Doorgangskamp Westerbork, de transporten

Tijdens de Tweede Wereldoorlog deporteerden de nazi’s meer dan 107.000 Joden, Sinti en Roma vanuit Nederland naar kampen in Polen, Duitsland en Tsjechië. Twee transporten vertrokken uit kamp Vught, de overige transporten vanuit kamp Westerbork. In het volgende overzicht zijn alle transporten uit Westerbork opgenomen. Kamp Westerbork werd in 1939 gebouwd als vluchtelingenkamp voor uit Duitsland gevluchte Joden. In 1942 namen de nazi’s het kamp over en twee weken later vertrok het eerste transport met 1.137 mensen naar Auschwitz. In deze eerste trein bevonden zich vele Duits-Joodse vluchtelingen en een groep mannen die de dagen ervoor in Amsterdam waren opgepakt.

Bestemming onbekend

Na het vertrek van het eerste transport ontstond een regelmaat waarmee week na week, in de beginperiode zelfs twee keer per week, mensen vertrokken met vooralsnog onbekende bestemming. De naam Auschwitz was in kamp Westerbork weliswaar bekend, maar over wat men van dit kamp kon verwachten tastte men in het duister. Velen hadden duistere vermoedens, maar ook in deze verbeelding zullen gaskamers geen of zelden een rol gespeeld hebben.

Doorgangskamp

Kamp Westerbork was een doorgangskamp en zodoende een kamp waar men doorgaans kort verbleef. In het kamp op de Drentse heide waren geen gaskamers, mishandelingen kwamen er niet of nauwelijks voor en de levensomstandigheden waren er, in vergelijking met vele andere kampen, redelijk. Over het algemeen was er genoeg te eten, het kamp had een uitstekend ziekenhuis en had haar eigen theater. Er waren echter maar weinig gevangenen die van deze voorzieningen gebruik hebben kunnen maken, wie het kamp binnenkwam was enkele dagen later immers alweer op weg naar een ander kamp. Slechts een enkeling verbleef er langere tijd.

Vertrek

In de nacht of ochtend voorafgaand aan het transport werden de namen bekend gemaakt van de mensen die zich gereed moesten maken voor het transport. Enkele uren later vertrok de trein, meestal bestaande uit houten goederenwagens. Op 13 september 1944 vertrok de laatste trein uit kamp Westerbork, op 12 april 1945 bevrijdden de Canadezen er bijna 900 Joodse gevangenen. Van de 107.000 mensen die uit kamp Westerbork waren weggevoerd, overleefden slechts 5.000 de oorlog.

De transporten

Op het terrein van het voormalig kamp Westerbork herinnert het Nationaal Monument Westerbork aan de vele mensen die met tientallen transporten werden weggevoerd naar Auschwitz, Sobibor, Bergen-Belsen en Theresienstadt. Aanvankelijk was Auschwitz de enige bestemming, in 1943 reden er 19 treinen naar Sobibor en in de loop van datzelfde jaar werd ook Theresienstadt een eindstation voor de gevangenen uit kamp Westerbork. De eerste trein naar Bergen-Belsen vertrok op 11 januari 1944.

In het volgende overzicht zijn alle uit kamp Westerbork vertrokken transporten opgenomen. Van elk transport is de vertrekdatum, het aantal gedeporteerden en de bestemming vermeld.

1942

1943

1944

Lees verder

• Kamp Westerbork, een tijdlijn
• Wat aan Westerbork vooraf ging: de anti-Joodse maatregelen
• Joodse werkkampen
• 4 mei: de herdenking op kamp Westerbork