Jan Bulthuis – tekenaar van Nederland

Jan Bulthuis is de achttiende eeuwse Nederlandse schilder en topografisch tekenaar die vele dorps- en stadsgezichten op papier zette waar een gravure van werd gemaakt. Via Bulthuis weten we hoe Nederland er in de 18e eeuw heeft uitgezien. Zijn tekeningen werden als kopergravures afgedrukt en verzameld in het boek "Tegenwoordigen staat der Vereenigde Nederlanden". De gravures zijn zo mooi dat menig boekwerk kapot is gesneden om de prenten in te lijsten en aan de muur te hangen.

Tekenaar van Nederland in de 18e eeuw

• Jan Bulthuis
• Geboortedatum
• Teken- en schildersopleiging
• Topografische prenten van Nederland
• Het boek Vaderlandsche Gezichten
• Ameland

Jan Bulthuis

Jan Bulthuis (1750-1801) is een bekend topografisch tekenaar. Hij werd op 30 oktober 1750 geboren in Groningen en stierf op 29 mei 1801 in Amsterdam, op 50-jarige leeftijd. Hij was tekenaar, pentekenaar en etser die begon als behangselschilder. Hij schilderde kamerbehangels met landschappen en begon later pentekeningen te maken die hij inkleurde met Oost Indische inkt. Hij reisde door het land en tekende de dorpen en steden die hij tegenkwam.

Etsen naar tekeningen

Met zijn werk voor het boekwerk 'Vaderlandsche gezichten of afbeeldingen, behoorende tot den Tegenwoordigen staat der Vereenigde Nederlanden' maakte hij naam. De gravures in deze uitgave zijn van Carel Frederik Bendorp naar de tekeningen van Bulthuis. Bulthuis maakte ook tekeningen voor een boek over Zaanlandse dorpen. De uitgave heet ‘Beschrijving van de Zaanlandsche dorpen’, is van Adriaan Loosjes en werd in 1794 uitgegeven.

Geboortedatum

Over de geboortedatum van Bulthuis is wat verschil van mening. Sommige bronnen spreken van 30 december 1750 als geboortedag en andere van 30 oktober 1750. In het doopregister van de Groningse Martinikerk staat hij geregistreerd op 30 oktober 1750. Hij werd gedoopt als zoon van Claas Bulthuis en Wemeltien Huising. Het gezin woonde in de Stoeldraaierstraat in Groningen.

Teken- en schildersopleiging

Jan Bulthuis werkte van 1765 tot 1801. Hij leerde tekenen en schilderen en specialiseerde zich in het landschap, stadsgezicht, dorpsgezicht, topografische voorstelling, winterlandschap, architectuur en diervoorstelling. Hij tekende in den beginne dorpstaferelen die hij verlevendigde met menselijke figuren en dieren. Zijn tekenleraar was Johannes Wieringa.
Bulthuis werkte eerst in Groningen en vanaf 1780 in Amsterdam en kwam toen bij zijn schilderleraar Jurriaen Andriessen terecht. In dat jaar tekende hij de Oosterkerk in de hoofdstad en ontwierp hij kamerbehangels en toneeldecors.

Amsterdamse Tekenakademie

Daarna genoot hij een opleiding aan de Stadstekenacademie in Amsterdam. In 1785 werd hij ingeschreven als lid van de Amsterdamse Tekenakademie en in datzelfde jaar hij won de Gouden Medaille.

Topografische prenten van Nederland

Vanaf die tijd kreeg Bulthuis grote opdrachten voor het vervaardigen van topografische prenten en werd hij bekend als tekenaar van meer dan 600 stads- en dorpsgezichten voor het grote boek over Nederland.

Het boek Vaderlandsche Gezichten

Het boek “Vaderlandsche gezichten of afbeeldingen, behoorende tot den Tegenwoordigen staat der Vereenigde Nederlanden, in den jaare 1786 (tot 1792) naar 't leven getekend door J. Bulthuis (later: J. Gardiner Visscher naar J.B.) en in 't koper gedruckt door K.F Bendorp” werd uitgegeven door H. Gartman uit Amsterdam, in de periode van 1786 tot 1792. Het bestaat uit twee halfleren banden.

Gravures

Beide banden bevatten 342 kleine gravures (8 x 11 cm) op 171 bladen en 75 uitvouwbare gravures (17,5 x 24 cm). De gravures tonen aanzichten uit Utrecht, Friesland, Friese eilanden, Zeeland, Amsterdam, Rotterdam, Leiden, Gouda.
In het antiquarische circuit is de uitgave in de handel voor € 2 500,00, exclusief verzendkosten.

Ameland

Jan Bulthuis heeft aan het einde van de 18e eeuw ook tekeningen op Ameland gemaakt. Dorpsgezichten van Hollum, Ballum, Nes en tekeningen van het Camminghaslot van de Heren van Ameland bij Ballum. De gravures die naar die tekeningen werden gemaakt zijn opgenomen in de “Vaderlansche gezichten”. De kopergravures van het Camminghaslot werden in 1791 gemaakt.

Lees verder

• Johan Hemkes – tekenaar en etser van Ameland en Friesland
• Tames Oud - kunstenaar van Ameland
• Germ de Jong – Kunstschilder op Ameland
• Zondagsschilder Ruurd Wiersma (RW) uit Burdaard
• Kunst met naald en draad - Jantina de Boer-Munneke uit Nes