Koningin Elizabeth van Engeland

Op 21 april 2018 vierde de Engelse koningin Elizabeth II haar 92e verjaardag. Ze was daarmee de oudste regerende monarch van het Britse rijk ooit en bovendien het langst in functie: 65 jaar. Haar moeder heette ook Elizabeth, de koningin-moeder '‘Queen mum’. En in de 16e eeuw was er ook al een koningin Elizabeth van Engeland, Elizabeth I (uit het Huis Tudor). Zij regeerde van1558 - 1603). Na de Tudors regeerden andere koningshuizen, waaronder het Huis Hannover (1714-1841) en vervolgens Saksen-Coburg en Gotha (1901-1917). De laatste koning uit dat Huis, Gerorge V, veranderde de naam, in verband met de oorlog tegen Duitsland in Huis Windsor (waartoe ook Elizabeth II behoort).

Inhoud

• Het Engelse koningshuis
• Elizabeth I van Engeland
• Van Huis Tudor naar Huis Windsor
• Elizabeth, koningin van Engeland, ‘queen mum’
• Koningin Elizabeth II

Het Engelse koningshuis

De Tudors regeerden over Engeland en Wales van 1483-1603 en over Ierland van 1541-1603. Elizabeth I was geboren uit het huwelijk van de beruchte Hendrik VIII en diens tweede echtgenote Anna Boleyn. In die periode werd de Engelse geschiedenis beheerst door de strijd tussen protestants en rooms-katholiek, wat onder Hendrik VIII had geleid tot het ontstaan van de van Rome onafhankelijke (Anglicaanse) Kerk van Engeland – het was de tijd van de Reformatie.

Elizabeth I van Engeland

Elizabeth was een overtuigd aanhanger van het protestantisme. Dit in tegenstelling tot haar halfzuster Maria Tudor (‘Bloody Mary’), dochter uit het eerste huwelijk van haar vader met de Spaanse prinses Catharina van Aragon. Toen vader Hendrik overleed in 1547 werd hij opgevolgd door Eduard VI, zoon uit het derde huwelijk van Hendrik VIII, met Jan Seymour. Eduard overleed, nog geen 16 jaar oud, in 1533. Hij werd opgevolgd door een achternicht van Hendrik, Jane Grey. Deze trad spoedig af. In die jaren werd Elizabeth verdacht van samenzwering tegen haar halfzuster Maria en belandde in de gevangenis.

Jane Grey werd opgevolgd door Hendriks oudste dochter, Maria Tudor. Zij trouwde in 1554 met de Spaanse kroonprins Philips II, fervent aanhanger van en strijder voor het katholicisme. (In Nederland vooral bekend als tegenstander van Willem van Oranje en de Reformatie tijdens de 80-jarige oorlog, de onafhankelijkheidsstrijd van de Nederlanden tegen de Spaanse overheersing.)

Bloody Mary en Maria Stuart

Spoedig ging koningin Maria over tot vervolging van de protestanten in haar land – velen eindigden hun leven op de brandstapel, vandaar haar bijnaam ‘Bloody Mary’. In 1558 overleed Maria en zij werd opgevolgd door Elizabeth, waarmee dus een protestantse koningin op de Engelse troon kwam. Ze zou maar liefst 43 jaar regeren. Het werd een periode met veel cultuur. Maar vooral ook een periode vol spanningen, zowel in de binnenlandse als de buitenlandse politiek vanwege de strijd tussen protestant en katholiek. In verband daarmee kwam Elizabeth in conflict met haar nicht Maria Stuart, katholiek en koningin van Schotland. Desondanks was Maria gedwongen om vanuit Schotland, waar de Reformatie veel invloed kreeg, te vluchten naar Engeland. Zij maakte aanspraak op de Engelse troon en werd tenslotte op beschuldiging van samenzwering gevangen gezet en onthoofd.

Armada

Elizabeth was een bongenoot van de Nederlanden in de strijd tegen het katholieke Spanje. Maria Stuart had Filips II van Spanje aangewezen als haar opvolger. Graag wilde de Spaanse koning aan die wens voldoen en hij rustte in 1588 een enorme vloot uit (de ‘Armada') om Engeland in bezit te nemen, mogelijk en passant ook nog de Nederlandse opstand neer te slaan en zo het katholicisme te herstellen, met name in West-Europa. De Engelsen bestreden, geholpen door Nederlandse oorlogsschepen, met succes een vlotte invasie van de onoverwinnelijk geachte vloot. Door ongunstige wind was de vloot gedwongen terug te keren naar Spanje, om de noordkust van Schotland heen. Door hevige tegenwind sloegen vele schepen te pletter op de Schotse kust. Het gevaar voor Engeland en tevens voor de Nederlanden was (voorlopig) geweken.

Elizabeths einde

Met de ondergang van de Armada was de oorlog tegen Spanje, ook wat Engeland betreft, bepaald niet ten einde. De Spaans-Engelse strijd duurde tot 1604 (en de Spaans-Nederlandse nog tot 1648).

Al vóór 1604, in 1603, overleed Elizabeth I. Daarmee eindigde ook de Tudor-dynastie. De protestants opgevoede zoon van Maria Stuart, koning Jacobus (James) VI van Schotland, volgde Elizabeth op. In Engeland kreeg hij de titel Jacobus I. Zo ontstond er een personele unie tussen Engeland en Schotland.

Van Huis Tudor naar Huis Windsor

Na het huis Tudor kwam dus het Huis Stuart aan de macht. Tot die periode kan ook het bewind van de Nederlandse stadhouder Willem III gerekend worden. Hij was gehuwd met Maria Stuart, oudste dochter van Jacobus II en werd nu tevens koning van Engeland. Willem III stierf in 1702 en werd opgevolgd door Anna (‘queen Anne’), de tweede dochter van Jacobus, die in Engeland regeerde tot 1714. Na haar dood kwam de Engelse kroon in handen van Georg Ludwig, keurvorst van het Duitse hertogdom Hannover, verwant met Anna en als protestant eerste gegadigde voor de Engelse troon. In Engeland droeg hij de titel George I; hij regeerde tot 1727 en was tevens koning van Ierland. Zo begon het bewind van het Huis Hannover in Engeland. Zij waren koningen van Engeland (incl. Wales) en Schotland: sinds 1801 het Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië en Ierland.

Na respectievelijk George II, III en VI kwam er weer een Willem: Willem (William Henry) IV - maar dan dus wel uit het Huis Hannover - die regeerde van 1830-1837. Hij werd opgevolgd door koningin Victoria (1837-1901).
Haar opvolger Eduard VII en George V worden gerekend tot het Huis Saksen-Coburg en Gotha. George V veranderde in verband met de Eerste Wereldoorlog de naam in Huis Windsor.

Elizabeth, koningin van Engeland, ‘queen mum’

Elizabeth Bowes-Lyon (1900-2002) was gehuwd met George VI. Zij was een dochter van de veertiende Graaf van Strathmore en Kinghorn. George VI was de tweede zoon van George V. Diens oudste zoon en opvolger Eduard VIII trad aan in januari 1936 en in december van datzelfde jaar deed hij al afstand van de troon om te kunnen trouwen met de gescheiden Amerikaanse socialite Wallice Simpson. Hij werd opgevolgd door zijn broer Albert die de titel koning George VI kreeg. Zijn vrouw Elizabeth kreeg de titel Her Majesty Queen Elizabeth, de "queen Mother" (koningin-moeder). Ze verwierf grote populariteit, niet in de laatste plaats door haar standvastige houding gedurende de Tweede Wereldoorlog; "Queen Mum" werd ze genoemd. Toen ze stierf was ze 101 jaar oud en daarmee toen ’s werelds oudste Royal.

Koningin Elizabeth II

De queen mum en George VI hadden twee dochters; Elizabeth, de oudste, en Margaret. Elizabeth was geboren op 21 april 1926.

Prins Philip

In 1939, tijdens een bezoek aan het opleidingsinstituut van de Navy bij Dartmouth, werd Elizabeth verliefd op haar verre verwant Filips van Battenberg (geboren in 1921), prins van Griekenland en Denemarken. Hij had op Engelse kostscholen gezeten en carrière gemaakt bij de Britse marine. In 1947 trad hij in het huwelijk met Elizabeth, veranderde in verband daarmee zijn naam in Prins Philip Mountbatten, net als koning George V en zijn oom Louis Mountbatten (1900-1979) hadden gedaan; met als titel: hertog van Edinburgh. Het paar trouwde op 20 november 1947 in Westminster Abby.

Weer een koningin Elizabeth

Koning George VI overleed in januari 1952. Op 2 juni 1953 werd zijn oudste dochter gekroond tot koningin van het Verenigd koninkrijk: Elizabeth II. Zij was tevens koningin van de Commonwealth (het Gemenebest), voormalige koloniën die nu onafhankelijk zijn van Engeland, maar wel dezelfde monarch hebben.

Kinderen

In 1948 werd Charles geboren, hij was daarmee de nieuwe Prins van Wales, beoogde opvolger van zijn moeder. In naam was Elizabeth in 1952 ook nog hoofd van de Anglicaanse Kerk geworden. Een functie waarvan Charles al heeft gezegd dat hij die niet ambieert. Wel nam hij in 2018, in verband met de hoge leeftijd van zijn moeder, taken van haar over in verband met de Commonwealth.

In 1950 volgde een dochter: Anne (princess Royale). In 1960 werd er nog een zoon geboren; prins Andrew, hertog van York en in 1964: prins Edward, graaf van Wessex.

Imago

Niet altijd is Elizabeth II populair geweest, zeker niet in 1997 toen de immens populaire vrouw van Charles, prinses Diana, bij een auto-ongeluk om het leven kwam - de prins van Wales en zij leefden toen gescheiden. Maar zo rond 2002 was er een imagoverbetering opgetreden. Zo bleek bij haar 50-jarige regeringsjubileum in dat jaar: het werd een groot (volks)feest.