De val van het West-Romeinse Rijk: oorzaken en gevolg

Ooit had Rome zo’n groot rijk uitgebouwd dat men het onmogelijk kon besturen met als gevolg dat het in twee delen werd gesplitst. Het West-Romeinse Rijk werd gecontroleerd vanuit Rome en het Oost-Romeinse Rijk vanuit Constantinopel. Het ooit zo machtig Romeins Rijk viel. Wat waren de oorzaken van de val van Rome? Wat was het aandeel van de Hunnen en Vandalen hierin? Wat waren de gevolgen van de val van Rome?

Verschillende oorzaken voor de val van Rome

Zwakke leiders

Rome was stuurloos na de dood van een aantal sterke keizers. Toen de betrouwbare keizer Constantius III stierf, volgde keizer Honorius hem op. Ook hij had gezag over de bevolking van Rome, maar stierf twee jaar na Constantius III. De zeer jonge Valentinianus volgde Honorius op in 425. Hij kwam op de troon te zitten nadat zijn moeder, de weduwe van Constantius, hem met Oost-Romeinse hulp hierop kreeg. Omdat hij nog zo jong was, luisterde hij vaak naar de raad van zijn moeder. Deze raad was niet altijd de juiste. Zo maakte ze de fout om Aetius, de bekwame generaal van Rome, te verachten. Ze probeerde hem te ruïneren en sloot een pact met Bonifatius, de gouverneur van Afrika. Aetius kreeg de hulp van de Hunnen toen hij een leger verzamelde om nabij Rimini ten strijde te trekken tegen Bonifatius.

Bondgenootschap en verraad

Een bondgenootschap tussen de Hunnen en Aetius was mogelijk omdat hij hen heel goed begreep. Dit kwam omdat hij als kind eens gegijzeld was geweest door hen. Hij was toen een diplomatiek gijzelaar wat betekent dat hij hun cultuur beter leerde kennen tijdens de periode dat hij bij hen verbleef. De slag nabij Rimini werd gewonnen door Bonifatius die echter stierf aan zijn verwondingen. Zo verwierf Aetius in 433 de leiding over de regering.

Geiserik, de sluwe Vandalenkoning

Vandalen als bondgenoot, een foute beslissing

In 429 leidde Geiserik zijn 80.000 mensen via de Straat van Gibraltar naar Afrika. Twee jaar later had hij de West-Afrikaanse provincies in handen. Doordat Bonifatius op dat ogenblik in Italië tegen Aetius aan het vechten was, konden de Vandalen hun veroveringen consolideren. Aetius aanvaarde de Vandalen als bondgenoten en richtte zijn aandacht niet op Afrika. Dit bleek een grote fout te zijn omdat Geiserik hier degelijk gebruik van maakte.

Verovering van Carthago, een groot verlies voor Rome

In 439 had Geiserik Carthago veroverd. Dit was de tweede stad van het West-Romeinse Rijk en lag nabij de zee. Zo had hij controle over de belangrijke graanvoorraad van Rome en beschikte hij over een vloot. Het verlies van Carthago was een catastrofe voor Rome. Valentinianus huwelijkte zelfs zijn vijfjarige dochter uit aan de zoon van Geiserik, in een poging om hiermee de machtslust van Geiserik te sussen. Tevergeefs, want Geiserik bleef verder het West-Romeinse Rijk beetje bij beetje inpalmen. Zo breidde hij zijn rijk verder uit en veroverde ook Sardinië, Corsica en Sicilië. Deze laatste was gekend als de graanschuur van de Middellandse Zee en dat betekende opnieuw een groot verlies voor Rome.

Invallen van naburige stammen

Rond 430 had Aetius zich ontpopt tot leider van Gallia. In 436 vroeg hij de Hunnen nogmaals om hulp. Ze moesten hem helpen de Bourgondiërs te onderdrukken terwijl zijn eigen troepen op dat ogenblik in Narbonne waren om de Westgoten te verdrijven. In 446 smeekten de Britten hem om hulp maar die kon hij niet bieden, er waren inmiddels grote problemen ontstaan. De Hunnen hadden namelijk in 445 een nieuwe leider, Attila, die niet meer zo bereid was om bondgenootschappen aan te gaan met Aetius. Attila had namelijk de ambitie om het West-Romeinse Rijk binnen te vallen. Ook Geiserik trok steeds dieper het West-Romeinse Rijk binnen. Aan potentieel gevaar voor machtsgreep van invallende stammen geen gebrek in deze periode.

Attila de Hun

Attila valt het West-Romeinse Rijk binnen

In 434 werd Attila medevorst van de Hunnen. Hij deelde de macht met zijn broer over het Rijk van de Hunnen. Hun Rijk strekte zich uit van Germania tot de Wolga. Hij vermoordde zijn broer in 445 en werd zo de enige leider van de Hunnen. Hij dwong het oostelijk rijksdeel hem tributen te betalen. In 450 weigerde de nieuwe keizer, Marcanius, nog langer te betalen. Attila richtte zich vervolgens voor compensatie tot het zwakkere westen. Hij viel het rijk binnen nadat de zus van Valentinianus III hem om hulp had gevraagd. Attila veroverde stad na stad. Enkel Parijs bood tegenstand. Attila had dan ook een leger van 300.000 man. Wreedheid was Attila niet onbekend en werd vaak toegepast bij het veroveren van de steden.

Einde van Aetius, einde stabiliteit

Aetius had ondertussen een verbond gesloten met de Westgoten in een poging om zo Attila te stoppen. In Châlons-sur-Marne kwam het tot een treffen. De koning van de Westgoten, Theodorik, stierf tijdens deze slag maar aan het einde van de dag blies Attila de aftocht. Een jaar later viel hij opnieuw Italië binnen. De paus reed toen echter naar Attila toe en overtuigde hem om van zijn plannen af te zien. Aetius was de paus dankbaar want ditmaal had hij geen troepen. Attila stierf twee jaar later en zijn rijk viel uiteen. Ook Aetius stierf nadat de keizer Valentinianus III hem vermoordde in een vlaag van jaloezie. Hij vond dat Aetius hem had overschaduwd in de strijd tegen alle invallende stammen.

Het doek valt over Rome

Twee soldaten van Aetius zullen hem wreken door op hun beurt de keizer te vermoorden. De volgende 20 jaar kwamen er diverse keizers, vooral marionetten van Germaanse generaals. In 476 werd Romulus Augustulus afgezet door Odoaker, een Germaan. De keizerlijke insignes werden naar Constantinopel gestuurd.

Lees verder

• De gladiatoren tijdens het Romeinse Rijk
• De Romeinse aquaducten: werking, techniek en problemen
• Julius Caesar: opkomst, machtslust en politieke uitdagingen
• Het ontstaan van Rome: mythe versus werkelijkheid
• Het Romeins leger: ontstaan, structuur en uitrusting