Revolutie en strijd voor onafhankelijkheid van België

Het in 1830 onafhankelijk worden van België als koninkrijk is niet zonder slag of stoot verlopen. Er ging veel strijd aan vooraf met een groot aantal slachtoffers. Die strijd, de Belgische Revolutie, (ook wel Belgische omwenteling of Belgische opstand genoemd) werd vooral in Brussel gevoerd tegen het regeringsleger. Dat leger stond onder leiding van prins Frederik de zoon van koning Willem I die over de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden regeerde. Dat Verenigde Koninkrijk der Nederlanden heeft niet lang bestaan omdat de Zuidelijke Nederlanden het autoritaire bewind van Willem I niet tolereerden.

De straat op voor de strijd

De Belgische Revolutie zou ook te maken hebben gehad met de economische crisis met veel werkloosheid onder de handarbeiders vanwege de opkomende mechanisatie van de industriële revolutie. Een andere oorzaak van de slechte tijden waren de stijgende kosten van het voedsel vanwege de mislukte oogst van 1829. Beide oorzaken hadden tot gevolg dat veel arme arbeiders makkelijk de straat op waren te krijgen om te strijden voor een aantal ambitieuze politici.

Aanleiding voor revolutie

De directe aanleiding voor de revolutie was de opvoering van een romantische nationalistische opera in de Koninklijke Schouwburg in Brussel. Die opera met de titel “La muette de Portici” (De stomme van Portici) bracht de gemoederen zo in beweging dat de toehoorders na afloop “Vive la liberté” bleven roepen. Op die avond van 25 augustus 1830 werd het huis van uitgever Libry-Bagnano geplunderd. Ook minister Van Maanen moest het ontgelden door het in brand steken van zijn huis. Die minister was een grote voorstander van de taalpolitiek van koning Willem I die heerste over het Verenigd koninkrijk der Nederlanden.

Aria uit La muette de Portici

De gemoederen kwamen vooral in beweging na het aanhoren van een aria uit de opera met als tekst:
Amour sacré de la patrie,
Rends-nous l’audace et la fierté;
A mon pays je dois la vie.
Il me devra sa liberté.

Heilige liefde voor het vaderland,
Geef ons de moed en trots;
Aan mijn land dank ik mijn leven.
Het zal aan mij zijn vrijheid te danken hebben.

Vernielingen door werklozen

Aangestoken door de oproer vernielden de werklozen een dag later in de fabrieken de stoommachines en mechanische weefgetouwen die de oorzaak van de werkloosheid zouden zijn. Ook werden door hen voedselvoorraden geplunderd. Eenzelfde soort acties vonden plaats in steden als Bergen, Hoei, Leuven, Luik, Namen en Verviers.

Oprichting burgerwachten

Duidelijk werd dat de wettelijke overheden de ontstane situatie niet aankonden waar de burgerij op reageerde door burgerwachten op te richten. Die wachten wisten de orde snel te herstellen waarna het college van notabelen in Brussel op 28 augustus een afgevaardigde naar koning Willem I stuurde. Zij wilden bereiken dat minister Van Maanen ontslagen zou worden en dat de Staten-Generaal in een spoedbijeenkomst de zaken zouden bespreken.

Willem I met poging tot bestuurlijke scheiding als oplossing

Koning Willem stuurde zijn zoon, kroonprins Willem, onder bescherming van de Brusselse burgerwacht, naar Brussel. Zijn andere zoon, prins Frederik, stond ondertussen als opperbevelhebber van het leger in Vilvoorde klaar met een groot leger. Kroonprins Willem werd op 3 september door de burgerwacht voor het karretje gespannen om bij zijn vader te pleiten voor een bestuurlijke scheiding van de Zuidelijke en Noordelijke Nederlanden. Koning Willem I nam daar wekenlang geen besluit over. Dat gebeurde pas op 29 september toen het al te laat was.

Slaags met groot leger

Begin september werden de opstootjes in Brussel gewelddadiger mede nadat er versterking was gekomen uit Luik. Op 23 september trok het regeringsleger met 12.000 man Brussel binnen onder leiding van prins Frederik. Het leger vestigde zich in het Warandapark waar het doelwit werd van de Brusselse opstandelingen met hun versterkingen overal vandaan. De versterkingen kwamen zelfs uit Frankrijk met instemming van de Franse regering die daardoor meende een aanhechting van de Zuidelijke Nederlanden aan Frankrijk te kunnen bewerkstelligen.

Aftocht van leger en uitroepen onafhankelijkheid van België

Na vier dagen strijd en honderden doden en gewonden tot gevolg brak het regeringsleger op in de nacht van 26 op 27 september. Het leger bestond voor het grootste deel uit eigen volk dat niet langer wilde vechten en waarbij soldaten massaal deserteerden. Er ontstond als revolutionaire regering een Voorlopig Bewind. Op 4 oktober werd door die regering de onafhankelijkheid uitgeroepen. Begin november werd een Nationaal Congres gekozen dat op 10 november de onafhankelijkheidsverklaring bevestigde. Kort daarna werd op 22 november door het congres de monarchie als staatsvorm gekozen waardoor België als staat een feit werd.

Lees verder

• Belgische revolutie en ontstaan koninkrijk met Leopold I