Rubenshuis en het leven van Rubens te Antwerpen, België

Als Rubens in 1608 terugkeert uit Italië, is hij 38 jaar oud en vader van twee kinderen. Hij is hofschilder, officieel vertegenwoordiger van Antwerpen, geroutineerd diplomaat en een rijk gevierd kunstenaar. Hij vergroot en verfraait zijn huis aan de Wapper en laat er een museum bouwen, geïnspireerd op het Pantheon in Rome.

Het huis van Rubens

Onder de glazen koepel stelt hij zijn verzameling antieke beelden tentoon. Hij laat een binnenportaal bouwen in de stijl van de Romeinse triomfbogen en geeft zijn woning zo een beetje het uitzicht van een Italiaans palazzo. Het huis van Rubens is modern voor zijn tijd en kan beschouwd worden als de eerste barokwoning in Antwerpen. Hij leeft en werkt er. Hij ontvangt er ook de groten der aarde: koning Ladislas Sigismund IV van Polen, Maria de Medici, de koningin-moeder van Frankrijk en de hertog van Buckingham. En hoe verliep dan een gewone dag van Rubens? Uit zijn brieven weten we dat hij vroeg opstond (rond 5.00 uur), dat hij ging paardrijden opde stadswallen en dat hij naar de mis ging voor hij begon met werken. We weten ook dat hij zich tijdens het werk liet voorlezen uit werken van klassieke auteurs. Na een licht middagmaal werkte hij door tot 17.00 of 18.00 uur. Als zijn dagtaak erop zat, handelde hij zijn correspondentie af. Veel van zijn brieven zijn bewaard gebleven. Daarna nam hij zijn avondmaal, soms in het gezelschap van hoge gasten. Als diplomaat moest hij nu eenmaal zijn relaties onderhouden.
Was dit strakke levensritme niet volgens het spreekwoord dat boven de voordeur van zijn huis prijkt: laten we binnen voor een gezonde geest en een gezond lichaam? De levensomstandigheden in het huis waren nochtans ver van gemakkelijk. In de keuken geen oven noch fornuis. In de winter was het hier bitter koud, hoewel het Mechelse leer waarmee de muren bekleed waren, toch een beetje isoleerde.

Het leven van Rubens

Rubens was een onvermoeibaar werker en een handig zakenman. In de loop van zijn leven maakte hij zo’n 2700 werken. In de tijd van de barok werd er immers niet stilgezeten.

In dit huis kende Rubens zijn vreugdes en zijn verdriet: in 1618 werd zijn zoon Nicolaas er geboren, in 1623 stierf zijn dochter Clara er en in 1626 ook zijn vrouw Isabelle Brandt, waarschijnlijk slachtoffer van de pest. Op zijn 53ste hertrouwt Rubens met Hélène Fourment, een schoonheid van 16 lentes. Het portret van dit tweede huwelijk (1630) werd gemaakt in de tuin van het huis. Uit dit huwelijk worden 5 kinderen geboren. Rubens, die lijdt aan artritis, sterft in zijn schitterende huis op 30 mei 1640.
Het Rubenshuis is een schitterende weergave van zijn verblijf in Italië. Trompe-l’oeils, borstbeelden uit de renaissance, het huis van Mantegna en dat van Vasari. In navolging van de hogere Vlaamse burgerij begon hij waardevolle voorwerpen te verzamelen. Zijn kunstkabinet op de benedenverdieping is hiervan een mooie illustratie: antieke voorwerpen, instrumenten, wetenschappelijke boeken enzovoorts, net een kunsttempel.

Bezoek aan het huis:

Benedenverdieping

• De eerste kamer: muren bekleed met verguld leer uit Mechelen. Een schilderij met een van de eigendommen van Rubens.
• De keuken: een vaste haard eb kookpotten van fel gekleurde faience. In de kamer ernaast: Meid met fruitmand van Jacob Jordaens, met heel veel verwijzingen naar de liefde (de papegaai als het symbool van de welluist en de fruitmand las teken van vruchtbaarheid).
• De eetkamer: kijk naar de prachtige in hout uitgewerkte dwarsbalk van de schouw en naar de geciseleerde buffetkast in renaissancestijl.
• Het kunstkabinet: vier belangrijke schetsen, want de eigenlijke schilderijen zijn verdwenen. Kleine kast met curiosa, beschilderd met engeltjes.

Eerste verdieping

• De grote slaapkamer: ook hier een grote schouw, een bed van houtsnijwerk, een mooie met ivoor ingelegde koffer en het halssnoer van Hélène Fourment.
• De linnenkamer: kwaliteitsmeubilair zoals de rijkelijk versierde linnenpers en een buffetkast met inlegwerk (renaissancestijl).
• In de volgende kamer: een portret van Van Dyck, geschilderd door Rubens. Interessante lichtinval en een ietwat brutale blik.
• De woonkamer: dit was echt de kamer waarin gewoond en geleefd werd. Halssnoer van de gilde, omringd door portretten van de grootouders van vaderskant.

Terug naar de benedenverdieping

• In de kamer voor het atelier: heel wat grote werken, zoals De Slaap van Silenus van verguld brons en lapis lazulis van de hand van de Brusselse beeldhouwer Frans Duquesnoy. Het boek dat Rubens schreef over de paleizen en waarin hij blijk gaf van een grondige kennis van de Italiaanse architectuur, het Portret van de jonge dame (je herkent op de achtergrond het portaal van het huis van Rubens) en een zicht op de woning van de kunstenaar (auteur onbekend).
• Het grote atelier: vanaf de tribune konden de bezoekers de meester aan het werk zien. Hier hangen ook een aantal grote werken waaronder Adam en Eva, een pre-Italiaanse productie, herkenbaar aan de klassieke, vrij rigide stijl en geschilderd in grauwe kleuren. Het zijn bijna standbeelden die je hier ziet. In Rome vond Rubens zichzelf en zijn vrijheid. Dit is duidelijk te zien op De amunciatie, een werk dat hij maakte na zijn terugkeer uit de Eeuwige Stad: schitterende kleuren, soepele lichamen, bewegende personages, gedrapeerd in sierlijke stoffen… Een eigenaardigheid: Hendrik IV in de slag bij Ivy (besteld door Maria de Medici), een onafgewerkt doek waarop je duidelijk kunt zien hoe Rubens te werk ging. Eerst grote lijnen met ruwe penseelstreken. In het midden zie je bijvoorbeeld een soldaat met een helm, drie armen en twee wapens. Rubens was er nog niet uit in welke positie hij deze man zou plaatsen…

Wanneer een doek besteld werd, maakte Rubens eerst een schets in de functie van het budget van de opdrachtgever. Deze schets liet hij dan in zijn atelier uitvoeren, of hij deed het zelf. Hij zorgde wel vaak voor de finishing touch. In het atelier van Rubens ging het er aan toe als in een artistieke firma. De schetsen van Rubens sieren heel wat muren van Europese musea.