Vernieuwingen van Édouard Manet

De schilderijen van Édouard Manet worden in de literatuur beschreven als een radicale breuk met de traditie. Er worden verschillende historische inspiratiebronnen genoemd die hieraan ten grondslag liggen. De vernieuwingen binnen zijn werk, worden in de verschillende literatuur ook anders genoemd. Het interessant om te kijken en te vergelijken wat deze historische inspiratiebronnen waren, en wat de vernieuwingen waren volgens verschillende bekende en onbekende literatuur.

Gombrich

Gombrich zegt dat Manet voor een derde revolutie binnen de kunst in Frankrijk heeft gezorgd, na Delacroix en Courbet. Manet vond dat het weergeven van de realiteit gebeurde onder kunstmatige omstandigheden, waar de Academie achter stond. Zo maakte ze zachte overgangen van licht naar schaduw, sfumato genoemd, waardoor objecten een ronde uitstraling kregen. Manet ontdekte dat er geen zachte overgangen waren tussen licht en schaduw. Objecten oogden juist plat en hard wat tot uiting kwam door de ruwe contrasten. Hierdoor leken schilderijen realistischer dan die van de oude meesters. Schaduwen waren niet slechts grijs of zwart, zoals door de Academie beweerd, maar bevatten kleur door de reflectie van licht op het object. Als inspiratiebron gebruikte Manet Giorgione, Titiaan, Velázquez en Goya. Het was zelfs Goya’s Group on a balcony (1810-1815) die hem had uitgedaagd om het contrast tussen het licht in de open lucht, en het donker van een kamer te onderzoeken, wat resulteerde in The Balcony (1868, afb. 1). Manet wilde een impressie van beweging, licht en snelheid laten zien door slechts een glimp van het object af te beelden. Hij schilderde op basis van dat wat hij zag, in plaats van op dat wat hij weet .

Janson

Déjeuner sur l’herbe (1863) wordt door Janson aangehaald omdat mensen hierop commentaar hadden vanwege het onderwerp, terwijl het gebaseerd is op een gravure van Rafael. Ook in het Louvre hing een soortgelijk onderwerp namelijk Giorgione’s Fête champêtre (1510). Titiaan’s Venus of Urbino (1583) bewoog Manet tot Olympia (1863).
Vernieuwend was dat Manet zwart en wit gebruikte als kleur. Hij modelleert niet en kleurvlakken worden geheel op zichzelf weergegeven, zoals in Déjeuner sur l’herbe (1863) . Alle tussenliggende kleuren zijn verbannen, zodat de randen van objecten goed zichtbaar zijn, en een platte, harde uitstraling krijgen. Manet creëerde daarmee een 2D beeld. Geïnspireerd door de opkomende fotografie, ging Manet close-up schilderen, wat vernieuwend was voor die tijd. De Japanse prentkunst inspireerde hem tot het maken van een onzichtbare horizon. Ook diepte door reflectie van licht in een schilderij op water, was nog niet eerder te zien. Deze drie voorgenoemde vernieuwingen zijn te zien in Boating (1874) .

Hartt

In het overzichtswerk van Hartt wordt gezegd dat hij via de studio van Thomas Couture in aanraking kwam met de oude meesters die hij bestudeerde. Zo bewonderde hij Velázquez om zijn optische kunt en schildertechniek. Verder bewonderde hij Goya, Courbet en Damier. Le Déjeuner sur L’Herbe (1863) werd als shockerend ervaren omdat de vrouw in Venushouding schaamteloos naar de kijker kijkt. Het was gebaseerd op een gravure van Rafael, en ook Giorgione had een soortgelijk schilderij. Manets schildertechniek was hierin vernieuwend: plat en hard. Verder concentreerde hij zich op de helderheid van het gras en de bladeren in het eerder genoemde kunstwerk. Nieuwsartikelen en foto’s zijn ook als inspiratiebron gebruikt voor Execution of the Emperor Maximilian Of Mexico (1867). Hartt noemt terloops ook de Japanse Prentkunst als inspiratiebron .

Vergelijking Gomrbich, Janson en Hartt

Zoals hierboven te lezen is, worden verschillende inspiratiebronnen en vernieuwingen genoemd in het werk van Manet. Goya wordt door zowel Gombrich als Hartt aangehaald als inspiratiebron.
Courbet is in Gombrich slechts de tweede revolutionaire golf in de Franse kunst, terwijl Hartt hem ook als inspiratiebron noemt. Janson noemt geen van deze namen, maar noemt, zoals Gombrich wel Giorgione en Titiaan. Specifieke kunstwerken worden door Gombrich, namelijk Goya’s Group on a balcony (1810-1815), en Janson, namelijk Giorgione’s Fête champêtre (1510), als specifieke inspiratiebronnen genoemd voor controversiële schilderijen van Manet. De Japanse prentkunst wordt door Janson en Hartt genoemd, welliswaar noemt Hartt dit terloopts, terwijl Janson ook het effect daarvan op Manets werk benoemd. Janson haalt de fotografie aan en legt uit hoe dat zich weerspiegeld in zijn werk. Hartt noemt iets soortgelijks, namelijk persfoto’s en nieuwsberichten als basis voor Execution of the Emperor Maximilian Of Mexico (1867). Le Déjeuner sur L’Herbe (1863) wordt door Janson en Hart aangehaald omdat het is geïnspireerd op een gravure van Rafael.
De vernieuwingen worden ook niet gelijk behandeld. Gombrich zegt dat Manet geen gebruik maakte van de sfumato techniek, maar harde overgangen maakte, waardoor objecten niet meer rond oogde, maar hard en vlak. Janson voegt hier nog iets aan toe: Manet maakt als het ware een 2D beeld. Hartt beschrijft het werk van Manet ook als hard en vlak. De drie auteurs zeggen allen iets anders over het kleurgebruik van Manet. Gombrich vindt dat de schilderijen sterke, ruwe contrasten bevatten. Ook zou hij hebben bedacht dat schaduwen niet grijs of zwart zijn, maar dat ze kleur bevatten door reflectie van licht op het object. Volgens Janson gebruikt Manet zwart en wit als kleur. Ook worden kleurvlakken afzonderlijk weergegeven, wat verband houdt met sterke overgangen tussen objecten. Diepte werd verkregen door reflectie van licht op bijvoorbeeld bewegend water. Volgens Hartt concentreerde Manet zich op de helderheid van objecten. De laatste vernieuwing die Gombrich noemt is de impressie van beweging, licht en snelheid die Manet laat zien door slechts een glimp af te beelden, wat past bij de visie dat hij slechts afbeeldde wat hij ziet, en niet wat hij weet. Janson noemt als enige het close-up schilderen van Manet als gevolg van de fotografie als inspiratiebron. Daarnaast noemen Janson en Hartt de manier waarop figuren werden afgebeeld: Vrouwen gebaseerd op Venus, keken je recht aan, wat niet paste bij die tijd, waar de vrouw nog altijd ondergeschikt aan de man was.