Koude Oorlog: het wantrouwen tussen Oost en West

De Koude Oorlog (1945 – 1991) werd gestreden tussen de Sovjet-Unie (SU) en de Verenigde Staten (VS), samen met hun bondgenoten. Deze oorlog wordt zo genoemd omdat de twee hoofrolspelers (SU en VS) niet echt met elkaar gevochten hadden. Er was alleen een continue spanning tussen de twee landen, gebaseerd op wantrouwen.

Wantrouwen voor de Tweede Wereldoorlog

Nadat Rusland communistisch was geworden in 1917 door de Russische Revolutie, hadden de twee partijen veel redenen om elkaar niet te vertrouwen. Dit komt door de volgende oorzaken:

Vrede van Brest-Litovsk

In de Eerste Wereldoorlog was Rusland een bondgenoot van Engeland, Frankrijk en Amerika. Samen vochten ze tegen Duitsland, met als bondgenoot Oostenrijk-Hongarije. Toen Rusland in 1917 door de Russische Revolutie communistisch werd, sloot Rusland apart vrede met Duitsland, wat het einde van Ruslands deelname aan de oorlog betekende. Hun bondgenoten zagen dit echter als verraad en stuurden een leger naar Rusland om een einde te maken aan het communisme. Deze oorlog werd echter gewonnen door de communisten, in 1922.

Komintern

De Komintern (Communistische Internationale) is een verbond tussen heel veel, zo niet alle, communistische groepen en organisaties in de wereld. De Komintern is opgericht in Moskou, in het jaar 1919. Het streven van de Komintern was dat de hele wereld communistisch zal worden. Over de hele wereld ontstonden door het oprichten van de Komintern communistische revoluties. Het Westen was hier erg van geschrokken en voelde zich bedreigd.

Kapitalistische omsingeling

Het kapitalisme (Westerse regeringssysteem) en het communisme stonden kaarsrecht tegenover elkaar. Het Westen had al eerder geprobeerd om het communisme in het Oosten omver te werpen. Rusland was namelijk omringd door kapitalistische landen. Ze waren bang dat het Westen opnieuw zou proberen het communisme omver te werpen. Daarom vertrouwde de Sovjet-Unie geen enkele vreemdeling, en zag ieder niet-communistisch land of persoon als een potentiële bedreiging. Dit werd kapitalistische omsingeling genoemd in de SU.

Conferentie van München

In 1938 vond de Conferentie van München plaats. In deze conferentie zou worden beslist over het lot van Tsjecho-Slowakije, waarin veel Duitsers woonden. Omdat daar veel Duitsers woonden vond Hitler dat Tsjecho-Slowakije deze gebieden af moest staan aan Duitsland. Stalin was echter niet uitgenodigd voor deze conferentie. Hieruit concludeerde hij dat de SU bij een aanval van Duitsland geen hulp zou krijgen uit het Westen.

Molotov-Ribbentroppact

In augustus van het jaar 1939 sloten Duitsland en Rusland samen een niet-aanvalsverdrag. Dit verdrag heet het Molotov-Ribbentroppact, vernoemd naar Joachim von Ribbentrop en Vjatsjeslav Molotov, ministers van buitenlandse zaken van relatief Duitsland en Rusland. Het verdrag staat ook wel bekend als het Hitler-Stalinpact. Dit verdrag hield in dat bij een Duitse aanval op Polen, Rusland niks zal doen. Hierdoor groeide het Westerse wantrouwen voor het Oosten nog meer.

Verovering van Polen

In september van het jaar 1939 werd Polen aangevallen door Rusland en Duitsland. Het Poolse grondgebied werd verdeeld tussen deze twee landen. Omdat Polen een bondgenoot was van Engeland en Frankrijk, werd het vertrouwen in de SU nog minder.

De politieke stelsels tegenover elkaar

Wantrouwen tijdens de Tweede Wereldoorlog

Door de verovering van Polen leek het aan het begin van de Tweede Wereldoorlog ondenkbaar dat Rusland en Amerika later weer bondgenoten zouden worden. Maar toch raakte beide partijen bij de oorlog betrokken:

• Rusland raakte bij de oorlog betrokken omdat Hitler geen gehoor gaf aan het Molotov-Ribbentroppact, waarin stond dat Rusland en Duitsland elkaar niet zullen aanvallen. Op 22 juni 1941 viel Duitsland de SU binnen.
• Door de Japanse aanval op Pearl Harbor (7 december 1941) werd ook Amerika betrokken bij de Tweede Wereldoorlog. Een paar dagen hierna verklaarde Duitsland en Italië de oorlog aan Amerika. Duitsland, Italië en Japan werden samen ook wel de As Rome-Berlijn genoemd.

Zo werden Rusland en Amerika toch weer bondgenoten. Dit bondgenootschap rustte echter niet op vertrouwen. Het was de gezamenlijke vijand, Hitler, die het bondgenootschap in stand hield. Het wantrouwen tussen het Oosten en het Westen groeide zelfs weer. Dit heeft te maken met het Tweede Front de Poolse Kwestie.

Het Tweede Front

In 1941 viel Duitsland Rusland aan. De eerste drie jaar na deze aanval werd er door driekwart van het Duitse leger gestreden aan het Oostfront tegen de SU. Om de druk op het Oostfront te verminderen, wilde Stalin dat de Geallieerden het Duitse leger in het Westen zouden aanvallen: het Tweede Front. Dit gebeurde pas in juni 1944. Stalin dacht dat de Geallieerden dit expres deden om de kracht van de SU te verzwakken

De Poolse Kwestie

Door een aantal gebeurtenissen in Polen tijdens de oorlog groeide het wantrouwen nog sterken:

• De regering van Polen was tijdens de oorlog naar het buitenland gevlucht. Zij eiste echter wel dat de oude grenzen van Polen naar de oorlog weer moeten zijn zoals ze waren. Dit hield in dat de SU grond moest teruggeven. Stalin was het hier niet mee eens, omdat het gebied voor de Eerste Wereldoorlog ook al bij Rusland hoorde.
• In het jaar 1943 zijn enorm veel hoogstaande Polen vermoord door de Russen in het woud van Katyn.
• In 1944 kwam in Warschau het Poolse verzet in opstand tegen de Duitsers. Ondanks dat er een Russisch leger in de buurt was, grepen ze niet in. In het Westen dacht men dat de Russen dit expres deden, omdat het verzet niet-communistisch was.
• Rusland zorgde ervoor dat er een communistische regering aan de macht kwam in Polen.

Lees verder

• Koude Oorlog: ontstaan van invloedssferen