Ame Gijs - een volksverhaal uit Hindeloopen

In het Friese stadje Hindeloopen bestaat een oud volksverhaal over Ame Gijs. Het gaat over de geest van een overleden vrouw die wraak neemt op kinderen. Ze wil hen het water intrekken en verdrinken. In het waterrijke Hindeloopen is dit volksverhaal van oudsher bedoeld om de jeugd te waarschuwen, dat het levensgevaarlijk kan zijn om vlakbij het water te komen. Een andere moraal van dit verhaal is: ga nooit pesten.

Samenvatting: het verhaal van Ame Gijs

Dit volksverhaal is vele jaren mondeling doorverteld in Hindeloopen en logischerwijs zijn er in de loop der tijd veel uiteenlopende versies van ontstaan. Het hoofdpersonage in deze sage is het oude vrouwtje ‘Ame Gijs’. ('Ame' betekent 'oma' in het dialect van Hindeloopen.) Zij was arm en liep krom. Ze woonde in een klein rommelig huisje, samen met haar dieren: twee kippen, een haan en een kat.

Mikpunt

De meeste volwassenen in Hindeloopen kenden haar jarenlang als een verlegen, maar vriendelijke vrouw. Een groep kinderen beschouwde Ame Gijs echter vooral als het ideale mikpunt van hun pesterijen. Het getreiter door de kinderen werd op den duur erger en erger. Oorspronkelijk durfde Ame Gijs niet op te treden tegen de pestende kinderen.

Op een dag deden zij echter iets verschrikkelijks met één van haar dieren. (Per versie van dit verhaal verschilt het, welk dier er door de kinderen gemarteld werd. In sommige versies gaat het om haar haan, in andere om haar kat, maar er zijn ook versies waarin beide dieren het slachtoffer zijn van de jeugd uit Hindeloopen.)

Woede

Ame Gijs explodeerde toen van woede en rende naar buiten, met haar stok in haar handen. Terwijl ze achter de kinderen aan rende, verloor ze echter haar evenwicht en viel in het water. Ze had nooit leren zwemmen en daarom verdronk ze al snel.

Wraak

Sindsdien is haar geest altijd aanwezig gebleven in het water in en rond Hindeloopen. Zij aast op blinde wraak. Deze woedende geest lijkt niet meer te weten wie precies de pestende kinderen waren. Ze weet alleen maar dat ze kinderen haat en wraak op hen wil nemen. Elk kind dat in Hindeloopen te dicht bij het water komt, loopt daarom het gevaar dat hij of zij door de geest van Ame Gijs het water in wordt getrokken en verdrinkt.

Kinderschrik

Het personage 'Ame Gijs' behoort in de folklore (volkskunde) tot het fenomeen 'kinderschrik'. Dit is een verzamelnaam van allerlei personages waarover verhalen bestaan, die vooral bedoeld zijn om kinderen te waarschuwen. Op allerlei plaatsen ter wereld bestaan verhalen die erg veel lijken op de sage van Ame Gijs: ze gaan over geesten die in het water wonen en die als doel hebben om kinderen te laten verdrinken.

Monument: fontein Ame Gijs

Het verhaal over Ame Gijs leeft in de 21e eeuw nog volop voort in Hindeloopen. Zo werd er in 2016 nog een monument onthuld ter ere van deze sage. Dit kunstwerk bevindt zich in het water van de 'Sylroede' en stelt de hand van Ame Gijs voor. Het is een fontein: uit de vingers van de hand spuit water. Het personage Ame Gijs leeft ook op een totaal andere manier voort in deze Friese stad: er bevindt zich in Hindeloopen namelijk een restaurant dat Ame Gijs heet.

Hindeloopen

De Friese plaats Hindeloopen kreeg stadsrechten in het jaar 1225. Eeuwenlang was het een tamelijk belangrijke handelsplaats (ongeveer tot in de 18e eeuw). In de 21e eeuw is het nog maar een klein plaatsje. Anno 2020 telt het circa 850 inwoners.

De Friese naam van Hindeloopen is 'Hylpen'. Tot 1984 was Hindeloopen de hoofdplaats van de gelijknamige gemeente. Daarna hebben er in deze streek van Friesland echter diverse fusies plaatsgevonden. Sinds 2011 is Hindeloopen een onderdeel van de gemeente Súdwest-Fryslân.

Toerisme

Hindeloopen ligt aan het IJsselmeer en het stadje is populair bij toeristen. Er zijn diverse stranden en kleine musea, waaronder het Museum Hindeloopen, het Visserijmuseum, het Reddingsmuseum KNRM en het Eerste Friese Schaatsmuseum.

Sagen uit Friesland: Hindeloopen en Stavoren

De regio van Hindeloopen en het nabijgelegen Stavoren is een streek die zeer rijk is aan sagen. Het bekendste verhaal uit deze contreien is het sprookje over het Vrouwtje van Stavoren. Andere beroemde verhalen uit deze streek gaan onder meer over koning Friso (de mythische stamvader van de Friezen). Er wordt ook beweerd dat het beroemde volksverhaal 'Hier is de tijd, waar is de man' oorspronkelijk afkomstig zou zijn van schippers uit Hindeloopen.

Een bekende mythische plek in deze streek is de 'Roode Klif'. Hier bestaan allerlei uiteenlopende verhalen over. Zo zouden er ooit 'serpenten' (draken) in die klif hebben geleefd. Maar ook zouden hier diverse veldslagen hebben plaatsgevonden in de strijd voor de 'Friese vrijheid'.

Ook bestaan er verhalen over het Odulphusklooster, dat vroeger nabij Stavoren en Hindeloopen lag. Dit klooster zou ooit onder de golven verzwolgen zijn van de opkomende Zuiderzee (de voorloper van het IJsselmeer). Het zou nu op de bodem van het IJsselmeer liggen. Maar ondanks dat het klooster diep onder water ligt, hoort men soms 's avonds in Stavoren en Hindeloopen toch de kerkklokken van de kapel van het Odulphusklooster. Dit zou komen doordat de duivel deze klokken in zijn macht heeft.

Lees verder

• Het vrouwtje van Stavoren - een Friese sage
• Koning Friso, de mythische stamvader der Friezen