Bevalling en geboorte vroeger bij de Romeinen

Romeinse dames trouwden vaak al in hun tienerjaren. Ook waren ze al heel jong zwanger. Hun bevalling werd daarmee nog riskanter dan deze al in de oudheid was. Vele vrouwen stierven dan ook al voor hun dertigste levensjaar door de gevaren die het baren met zich meebracht. Om de barende vrouwen tegen een dergelijk lot te beschermen, werden allerlei godheden vereerd. Tevens werden (magische) middelen uitgedacht, die de moeder door de bevalling heen moesten slepen. Verder kon de vroedvrouw samen met haar helpers een barende vrouw ondersteunen.

Het verloop van de bevalling bij de Romeinen

Bij een bevalling zat een Romeinse vrouw gewoonlijk op een baarstoel. De vroedvrouw hurkte voor haar neer. Achter de aanstaande moeder stonden de assistenten van de vroedvrouw. Dat is althans het beeld dat op de schaarse afbeeldingen van bevallingen te zien is.

Het geslacht van de baby

Al voor de bevalling vormde de kwestie of het kind een jongen of meisje zou zijn, een prangende vraag. De Romeinen hadden een vrij eenvoudige methode om hier uitsluitsel over te geven. Als de vrouw namelijk tijdens zwangerschap wit zag en zich niet lekker voelde, was er een dochter op komst. Wanneer ze daarentegen zo fit als een hoentje was, viel juist een jongen te verwachten.

De Romeinse plaats om te baren

Vrouwen begaven zich bij het bevallen naar een ruimte met twee bedden. Zoals genoemd bevielen zij echter in zittende houding (zoals ook bij de oude Egyptenaren en de oude Grieken gebruikelijk was). De bedden dienden echter als rustplaats. Er was namelijk een hard bed om in de pauzes tussen de weeën bij te komen en een zacht bed om na de bevalling als kraamvrouw op adem te komen.

Behandeling van pasgeborenen in Rome

Als de baby net ter wereld was, sneed de vroedvrouw de navelstreng door met een provisorisch middel, zoals een scherf of een stukje riet. Vervolgens werd het kind gewassen en met zout ingesmeerd, zodat op die manier zijn huid steviger zou worden. Daarna werd de baby strak in doeken gewonden om (zo was de Romeinse gedachte) zijn ledematen een goede vorm te laten houden.

De slaapplaats van het pasgeboren kind hing af van de plaats waar zijn wieg stond. Als hij in een arm gezin ter wereld kwam, werd hij bij zijn ouders in bed gestopt. Alleen in rijke families werden houten of van teenwilgen gevlochten wiegen gebruikt, zoals ook geadviseerd werd door de toenmalige artsen.

De Romeinse religie rond de bevalling

Na de geboorte begaven de kersverse ouders zich in de regel naar het heiligdom van Lucina. Deze godin was immers bij machte geweest om de bevalling voorspoedig te laten verlopen. Als dank werd er dan ook geld gegeven op de plaats die aan haar gewijd was.

Goden van de geboorte

Naast Lucina, waren ook Diespiter, Postverta en Porrima godheden, die bij een bevalling van belang waren. Wat de laatste twee godheden betreft was de aanwezigheid van hen afhankelijk van de ligging van de baby. Als het hoofdje eerst naar buiten kwam, was Postverta bij de bevalling. Porrima was daarentegen aanwezig wanneer de voeten vooraan lagen.

Religieuze gebruiken om de bevalling te bespoedigen

Tijdens de bevalling konden godheden als Lucina en Postverta aangeroepen worden als de pijn bijvoorbeeld voortduurde. Van de goden hing immers het verloop van de bevalling af.

Verder geloofden de Romeinen dat tal van riten nodig waren om een gunstig verloop van de bevalling niet in de weg te staan. Zo mochten benen niet gekruist worden door de degenen die bij de bevalling aanwezig waren. Ook moesten vrouwen hun haren losmaken, want anders zou het baringsproces gehinderd worden. Een associatieve denkwijze lijkt hieraan ten grondslag te liggen.

Sterfte bij de bevallingen onder de Romeinen

Vrouwen trouwden rond hun vijftiende levensjaar met een man die in de regel tien jaar ouder was. Ze raakten vervolgens te jong zwanger en stierven dan ook vaker door de bevalling. Hun lichaam was immers nog niet volgroeid.

Het sterven van de dochter van Julius Caesar

In de antieke wereld stierven sowieso al veel vrouwen tijdens hun barensnood. Julia, de dochter van de bekende Romein Julius Caesar, stierf bijvoorbeeld tijdens haar bevalling. Op haar grafschrift valt te lezen dat ze wel vier dagen achtereen de pijn van het baren doorstond. Uiteindelijk bezweek ze erdoor.

Hulp voor barende vrouwen in het Romeinse rijk

Net als in de Griekse wereld kon een arts optreden als de barensnood te hevig werd. Verder kon de vroedvrouw tijdens de barensweeën kalmerende woorden spreken en de barende vrouw helpen met een juiste manier van ademhalen.

Ook werd van amuletten, magie en uit het dierenrijk gehaalde stoffen veel verwacht. Plinius de Oudere stelde bijvoorbeeld dat een mengsel van honing, wijn en de melk van een moederzwijn de bevalling sneller kon laten verlopen. Dergelijke middelen moesten dan op de huid van de barende vrouw gesmeerd worden.

De bizarre gebruiken van de Romeinen en hun godsdienstige gewoonten laten zien hoe zij in hun cultuur grip probeerden te krijgen op de gevaren van een bevalling. Vele vrouwen en nog meer kinderen zagen zij immers rond de geboorte in het graf verdwijnen.