WO I: Slag aan de Somme

Op 25 juni 2016 is het exact honderd jaar geleden dat tijdens de Eerste Wereldoorlog de slag aan de Somme begon. De Fransen en Britten vochten in het noorden van Frankrijk samen tegen de Duitsers. Deze aanval duurde tot 18 november 1916. Aan het eind van deze slag was er geen duidelijke winnaar, maar hadden miljoenen mensen wel de dood gevonden.

Inhoudsopgave

• Locatie van de Somme
• Het plan
• De slag aan de Somme
• Onderdelen van de slag aan de Somme
• Was het bombardement een vergissing?

Locatie van de Somme

De rivier de Somme ligt in het noorden van Frankrijk, in de streek Picardië. De rivier stroomt vanuit het plaatsje Fonsomme naar de baai van Somme, gelegen aan het open water van het Kanaal. In 1960 werden de regio's Somme, Oise en Aisne samen gevoegd tot het departement Picardië met als hoofdstad Amiens. Na de herindeling van de departementen in januari 2016 valt Somme onder het departement Nord-Pas-de-Calais-Picardie.

De Duitsers hadden in 1916 een groot deel van Frankrijk in hun bezit. Het Britse leger hielp de Fransen militairen om hun land te bevrijden van de Duitsers. In het departement van Somme hadden de Britten de stad Albert in handen. Alles ten westen van die stad was in handen van de Brits/Franse troepen. Ten noorden en oosten van Albert, tot aan de rivier de Somme, lag de Duitse verdedigingslinie.

Het plan

Aan het einde van 1915 besloten de Fransen en Britten om samen een offensief op te zetten tegen de Duitsers in het noorden van Frankrijk. De bedoeling was om de vastgelopen stellingenoorlog aan het westelijke front te doorbreken. Op 1 augustus 1916 zou dit plan ten uitvoer worden gebracht. Over een front van dertig kilometer, tussen de plaatsen Gommecourt en Montauban, zou het offensief plaats gaan vinden. Echter werden de plannen in februari 1915 gedwarsboomd door de Duitsers. Bij Verdun gingen de Duitsers in de aanval tegen de Fransen. Hierdoor kon het gezamenlijke offensief niet doorgaan. De Britten moesten het zelf opknappen bij de Somme.

Twee Britse legereenheden zouden worden ingezet bij de slag aan de Somme. Het vierde leger zou op de heuvelrug bij Pozieres een bres slaan in de Duitse linies. Het reserveleger zou door deze bres naar Bapaume gaan om deze stad te bezetten. Als Bapaume was bezet door de Britten, moest het reserveleger naar het noorden afbuigen en achter de Duitse linies, over open terrein, naar Arras oprukken. Het vierde leger zou tevens naar het noorden afslaan om de Duitse frontlinie op te rollen. Een deel van het Franse leger, dat niet bij Verdun zat, zou naar het noordoosten trekken om de Duitsers geen kans te geven om zich te hergroeperen. Ook zou het overige Britse leger, dat ten noorden van de plaats Albert bivakkeerde, langs de hele Britse linie de Duitsers aanvallen. Op deze manier konden de aangevallen Duitsers niet naar de gevechten bij Bapaume komen en hadden de acties van het vierde en reserve leger een grotere kans van slagen.

De slag aan de Somme

Op zaterdag 1 juli 1916 begon, om 7.28 uur, het Britse offensief door zeventien mijnen tot ontploffing te brengen. Door deze ontploffingen zouden zandduinen ontstaan die dan weer als bescherming zouden dienen voor de Britse opmars. Twee minuten later ging de infanterie de heuvel bij Pozieres op zoals was afgesproken. In meerder golven, met steeds een tussenruimte van een minuut, vertrokken de soldaten naar het strijdtoneel. De soldaten moesten in een tempo van drie kilometer per uur lopen en mochten geen geluid maken. De Duitsers mochten niet weten dat de Britten eraan kwamen. Pas binnen twintig meter van een tegenstander mochten de soldaten gaan rennen, maar zeker niet eerder. Doden en gewonden moesten blijven liggen en krijgsgevangenen kregen geen kwartier voorsprong, zoals vroeger heel normaal was.

Bombardementen op de Duitse linies

Zeven dagen lang beschoten de Britten met hun kanonnen en granaten de Duitse stellingen. Maar deze bombardementen mislukten. De versperringen van prikkeldraad en de Duitse stellingen konden niet worden vernietigd. Nadat de Britten waren opgehouden met hun beschietingen op de Duitse linies, kwamen de Duitsers tevoorschijn en bemanden hun machinegeweerposten. De Britten die nu onbeschut over het terrein liepen waren hierdoor een makkelijk doelwit voor de Duitse artillerie. In het eerste uur van het Britse offensief vielen al meer dan dertigduizend doden en gewonden. Het slagveld lag vol met doden en gewonden. De gewonden die tijdens de Duitse beschietingen niet weg konden komen bleven liggen. Sommigen lagen wel dagen gewond op het slagveld voor er hulp kwam. De gewonden die wel het slagveld wisten te verlaten hadden het echter niet veel beter. De medische opvang was lang niet voldoende voor alle gewonden. Terreinwinst hadden de Britten met deze aanval niet weten te bereiken. Alleen de dorpen Montauban, Mametz en Fricourt werden veroverd op de Duitsers.

Verloop van de strijd

In de maanden daarop bleef het offensief non-stop doorgaan. Het massale offensief, zoals op de eerste dag, was er echter niet meer. Op meerder plekken werd in kleinere mate gevochten door de Britten en de Duitsers. Beide kanten gaven niet toe en sloegen hard naar hun tegenstander zonder op te geven. Bijna alle Britse legereenheden werden ingezet in de strijd bij de Somme. Sommige legereenheden moesten zelfs meerdere keren het slagveld betreden. Elke aanval van de Britten en Fransen werd met alle felheid door de Duitsers weer afgeslagen. De Britse legerleiding weigerde echter om hun verlies toe te geven en bleef doorvechten. Aan het begin van de winter was pas een honderdtal vierkante kilometers door de Britten veroverd. Het dorp Bapaume, dat op de eerste dag al veroverd moest zijn, lag nog zes kilometer verwijderd van de plaats waar de Britten waren. Op 18 november 1916 werd de aanval dan eindelijk door de Britse legerleiding gestaakt.

Onderdelen van de slag aan de Somme

Officieel bestaat de hele slag aan de Somme niet. Het is een verzamelnaam van alle slagen die van 25 juni 1916 tot en met 18 november 1916 in de buurt van de rivier Somme hebben plaatsgevonden. Hieronder een overzicht met data van deze veldslagen.

• Slag bij Bazentin: 14 – 17 juli 1916
• Slag bij Delville Wood: 15 juli – 3 september 1916
• Slag bij Pozières, 23 juli – 3 september 1916
• Slag bij Guillemont, 3 – 6 september 1916
• Slag bij Ginchy, 9 september 1916
• Slag bij Flers – Courcelette, 15 – 22 september 1916
• Slag bij Morval, 25 – 28 september 1916
• Slag bij Thiepval 26 – 28 september 1916
• Slag bij Le Transloy, 1 – 18 oktober 1916
• Slag bij de Ancre heuvels, 1 – 11 november 1916
• Slag bij de Ancre, 13 – 18 november 1916

Was het bombardement een vergissing?

Achteraf praten is natuurlijk altijd gemakkelijk. De bombardementen op de eerste dag bleken niet het doel te hebben bereikt waarvoor ze waren gestart. Hieronder de redenen:

• De Duitse stellingen waren veel sterker en beter beveiligd dan verwacht.
• Veel granaten bleken op de tweede rij Duitse loopgraven terechtgekomen te zijn in plaats van op de eerste.
• Veel granaten bleken helemaal niet tot ontploffing te zijn gekomen.
• Het lukte de Britten niet om het Duitse artillerievuur te vernietigen.
• De Britten stopten een paar minuten voordat de grondtroepen zouden aanvallen met bombarderen. Men had gedacht dat de Duitse legers nog enige tijd verdekt opgesteld zouden blijven, dit bleek echter niet waar.
• Meerdere mijnen explodeerden op het verkeerde moment; sommigen te vroeg, zodat de het Duitse leger gewaarschuwd werd. Anderen te laat, zodat ze de Britse grondtroepen verwondden.
• De bombardementen hadden het terrein extra lastig begaanbaar gemaakt.
• Het opgeworpen prikkeldraad was nog bijna geheel intact. Hierdoor werd de opmars zwaar gehinderd.
• In plaats van in de schemer aan te vallen, werden de troepen in het volle daglicht op pad gestuurd.
• De bepakking en wapens samen zorgden voor 30 kilo extra gewicht voor de soldaten.
• Door het trage tempo van de soldaten, bleken ze een gemakkelijk doelwit voor de Duitsers.
• Het terrein was door hevige regenval nog zwaarder begaanbaar.