Sophia Hedwig van Brunswijk-Wolfenbüttel (1592-1642)

Sophia Hedwig van Brunswijk-Wolfenbüttel (1592-1642) Sophia Hedwig van Brunswijk-Wolfenbüttel, vrouw van stadhouder Ernst Casimir van Nassau-Dietz mocht - met respect - de Kenau van Nassau worden genoemd. Toen ze na het overlijden van haar man het regentschap van het graafschap van Nassau-Dietz op zich nam bleek ze een onverschrokken leider te zijn die niet bang was om zelf een wapen ter hand te nemen. Naast strijdlustig was Sophia Hedwig ook zeer vredelievend en bood ze de bevolking van haar graafschap meerdere keren onderdak en voedsel toen het gebied werd bedreigd.

Inhoud


Sophia's vader; Hendrik Julius van Brunswijk-Wolfenbüttel / Bron: Dominicus Custos, Wikimedia Commons (Publiek domein)Sophia's vader; Hendrik Julius van Brunswijk-Wolfenbüttel / Bron: Dominicus Custos, Wikimedia Commons (Publiek domein)

Familie van Brunswijk-Wolfenbüttel

Na het overlijden van zijn eerste vrouw trad Hendrik Julius van Brunswijk-Wolfenbüttel (1564-1613), hertog van Brunswijk en Lüneburg en vorst van Brunswijk-Wolfenbüttel, in 1590 voor de tweede keer in het huwelijk, dit keer met Elisabeth van Denemarken (1573-1626), dochter van de Deense koning. Naast de dochter die Heinrich Julius al had uit zijn eerste huwelijk - Dorothea Hedwig (1587-1609) - schonk Elizabeth haar man nog tien kinderen:
  • Frederik Ulrich (1591-1634)
  • Elisabeth (1593-1650)
  • Sophia Hedwig (1594-1642)
  • Hedwig (1595-1650)
  • Dorothea (1596-1643)
  • Hendrik Julius (1597-1606)
  • Christiaan (1599-1626)
  • Rudolf (1602-1616)
  • Hendrik Karel (1609-1615)
  • Anna Augusta (1612-1673)

Sophia Hedwig groeide op als derde dochter aan het hof van haar ouders in in de Duitse stad Wolfenbüttel en had een indrukwekkende familiestamboom. Zo noemde Sophia Hedwig koning Frederik II van Denemarken (1534-1588) opa en zijn opvolger Christiaan IV (1577-1648) was haar oom. Net als haar broers en zussen kreeg Sophia Hedwig een zeer degelijke opvoeding en leerden meerdere talen waaronder Latijn.

Ontmoeting met Ernst Casimir

Op veertienjarige leeftijd maakte Sophia Hedwig aan het hof van haar ouders kennis met de achttien jaar oudere Ernst Casimir van Nassau-Dietz (1573-1632), een veelbelovende luitenant-generaal in het leger van haar vader. Ernst Casimir was - net als Sophia
Hedwig - afkomstig van goede huize want hij was de zoon van Jan VI van Nassau-Dillenburg (1573-1606), de broer van prins Willem van Oranje (1533-1584). Een jaar na hun ontmoeting traden Ernst Casimir en Sophia Hedwig op 8 juni 1607 met elkaar in het huwelijk waardoor Sophia Hedwig officieel gravin van Nassau-Dietz werd. Het huwelijk tussen het tweetal werd zeer groots gevierd in de plaats Groeningen in de aanwezigheid van niemand minder dan Sophia Hedwigs oom Christiaan IV van Denemarken. Volgens het huwelijkscontract zou Sophia Hedwig, bij een eventueel overlijden van haar man, het graafschap Nassau-Diets als weduwegoed (bron van inkomsten voor een weduwe) krijgen. Na hun huwelijk reisde het tweetal naar de Nederlanden waar ze gingen wonen aan het hof van de familie Nassau in de plaats Arnhem.

Nageslacht Ernst en Sophia Hedwig

Ten tijde van hun huwelijk was Ernst Casimir niet alleen luitenant-generaal maar tevens ook de plaatsvervangend stadhouder van het gewest Gelderland en vanaf 1610 werd hij ook gouverneur van de stad Utrecht. Terwijl haar man hard aan de weg timmerde om carrière te maken schonk Sophia Hedwig in de jaren 1608, 1609 en 1610 het leven aan een drietal kinderen die allen tijdens of vlak na hun geboorte overleden. In de jaren 1612 en 1613 had Sophia Hedwig meer geluk in het kraambed en ze schonk het leven aan twee zoons; Hendrik Casimir (1612-1640) en Willem Frederik (1613-1664) die beide de volwassen leeftijd zouden halen. Gedurende de jaren die volgden schonk Sophia Hedwig nog vier maal het leven aan een kindje, maar alle vier de kinderen overleden binnen enkele maanden na hun geboorte.

Sophia's man: Ernst Casimir van Nassau-Dietz / Bron: Wybrand de Geest, Wikimedia Commons (Publiek domein)Sophia's man: Ernst Casimir van Nassau-Dietz / Bron: Wybrand de Geest, Wikimedia Commons (Publiek domein)

Leven in de Republiek

Nadat Ernst Casimir's broer in 1620 overleed zonder erfgename achter te laten werd Ernst Casimir benoemd tot stadhouder van Friesland en hij en zijn gezin verhuisden naar de residentie van de familie Nassau in Leeuwarden. Onder leiding van Sophia Hedwig kreeg het hofleven in Leeuwarden al snel vorstelijke allure. Sophia Hedwig legde contact met buitenlandse hoven om de banden aan te halen en wist diverse buitenlandse vriendschappen op te bouwen. Zo stond Sophia Hedwig op goede voet met haar neef, de Engelse koning Karel I (1600-1649), en was een persoonlijke vriendin van de Engelse 'winterkoningin' Elizabeth Stuart (1596-1662). De banden tussen Sophia Hedwig en de Engelse winterkoningin waren zelfs zo goed dat Sophia Hedwig haar in hoogst eigen persoon door de Nederlanden leidde toen Elizabeth op huwelijksreis was. Aangezien Ernst Casimir veel op reis was om met zijn neef, Maurits van Oranje (1567 – 1625), de belangen van de Republiek te verdedigen stond Sophia Hedwig er bij het opvoeden van haar zoons grotendeels alleen voor. Een taak die zij overigens zonder problemen op zich nam.

Overlijden Ernst Casimir

Na het overlijden van prins Maurits van Oranje in het jaar 1625 erfde Ernst Casimir het stadhouderschap over de gewesten Groningen en Drenthe, wat maakte dat hij aanzienlijk veel macht kreeg in de noordelijke delen van de Nederlanden. In de jaren die volgden was Ernst Casimir voornamelijk ergens in de Nederlanden actief met zijn troepen en had Sophia Hedwig de taak om het huishouden in Leeuwarden draaiende te houden. Helaas kwam er aan dit leven een einde in 1632 toen Ernst Casimir dodelijk werd getroffen door een afzwaaiende kogel toen hij de loopgraven van zijn troepen in de stad Roermond aan het inspecteren was. Na het overlijden van haar man kreeg Sophia Hedwig officieel haar weduwegoed, het graafschap Nassau-Dietz, in bezit en kreeg tevens namens de Staten-Generaal en de Staten van Friesland jaargeld aangeboden van respectievelijk 4.000 en 5.000 gulden per jaar.

Regentes Sophia Hedwig

De landsheerlijke rechten van het graafschap van Nassau-Dietz kwamen overigens niet in handen van Sophia Hedwig, maar in die van haar oudste zoon Hendrik Casimir, die tevens ook stadhouder werd van Friesland. Aangezien haar zoon niet op twee plaatsen tegelijk kon zijn accepteerde Sophia Hedwig namens hem het regentschap over het graafschap en vertrok naar Nassau-Dietz. Daar aangekomen bleek de Dertigjarige Oorlog (1618-1648) nog in volle gang te zijn en Sophia Hedwig ontwikkelde zich tot een krachtig en doortastend leider. Ze wist persoonlijk meerdere keren plunderingen en gewelddadigheden in haar graafschap te voorkomen en maakte zich tevens sterk voor burgers uit haar gebied die door de vijand gevangen waren genomen. Ze schreef ontelbare brieven naar keizers, vorsten en generaals om te protesteren tegen de belegering van haar graafschap en om haar troepen waakzaak te houden verscheen ze regelmatig met een pistool in haar hand op de wallen van het slot in Dietz. Toen haar tegenstanders dreigden te winnen regelde Sophia Hedwig in eigen persoon dat de bevolking in haar graafschap bewapend werd en bood de vrouwen en kinderen onderdak en voedsel in slot van de familie Nassau.

Sophia's zoon Hendrik Casimir van Nassau-Dietz / Bron: Wybrand de Geest, Wikimedia Commons (Publiek domein)Sophia's zoon Hendrik Casimir van Nassau-Dietz / Bron: Wybrand de Geest, Wikimedia Commons (Publiek domein)

Laatste jaren

Sophia Hedwig bleek niet alleen over bestuurlijke maar ook over vele diplomatieke kwaliteiten te beschikken. Toen het graafschap enkele dagen na de overdracht aan haar werd bedreigd door de broer van de Spaanse koning, trad Sophia Hedwig de indringers zonder schroom tegemoet om ze uit te nodigen voor het diner. Gedurende de maaltijd wist Sophia Hedwig de Spanjaard er van te overtuigen haar graafschap ongemoeid te laten waardoor ze een bezetting en plundering van Nassau-Dietz wist te voorkomen. Sophia Hedwig gebruikte haar invloed ook om de positie van de Friese familie Nassau verder te versterken. Zo drong ze er bij haar tweede zoon Willem Frederik op aan om een prinses van Oranje te trouwen, zodat de macht van zowel haar familie als die van de familie Oranje-Nassau vergroot zou worden. Willem Frederik nam de opdracht van zijn moeder uiterst serieus en in 1652 huwde hij dan ook met Albertine Agnes van Nassau (1634-1696).

Kunst

Na het overlijden van haar oudste zoon Hendrik Casimir in 1640 zette Sophia Hedwig het regentschap over Nassau-Dietz voort, maar nu namens haar tweede zoon Willem Frederik. Sophia Hedwig bleek niet alleen een ware leider te zijn, ze was ook een groot liefhebster van de kunsten en met name schilderijen konden haar goedkeuring wegdragen. Zo werd zij zelf bekend door het opvallende portret dat van haar werd gemaakt als caritas (een zinnebeeld) en na het overlijden van haar man bleek uit een lijst van bezittingen dat het echtpaar meer dan 300 schilderijen in hun bezit had. Het merendeel geschilderd in opdracht van Sophia Hedwig. Naast strijdbaar en ijverig genoot Sophia Hedwig ook erg van het goede leven en naarmate ze ouder werd, werd ze dan ook steeds zwaarlijviger. In de hoop het tij te keren verbleef ze regelmatig in diverse kuuroorden, maar helaas zonder resultaat. Op 23 januari 1642 overleed Sophia Hedwig op de respectabele leeftijd van 50 jaar oud. Op 20 maart 1642 werd Sophia Hedwig bijgezet in de grafkelder van de Friese familie Nassau in de Grote Kerk van Leeuwarden.

Nagedachtenis

Sophia Hedwig stond bekend als een markante persoonlijkheid met haast mannelijke trekjes, gezien haar optreden in Nassau-Dietz. Ze was daadkrachtig, moedig en besluitvaardig en wist met haar optreden diverse mensen te imponeren. Zo werd Sophia Hedwig door haar vijanden ook wel de 'schelmische Rebellin von Dietz' (de ondeugende rebel van Dietz) genoemd en was een predikant zo onder de indruk van haar heldhaftige woorden, gebaren en werken dat hij een heel verslag over zijn ontmoeting met haar schreef.
Sophia Hedwigs 'mannelijke trekjes' werden ook nog eens onderstreept door het feit dat zij niet bang was om krachtig taalgebruik te gebruiken en soms zelfs een tikkeltje opvliegend kon zijn. Een eigenschap die niet erg gewaardeerd werd voor een dame in de zestiende en zeventiende eeuw. Tenslotte was Sophia Hedwig ook een calvinist in hart en nieren wat ook wel bleek uit haar lijfspreuk 'u ciel mes voeux’ (de hemel boven alles).
© 2017 - 2024 Marjolijnr, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Johan Willem Friso van Nassau-Dietz, prins van OranjeJohan Willem Friso van Nassau-Dietz, prins van OranjeStadhouder Willem III van Oranje-Nassau, tegens koning Willem III van Engeland overleed in 1702. Omdat hij geen kinderen…
Prins Johan Willem Friso van Nassau-Dietz (1687-1711)Prins Johan Willem Friso van Nassau-Dietz (1687-1711)Johan Willem Friso van Nassau-Dietz was de achterneef van prins Willem III van Oranje-Nassau en werd dan ook door hem aa…
Henriëtte Amalia van Anhalt-Dessau (1666-1726)Henriëtte Amalia van Anhalt-Dessau (1666-1726)Henriëtte Amalia, prinses van Anhalt-Dessau, was via haar moeder een achterkleinkind van de 'Vader des Vaderlands' Wille…
De stadhouders van Noord-Nederland (1572-1795)Een stadhouder is de plaatsvervanger van de vorst. Ook in de Republiek der Verenigde Nederlanden (1581-1795) waren stadh…

Maria Henriëtte Stuart (1631-1660) - vrouw van Willem IIMaria Henriëtte Stuart (1631-1660) - vrouw van Willem IIDe Engelse 'Princess Royal' Maria Henriëtte Stuart was de oudste dochter van de Engelse koning Karel I. Ze werd op negen…
Louise de Coligny (1555-1620) - prinses van OranjeLouise de Coligny (1555-1620) - prinses van OranjeLouise de Coligny, de vierde vrouw van de Vader des Vaderlands Willem van Oranje, stond bekend als een knappe en intelli…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Paulus Moreelse, Wikimedia Commons (Publiek domein)
  • https://nl.wikipedia.org/wiki/Sophia_Hedwig_van_Brunswijk-Wolfenb%C3%BCttel
  • http://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Hedwig
  • https://nl.wikipedia.org/wiki/Jan_VI_van_Nassau-Dillenburg
  • https://nl.wikipedia.org/wiki/Ernst_Casimir_van_Nassau-Dietz
  • https://nl.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Casimir_I_van_Nassau-Dietz
  • https://nl.wikipedia.org/wiki/Willem_Frederik_van_Nassau-Dietz
  • https://nl.wikipedia.org/wiki/Albertine_Agnes_van_Nassau
  • https://nl.wikipedia.org/wiki/Dertigjarige_Oorlog
  • https://nl.wikipedia.org/wiki/Maurits_van_Oranje
  • https://nl.wikipedia.org/wiki/Karel_I_van_Engeland
  • https://nl.wikipedia.org/wiki/Elizabeth_Stuart
  • https://nl.wikipedia.org/wiki/Frederik_II_van_Denemarken
  • https://nl.wikipedia.org/wiki/Christiaan_IV_van_Denemarken
  • https://nl.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Julius_van_Brunswijk-Wolfenb%C3%BCttel
  • Afbeelding bron 1: Dominicus Custos, Wikimedia Commons (Publiek domein)
  • Afbeelding bron 2: Wybrand de Geest, Wikimedia Commons (Publiek domein)
  • Afbeelding bron 3: Wybrand de Geest, Wikimedia Commons (Publiek domein)
Marjolijnr (218 artikelen)
Laatste update: 09-02-2020
Rubriek: Kunst en Cultuur
Subrubriek: Koningshuis
Bronnen en referenties: 18
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.