Griekse mythologie: Oermoeder Gaia en haar nageslacht

Zoals ieder geloof een verklaring had voor het ontstaan van de wereld zo kende ook de Griekse mythologie een geheel eigen versie. Volgens de Grieken was de wereld ontstaan vanuit Chaos; een groot zwart gat waar alles in verdween. Chaos was in staat om zes goden te creëren; Gaia (aarde), Tartaros (onderwereld), Eros (liefde), Erebos (duisternis), Nyx (nacht) en Chronos (tijd) en deze zes goden werden ook wel de oergoden genoemd. Met name de godin aarde - de verpersoonlijking van de aarde - was van groot belang bij het voortbrengen van een nieuwe generatie goden en mede omdat er zoveel verschillende goden, halfgoden en mythische wezens van haar afstamden, werd zij ook wel de oermoeder genoemd.

Inhoud

• De godin Gaia
• De kinderen van Gaia
• Hekatoncheiren
• De kinderen van Gaia & Ouranos
• De Titanen
• De Titanide
• De Cyclopen
• De kinderen van Gaia & het bloed van Ouranos
• Het kind van Gaia & Tartaros
• De kinderen van Gaia & Pontus

De godin Gaia

De godin Gaia of Gaea (gelatiniseerd) kwam volgens de Oude Grieken voort uit Chaos; een groot zwart gat dat ook wel het grote niets werd genoemd. Gaia personifieerde volgens de Grieken de aarde en werd veelal afgebeeld als een mollige vrouw. Om haar binding met de aarde duidelijk te maken rees ze - bij veel schilderijen - op uit de grond of was hier op de één of andere manier aan verbonden. Omdat er uit Gaia vele goden, halfgoden en mythische wezens voortkwamen werd zij ook wel de oermoeder genoemd.

De kinderen van Gaia

De Griekse goden beschikten over veel verschillende krachten waaronder de kracht om gebruik te maken van parthenogenese (maagdelijke voortplanting). En op deze manier schonk oermoeder Gaia het leven aan haar eerste zes kinderen. Op initiatief van haar broer Eros (liefde) besloot Gaia om de hemel (god Ouranos), de zee (god Pontus) en het gebergte (godin Ourea) voort te brengen, net als de drie Hekatoncheiren (honderarmige reuzen).

Ouranos (de hemel)

De god Ouranos of Uranus (gelatiniseerd) kwam voort uit de godin Gaia en personifieerde de hemel. Volgens de Grieken hing de hemelkoepel (Ouranos) net zo ver van de aarde (Gaia) als de onderwereld (Tartaros) van de aarde was gelegen. Ouranos was niet alleen Gaia's zoon, maar volgens de Griekse mythen ook haar man.

Pontus (de zee)

De god Pontus of Pontos kwam volgens de Theogonie (Godenstamboom) van de Griekse dichter Hesiodos voort uit de godin Gaia en was in dit geval een volle broer van Ouranos. Maar Pontus werd in sommige bronnen ook de zoon van Gaia en Aether (de atmosfeer) genoemd. Net als Ouranos ging ook Pontus een relatie aan met zijn eigen moeder en kreeg samen met Gaia vijf kinderen.

Ourea (het gebergte)

De godin Ourea personifieerde het Griekse gebergte en omdat men dacht dat er in elke berg een andere god woonde bestond Ourea uit meerdere personen. Ourea werd dan ook wel de 'dochters' van Gaia genoemd.

Hekatoncheiren

Volgens de mythen van Gaia bracht zij ook de zogenaamde Hekatoncheireren of Hecatonchiren (gelatiniseerd) voort. Drie honderarmige reuzen waarvan men zei dat ze ook nog vijftig hoofden hadden. De reus Briareos (de sterke) was de oudste van de drie reuzen en was gehuwd met een dochter van de god Poseidon, Kymopolea (de golven). Samen kregen ze een dochter, Oiolyka; godin van de vloedgolven. De twee andere Hekatoncheiren waren Gyes en Kottos (ook wel Cottus genoemd). Na hun geboorte werden de drie Hekatoncheiren door hun vader, Ouranos, opgesloten in de Tartaros (de onderwereld). Later hielpen de Hekatoncheiren oppergod Zeus met het verslaan van hun eigen broers, de Titanen.

De kinderen van Gaia & Ouranos

Volgens de mythen van Gaia trad zij in het huwelijk met haar zoon Ouranos, waarna Gaia het leven schonk aan de Titanen en de Cyclopen. De Titanen waren met zijn twaalven, zes mannen - Titanen genoemd - en zes vrouwen - Titaniden genoemd - en waren reusachtige en geweldig krachtige goden en godinnen. De Cylopen bestonden uit drie en waren woeste, eenogige reuzen.

De Titanen

De zes mannelijke Titanen die door Gaia en Ouranos werden voortgebracht waren:

Okeanos (de oceaan)

Okeanos of Oceanus (gelatiniseerd) was een Titaan die de oceaan personifieerde en de opkomst en ondergang van de hemellichamen - de zon (god Helios) en de maan (godin Selene) - regelde. Hij trad in het huwelijk met zijn zus, de Titanide Tethys; godin van de zee en ondergrondse rivieren, en gezamenlijk brachten ze duizenden kinderen voort die de Oceaniden (zeegoden) en Potamiden (riviergoden) werden genoemd.

Koios (de intelligentie)

Koios of Coeus (Oudgrieks) was de god van de intelligentie en de god van de hemelse voorspellingen. Koios werd ook wel gezien als de stem van zijn vader Ouranos (de hemel). Hij huwde met zijn zus, de Titanide Phoibe; de eerste bezitster van het Orakel van Delphi. Gezamenlijk stonden Koios en Phoibe voor alle kennis in de wereld.

Hyperion (het licht)

Hyperion was de god van het licht en mede daarom ook de god van observatie; de Oude Grieken dachten dat de ogen licht uitstraalden en men in staat was om iets te zien als de lichtbundel van de ogen een object raakte (observeerde). Als de god van het licht had Hyperion de taak om de zon en de maan in vaste cyclus langs de hemel te bewegen waarmee hij de dagen en de maanden creëerde.

Crius (sterrenbeelden)

Crius of Crios (Oudgrieks) was naast de god van de sterrenbeelden ook de god van de huisdieren en de god van het leiderschap. Crius personifieerde volgens de Oude Grieken het sterrenbeeld ram (Krios in het Grieks) en werd daarom vaak afgebeeld met ramshoorns op zijn hoofd. Crius trad in het huwelijk met zijn nicht Eurybia; één van de godinnen van de zee en een dochter van Gaia (de aarde) en Pontus (de zee).

Iapetus (de levensloop)

Iapetus of Lapetus (Oudgrieks) was de god van de levensloop. Het was de taak van Iapetus om het eindige lot van alle sterfelijke levens op aarde vast te stellen en hij symboliseerde dan ook sterfelijkheid en het feit dat aan alles een einde komt. Hij trad in het huwelijk met de Oceanide Clymene (ook bekend als Asia) en kreeg met haar vier kinderen Atlas, Prometheus, Epimetheus en Menoetius.

Kronos (koning der goden)

Kronos of Cronus (gelatiniseerd) was de jongste der Titanen en werd door zijn moeder, Gaia, overgehaald zijn vader, Ouranos, van de troon te stoten. Hij kreeg hiervoor van Gaia een sikkel, castreerde zijn vader en nam zijn plek als heerser van de goden over. Kronos huwde zijn zus, de Titanide Rheia. Met Rheia kreeg Kronos zes kinderen die hij, op één na, allemaal direct na hun geboorte opat.

De Titanide

De zes vrouwelijke Titaniden die door Gaia en Ouranos werden voortgebracht waren:

Tethys (zee en rivieren)

Tethys was de godin van de zee, de godin van de (ondergrondse) rivieren en de beschermheilige voor het verzorgen van kinderen. Ze trad in het huwelijk met haar broer, de Titaan Okeanos, en gezamenlijk heersten zij over de zeeën die ver van Griekenland waren gelegen. De Middellandse Zee werd door de god Poseidon bewaakt. Okeanos en Tethys kregen samen duizenden kinderen die de Oceaniden (zeegoden) en Potamiden (riviergoden) werden genoemd.

Phoibe (bezitster van Orakel van Delphi)

Phoibe of Phoebe (gelatiniseerd) stond bekend als de eerste bezitster van het Orakel van Delphi en bezat dus een enorme kennis. Phoibe werd ook wel de stem van haar moeder Gaia (de aarde) genoemd, zoals haar man en broer, de Titaan Koios, de stem van hun vader Ouranos (de hemel) was. Koios en Phoibe kregen samen twee kinderen; Asteria en Leto.

Theia (Koningin van het licht)

Theia of Dione (gelatiniseerd) was de koningin van het licht en werd ook wel de Hemelkoningin genoemd. Ze huwde haar broer, de Titaan Hyperion, en kreeg samen met hem drie kinderen; Helios (god van de zon), Selene (godin van de maan) en Eos (godin van de dageraad). Gezamenlijk heersten Theia en Hyperion over al het licht in de wereld.

Rheia (koningin der goden)

Rheia of Rhea (gelatiniseerd) werd om veel verschillende redenen door de Grieken vereerd. Zo had ze, onder andere, de bijnaam Rhea Cronica en was dan de godin van het tijdsverloop, maar als Rhea Coronis stond ze bekend als de godin van de dood. Ze huwde met haar broer, Titaan Kronos, en was als zijn vrouw koningin der goden. In de bronstijd stond ze weer bekend als beschermheilige van de smeden.

Mnemosyne (het geheugen)

Mnemosyne was de godin van het geheugen en had, volgens de Oude Grieken, de woorden en de taal uitgevonden. Tevens gaf ze koningen en dichters hun uitzonderlijke spraakvermogen. Ze had een relatie met oppergod Zeus en hieruit werden negen dochter geboren die, gezamenlijk, de Muzen werden genoemd.

Themis (het recht)

Themis was de godin van de orde en het recht en dan met name de goddelijke gerechtigheid. Ze was de goddelijke stem die mensen leerde wat goed en kwaad was en predikte de zedenleer. Daarnaast had Themis ook de taak om over de Orakels te heersen totdat deze taak van haar werd overgenomen door Apollo; de god van rationele schoonheid en orde. Themis had een relatie met oppergod Zeus waaruit de Horae (de seizoenen) en de Moiren (schikgodinnen) werden geboren.

De Cyclopen

Uit het huwelijk van Gaia en Ouranos kwamen ook nog drie Cyclopen voort, welke hun vader zulke angst in boezemde dat hij ze besloot op te sluiten in de Tartaros (onderwereld) net als hun drie broers, de Hekatoncheiren. De drie Cyclopen werden Arges - de verlichter -, Brontes - de donderende - en Steropes - de flitser - genoemd en door oppergod Zeus uit de Tartaros bevrijd. Na hun bevrijding gingen Arges en Brontes, Hephaistos; de god van de smeedkunst, het vuur en ambachtslieden en de smid van de goden, helpen. En Steropes hielp Zeus bij het bouwen van de berg Olympus en smeedde Zeus zijn bliksemschichten.

De kinderen van Gaia & het bloed van Ouranos

Volgens de legende werd de god Ouranos door zijn jongste zoon, de Titaan Kronos, gecastreerd met een sikkel waarna zijn bloed op Gaia (de aarde) druppelde. Uit het bloed van Ouranos werden vervolgens de Giganten, de Erinyen en de Meliae geboren.

De Giganten

De Giganten waren afschrikwekkende reuzen met enge gezichten. Ze hadden lange haren die uit hun hoofd en kin groeiden en sommige van hen hadden geschubde drakenpoten in plaats van voeten. De twee sterkste Giganten waren Alkyoneus en Porphyrion, waarbij laatstgenoemde tevens ook de koning van de Giganten was. De Gigant Enkelados vormde de berg Etna toen hij door Zeus onder een berg stenen werd bedolven en de tweelingbroers Ephialtes en Otos doodden elkaar door een list van de godin Artemis (de jacht). De Gigant Ephialtes was verantwoordelijk voor de menselijke nachtmerries en Gigant Athos vormde de berg Athos toen hij - net als zijn broer Enkelados - onder een berg stenen afkomstig van Zeus, werd bedolven.

De Erinyen

De Erinyen waren wraakgodinnen; godinnen die iemand die iets had misdaan achtervolgden en kwelden. Volgens de mythen woonden ze in de Tartaros en kwamen alleen op aarde als ze iemand moesten halen die gestraft moest worden. De Erinyen waren met zijn drieën en belichaamden ieder een ander deel van de wraak: Alecto was de onverzoenlijke, Megaera was de afkeurende en Tisiphone was de straffende.

De Meliae

De Meliae zijn nimfen; Griekse halfgodinnen en daimon (veelal goedwillend wezen) die in de natuur leven en vaak gebonden zijn aan een bepaalde plaats of plantensoort. De Meliae waren de beschermers van de Es en volgens sommige bronnen waren ze ook de nimfen van de bijen en de honing. Tevens waren de Meliae zeer belangrijk in de geschiedenis van de mensheid. Van het hout van de door hun beschermde Es vormde oppergod Zeus het zogenaamde Bronzen Geslacht: een derde generatie van sterfelijke mensen. De zonen van de Meliae stonden bekend als agressieve strijders en zouden uit het essenhout de eerste speren hebben gemaakt.

Het kind van Gaia & Tartaros

Samen met haar broer, Tartaros (de onderwereld) bracht Gaia ook nog een zoon voort. Dit was de reus Typhon of Typhoeus (Oudgrieks). Typhon had honderd vuurspuwende drakenkoppen met fonkelde ogen en afschrikwekkende stemmen. Hij was zo groot dat hij met zijn hoofd tot in de sterren kwam en als hij zijn armen spreidde reikte hij van oost naar west. Hij deed een poging oppergod Zeus van de troon te stoten, maar verloor de strijd. Typhon had een relatie met Echidna (ook wel Delphyne in Oudgrieks) en was vader van diverse afschrikwekkende monsters zoals Chimaira, een monsterlijk schepsel, samengesteld uit delen van meerdere beesten, de draken en Cerberus; de bewaker van de ingang van de onderwereld.

De kinderen van Gaia & Pontus

Gaia had niet alleen kinderen met haar zoon Ouranos, ook met haar zoon Pontus (de zee) zette zij vijf kinderen op de wereld.

Nereus

De god Nereus personifieerde één van de (wijze) grijsaards van de zee, de andere twee waren Phorcys (broer van Nereus) en Proteus (zoon van Poseidon of Okeanos). Nereus behoorde tot de voor-Olympische generatie en was - in tegenstelling tot zijn opvolger Poseidon - vriendelijk en schuw. Net als alle andere zeegoden was Nereus in staat om de toekomst te voorspellen en bezat hij het vermogen om veel verschillende gedaanten aan te nemen. Nereus trad in het huwelijk met Doris, een Oceanide, en de dochters die uit hun huwelijk voortkwamen werden de Nereïden (zeenimfen) genoemd.

Thaumas

Letterlijk vertaald betekent Thaumas de 'wonderbaarlijke' en hij werd dan ook wel de zeegod van de wonderen genoemd. Veel is er niet over hem bekend, behalve dat hij huwde met de Oceanide Elektra en vader was van de Harpijnen - de dochters die eerst mooi waren en toen lelijk werden - en Iris; godin van de regenboog en de boodschapper van de goden.

Phorcys

Was net als zijn broer, Nereus, één van de grijsaards van de zee en trad in het huwelijk met zijn zus Ceto, een zeemonster. Gezamenlijk kregen zij vele kinderen die de Phorceïden werden genoemd. Enkele voorbeelden zijn de Graiai of Graeae (Latijn) - oude vrouwen met grijs haar die gezamenlijk één tand en één oog moesten delen -, de Gorgonen - drie vrouwen die iedereen die hen aankeek veranderden in steen - en Scylla; een oorspronkelijke nimf die werd veranderd in een monster met zes hondenkoppen.

Ceto

Ceto was de zus en de vrouw van Phorcys en kreeg samen met hem vele kinderen waaronder de Phorceïden, de Hesperiden - de bewaaksters van de boom met de Gouden Appels van onsterfelijkheid -, de Sirenen - halfgodinnen die hun toehoorders verleiden met zang - en Ladon; een honderdkoppige draak die meerdere talen sprak.

Eurybia

Eurybia was de vrouw van de Titaan Crius en de moeder van de drie goden Astraeus, Pallas en Perses. De godin Eurybia heerste over de zee door middel van het aansturen van haar kleinkinderen; de goden en godinnen van de wind, de sterren en de maan.