britse vorstenhuis met Battenberg-bloed die dat deed. Louis Alexander (1854-1921), getrouwd met een kleindochter van Koningin Victoria was hem daarin voorgegaan, op verzoek van George V, koning van het Verenigd Koninkrijk van 1910-’36, grootvader van Elizabeth en kleinzoon van koningin Victoria. Philip en Elizabeth zijn verre familieleden van elkaar: beiden zijn een achterkleinkind van koningin Victoria.

De familie Battenberg

Het verhaal kan het best begonnen worden met Alexander (1823-1888), derde zoon van groothertog Lodewijk II van Hessen en Rijn-Hessen. Alexander had een zogenaamd morganatisch huwelijk (een huwelijk beneden zijn stand) gesloten met Julia van Hauke, hofdame van zijn zuster Marie (de eerste echtgenote van de Russische tsaar Alexander II). De regerend vorst van Hessen, zijn oudere broer Lodewijk, was zo vriendelijk om Julia de erfelijke titel Prinses van Battenberg te verlenen. (Battenberg was een plaatsje in het groothertogdom, thans de deelstaat Hessen.)

Banden met het Britse koningshuis

De oudste zoon van Alexander en Julia, Lodewijk (Louis) Alexander (1854–1921), trouwde in 1884 met prinses Victoria Maria van Hessen-Darmstadt, kleindochter van koningin Victoria. De banden met het Britse koningshuis werden nog hechter toen in 1885 zoon Hendrik Maurits (1858–1896) trouwde met prinses Beatrice, dochter van koningin Victoria.

Te Duits

In de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) waren het Duitse keizerrijk (inclusief Hessen) en het de Britse koninkrijk, waarvan de beide vorstenhuizen dus zo nauw verbonden waren, verwikkeld in een strijd op leven en dood. De Britse koning George V achtte het in die situatie verstandiger dat de leden van zijn familie die met het Duitse vorstengeslacht Battenberg verbonden waren hun Duitse naam verengelsten tot ‘Mountbatten’. En zo gebeurde. Alleen de dochter van Victoria Maria, Victoria Alice, hield de naam Battenberg aan, zij was immers in 1903 al getrouwd met Andreas, prins van Griekenland en Denemarken. Ook George V zelf paste zijn eveneens Duitse verleden aan wat betreft de naam. Hij veranderde zijn achternaam aan het eind van WOI van het oorspronkelijke Saksen-Coburg en Gotha in Windsor.

Alice van Battenberg en Andreas, prins van Griekenland en Denemarken

Victoria Alice (prinses Alice,1885-1969) trouwde dus in 1903 met prins Andreas van Griekenland en Denemarken. Diens broer Constantijn, koning van Griekenland van 1913-1917, moest onder druk van de geallieerden aftreden (hij, zwager van keizer Wilhelm II, was pro-Duits). Daarop vertrok een deel van de koninklijke familie, waaronder Andreas, in ballingschap naar het buitenland. In 1920 mocht Andreas terugkeren, diende Griekenland in de Grieks-Turkse oorlog (1919-1922), maar werd na verlies van Grieks grondgebied gedwongen weer in ballingschap te gaan. Hij vestigde zich met zijn gezin in Frankrijk. In 1930 kreeg Alice een zenuwinzinking, kwam in een sanatorium in Zwitserland terecht en later nog in andere inrichtingen. Gevolg daarvan was dat het echtpaar uit elkaar groeide; Andreas vestigde zich op den duur in Monaco, waar hij in 1944 overleed.

Kinderen

Uit het huwelijk van Alice van Battenberg (1885-1969) en Andreas, werden vijf kinderen geboren:

• Margaretha (1905 – ‘81), gehuwd met prins Godfried zu Hohenlohe-Langenburg;
• Theodora (1906 –1969), gehuwd met Markgraaf Berthold van Baden;
• Cecilia 1911 –1937), trouwde met George Donatus van Hessen-Darmstadt. Beiden waren nazi-gezind en werden lid van de nazi-partij, de Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij (NSDAP). Beiden ook verongelukten in 1937, op weg naar Engeland, bij een vliegtuigongeluk in het Belgische Oostende;
• Sophia (1914 – 2001). Haar eerste huwelijk was met Christoffel van Hessen-Kassel, ook een nazi. Hij was hoofd van de inlichtingendienst van Hermann Göring en een naaste medewerker van Heinrich Himmler en lid van de SS. Ook hij verongelukte bij een vliegtuigongeluk, in 1943 in de Apennijnen. In 1946 hertrouwde Sophia met de Duitse prins George Willem van Brunswijk;
• En tenslotte: Filips.

Filips (later: Philip) werd in 1921 geboren op het Griekse eiland Korfoe en kreeg de titel Prins van Griekenland en Denemarken. In 1947 deed hij vanwege zijn huwelijk met prinses Elizabeth van Windsor, de latere koningin Elizabeth II, afstand van zijn titels en nam hij ook de verengelste versie van de naam van zijn moeder aan: Mountbatten.

Philips nazi-familie, moeders hulp aan joden

In de bekende Netflix-film The Crown, over het leven van Elizabeth en Philip, wordt verteld dat de jonge Philip op kostschool gepest werd met de nazi-gezindheid van zijn tantes. Aan de andere kant was het juist zijn moeder, prinses Alice die in de Tweede Wereldoorlog gescheiden van haar man in Griekenland woonde, een joods gezin onderdak bood, waarvoor ze later door de staat Israël onderscheiden werd met de eretitel Rechtvaardige onder de Volkeren. In 1967 vestigde ze zich vanwege een staatsgreep in Griekenland, op uitnodiging van zoon Philip en schoondochter Elizabeth, in Engeland waar ze in 1969 overleed. Vader Andreas was in 1944 overleden in Monaco.

Prins Philip

Prins Philip werd dus in 1921 geboren als Filips op Korfoe. Hij heeft alleen als baby in Griekenland gewoond. Groot-Brittannië was bekend terrein voor hem; hij had er op de beroemde, strenge kostschool van Kurt Hahn in Gordonstoun (Schotland) gezeten. Al met al had Philip een ongelukkige jeugd. Er wordt wel gezegd dat zijn grofheid in optreden, reactionaire denkbeelden, hang naar orde en traditie en uiterlijke onbewogenheid samenhangen met zijn jeugd en meer speciaal zijn strenge kostscholen-opvoeding (hij heeft op meerdere gezeten). Na kostschool ging hij in 1939, 18 jaar oud, bij de Britse marine.

Philip ook bij de Navy

De Mountbattens - tenminste de mannen - hadden carrière gemaakt bij de Britse Marine. Zo was Louis Mountbatten (1900-1979) Admiral of the Fleet en van 1954-’59 First Sea Lord, een positie die zijn vader ook bekleed had. Louis was een broer van prinses Alice van Battenberg en dus een oom van Philip. Niet alleen in de Royal Navy maakte Louis carrière: in 1947 werd hij de laatste ‘onderkoning van India’ en begeleidde als vertegenwoordiger van de Engelse regering de onafhankelijkheid van Brits-Indië.
Philip diende gedurende de Tweede Wereldoorlog Groot-Brittannië op vloten van de Navy in de Indische Oceaan en in de Middellandse Zee. Hij verwierf een mooie staat van dienst. In januari 1946 keerde hij terug naar Engeland en werd hij instructeur op het trainingscentrum van de Britse marine in Corsham.

Philip en Elizabeth een paar

In 1939 vergezelde Philip, op verzoek van zijn oom Louis Mountbatten, de twee dochters van koning George VI toen zij met hun ouders een bezoek brachten aan het opleidingsinstituut van de Navy bij Dartmouth. De oudste van de dochters, Elizabeth (geboren in 1926), werd verliefd op de knappe prins Philip en begon met hem te corresponderen. In de zomer van 1946 vroeg Philip aan de koning om toestemming voor een huwelijk met kroonprinses Elizabeth. Deze stemde toe, onder voorwaarde dat Elizabeth eerst 21 jaar moest worden. Dat was het geval in april 1947. Philip deed afstand van zijn Griekse en Deense titels, kreeg de Britse nationaliteit, veranderde zijn familienaam in Mountbatten en ging over van de Grieks-Orthodoxe naar de (anglicaanse) Kerk van Engeland. De verloving werd in juli ’47 publiekelijk bekend gemaakt. Op de morgen van het huwelijk, 20 november 1947, ontving Philip een aantal adellijke Britse titels waaronder de belangrijkste: Duke of Edinburgh. Het paar trouwde in Westminster Abby. Het huwelijk was via de BBC te volgen door 200 miljoen mensen over de hele wereld. De Duitse verwanten van de prins, met name zijn drie nog in leven zijnde zusters, waren niet uitgenodigd voor de ceremonie.

Na het huwelijk

Na het huwelijk ging Philip weer aan het werk bij de Navy. In 1948 werd de oudste zoon, prins Charles, geboren. In 1951 begonnen Elizabeth en Philip aan een rondreis door het Britse Gemenebest. In februari 1952, toen ze in Kenia waren, overleed koning George VI en Elizabeth volgde hem op als staatshoofd. Het paar keerde onmiddellijk terug naar Engeland. De kroning van Elizabeth vond plaats op 2 juni 1953 in Westminster Abbey. Het koninklijk paar ging wonen op Buckingham Palace.

Lees verder

• Koningin Victoria - kinderen en de Europese vorstenhuizen
• Koningin Elizabeth van Engeland