Morituri te salutant

Latijnse uitdrukkingen worden vaak onvertaald gebruikt in het Nederlands. In het artikel “Latijnse uitdrukkingen in het Nederlands” legden we uit waarom dit gebeurt en we gaven 3 voorbeelden. Morituri te salutant wordt ook vaak gehoord in het Nederlands.

Morituri te salutant

Zij die gaan sterven, groeten u

Oorsprong

Volgens de Romeinse schrijver Suetonius was het de gewoonte dat de gladiator bij het betreden van de arena de keizer groette met de woorden Ave Caesar, morituri te salutant. In het Nederlands: Gegroet, Keizer, zij die zullen sterven, groeten u. Suetonius maakt hier gewag van in zijn Vita Caesaris.

In een andere versie, nl. in Het Goddelijke leven van Claudius, ook van Suetonius, zeggen ze Ave Imperator in plaats van Caesar. Het verhaal gaat ook anders:

Wanneer de strijders schreeuwden: Heil Imperator, morituri te salutant, antwoordde Claudius “aut non” (of niet). De mannen weigerden te vechten, want ze gingen er van uit dat ze vergeven waren. Eerst overwoog hij ze allen te vernietigen, maar dan verliet hij zijn troon om na te denken. Uiteindelijk kwam hij terug en liet ze toch vechten, half onder dwang, half door hen dingen te beloven.

Andere mogelijke oorsprong

Sommige historici opperen dat deze woorden door ter dood veroordeelden werden gesproken tegen keizer Caligula, in de hoop hem te vermurwen en gratie te krijgen.

Grammaticale varianten

• Morituri te salutant, zij die zullen sterven, groeten u
• Morituri te salutamus, wij die zullen sterven, groeten u

In ons taalgebruik

De uitdrukking is zowel in haar Latijnse vorm als in vertaling bij ons in de taal gekropen. Dit geldt niet enkel voor het Nederlands, doch ook voor het Engels, Duits, Frans, enz.

Wat we ermee bedoelen wanneer we zeggen morituri te salutant, is dat we aan een hachelijke onderneming beginnen. Dit kan gaan om een gevaarlijke klus in de dakgoot, maar evengoed om een delicaat gesprek met de schoonmoeder.

In de cultuur

De uitdrukking Morituri te salutant, is een cultuuritem geworden. We komen het nog tegen:

• Als titel van een Frans lied
• Als titel van een toneelstuk
• Als groet van de studenten bij het examen
• Een CD van BAK XIII
• Als titel van een film van Philipp Stölz uit het jaar 2000