Carnaval met Vastenavond en gebruik van rommelpot

Carnaval met Vastenavond en gebruik van rommelpot Carnaval is een jaarlijks terugkerend volksfeest dat een aantal dagen duurt en dat op verschillende plaatsen in de wereld uitbundig wordt gevierd. In Nederland is dat vooral in de provincies onder de grote rivieren het geval met volgens liefhebbers Maastricht als belangrijkste carnavalsstad. Inwoners van veel andere steden denken daar overigens anders over. Carnaval gaat volgens katholieke traditie vooraf aan de veertigdaagse vastentijd wat de periode voor Pasen is. Een bepaalde dag in de serie feestdagen wordt Vastenavond genoemd.

Vastenavond tot klokslag twaalf uur

Vastenavond is de dinsdagavond voordat de vastentijd op Aswoensdag aanvangt. In de volksmond wordt met Vastenavond ook wel de hele carnavalsperiode bedoeld. In de katholieke traditie mag de Vastenavond (in de zin van alleen dinsdagavond) tot klokslag twaalf uur duren. In de praktijk gaan feestvierders echter door tot de kleine uurtjes omdat ze geen afscheid kunnen nemen van het feestgedruis.

Vastenavond en katholiek geloof

Naargelang de streek of het land duurt de carnaval minimaal enkele dagen tot wel een week. In sommige landen wijkt de periode ook af en is niet gekoppeld aan de vastentijd die er volgens katholieke traditie op volgt. Uitzonderingen komen vooral voor waar carnaval niet wordt geassocieerd met het katholieke geloof. Overigens is die associatie ook meer gebaseerd op het bepalen van de carnavalsperiode dan op godsdienstige gronden. De oorspronkelijke bedoeling was immers dat mensen zich nog een keer konden uitleven en goed eten voordat de veertigdaagse vaste voorafgaand aan Pasen aanving maar tegenwoordig staat het feest veel meer op zich.

Rommelpot en de bespelers

Kenmerkend voor Vastenavond is (en vooral was) in bepaalde streken het rondgaan door kinderen met de zogenaamde rommelpot. Een rommelpot diende als begeleidend instrument voor de liedjes die ze van deur tot deur zongen.

Rommelpot

Een rommelpot was een zelfgemaakt instrument en bestond uit een lege pot of bus met daar overheen een varkensblaas gespannen. In die varkensblaas was een rietstengel bevestigd. Door met een bespuwde hand over die rietstengel te glijden ontstond een soort mysterieus en rommelend geluid.

Oud en verschillende namen

De rommelpot is eigenlijk al een heel oud instrument. Er bestaan al afbeeldingen van de rommelpot uit de middeleeuwen. De naam van het instrument is niet in alle streken hetzelfde. Een bekende andere benaming is foekepot en ook namen als brompot, koenckelpot, goebe, wrijftrom, kettemoere, trekpot of prospot komen voor.

Bedelmuzikanten

Oorspronkelijk gingen volwassen bedelmuzikanten met de rommelpot langs de deur en begeleidden ze zelf hun versjes op het instrument. Dat gebeurde meestal in de kersttijd, rond oudjaar en met Driekoningen. Later is de traditie overgenomen door kinderen bij Sint Maarten en vooral op Vastenavond.

Varianten van liedjes

Voor Vastenavond is een aantal liedjes ontstaan die allemaal zijn gebaseerd op het bedelen van geld of iets lekker. Van sommige liedjes die de kinderen zingen bestaan diverse varianten. Door de mondelinge overlevering, met telkens een jaar er tussen, kon wel eens een woord of een hele zin veranderen. Ook ontstonden varianten omdat de liedjes in verschillende dialecten werden gezongen. Zo komt in een bepaald liedje voor: “Foekepotterij, foekepotterij” wat in een andere versie is: “Rommelpotterij, rommelpotterij”. Beide varianten slaan uiteraard op het instrument waar de liedjes mee werden begeleid maar er is ook een versie met de wel heel vreemde variant: “Kinnebakkerij, kinnebakkerij”. De tekst van zo’n liedje luidt:

Jan ’t is Vastenavond
ik kom niet thuis voor ’s avonds
‘s avonds in de maneschijn
als ons vader en ons moeder naar bed toe zijn.

Ik heb gezongen en niks gehad
snij maar een stuk van ‘t verkensgat
‘t verkensgat is toegevroren
Mieke heeft haar mes verloren
kinnebakkerij, kinnebakkerij
geef me een cent en dan ga ik voorbij
geef me een appel of een peer
dan kom ik het hele jaar niet meer.

Zelf een rommelpot maken voor Carnaval

Het belangrijkste onderdeel van de rommelpot is de varkensblaas. Die blaas moet enkele weken gedroogd worden totdat hij er als een soort perkament uitziet. Daarna wordt een bamboestokje van ongeveer dertig centimeter omhuld met de varkensblaas en op ongeveer drie centimeter van het eind van het stokje vastgebonden met dun touw. Vervolgens wordt de blaas over een leeg en aan één zijde open conservenblik (vroeger pot van aardewerk) gespannen en met touw vastgemaakt. Het bamboestokje moet daarbij precies in het midden uitkomen en rechtop staan. Door de bewegingen langs het stokje ontstaan trillingen die het eigenaardige geluid voortbrengen.

Lees verder

© 2016 - 2024 Rickandie, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Christelijke feestdagen: CarnavalChristelijke feestdagen: CarnavalCarnaval, een van de gezelligste feesten in Nederland, zeker in het zuiden van het land. Lees hier meer over het ontstaa…
Hoe is carnaval ontstaan?Hoe is carnaval ontstaan?Hoe is carnaval ontstaan? Elk jaar wordt er in delen van Nederland carnaval gevierd. Mensen trekken verkleedkleren aan.…
Carnaval vieren in NederlandCarnaval vieren in NederlandIn Nederland wordt carnaval voornamelijk onder de rivieren gevierd en in België vrijwel overal. We hebben het hier verde…
Waarom is er Vastentijd en wat is de relatie met carnaval?Waarom is er Vastentijd en wat is de relatie met carnaval?Ieder jaar in februari begint de Veertigdagentijd in de protestantse en katholieke kerken. In het katholieke geloof bete…

Sinterklaas is geen TurkSinterklaas is geen TurkHoewel veel kinderen ervan overtuigd zijn dat de Sint uit Spanje komt, weten veel volwassen wel beter. Sinterklaas komt…
Carnaval vieren in OeteldonkCarnaval in 's-Hertogenbosch is een traditie die terug gaat naar de middeleeuwen. Oeteldonk is als benaming voor de stad…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Erbs55, Pixabay
  • https://nl.wikipedia.org/wiki/VastenavondCarnaval
Rickandie (1.164 artikelen)
Gepubliceerd: 01-11-2016
Rubriek: Kunst en Cultuur
Subrubriek: Feestdagen
Bronnen en referenties: 2
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.