Literaire sinterklaasgedichten

Doorgaans speelt poëzie geen grote rol in de Nederlandse maatschappij. Behalve één week per jaar: in de dagen voor Sinterklaas spannen miljoenen Nederlanders zich in om een gedicht te schrijven. Amateuristische gedichten over de sint zijn er dus in overvloed te vinden. Doch ook professionele en literaire schrijvers hebben in de loop der tijd heel wat over Sint Nicolaas geschreven.

Mondiaal: Nicolaas van Myra als literaire inspiratiebron

Het personage Sinterklaas is geïnspireerd door de heilige Nicolaas van Myra (270-343). Deze bisschop behoort al vele eeuwen tot de meest geliefde heiligen ter wereld. Er bestaan wereldwijd dan ook talloze verhalen en gedichten over hem. Buiten Nederland gaan die schrijfsels over Sint Nicolaas echter vooral over de wonderen die hij tijdens zijn leven zou hebben verricht.

Wonderen

Aan weinig heiligen worden namelijk nog meer wonderen toegeschreven dan aan Sint Nicolaas. Volgens de legendes kon hij al meteen staan toen hij geboren werd. Als baby weigerde hij op christelijke vastendagen reeds principieel om gebruik te maken van de melk uit z'n moeders borst. Later als priester zou hij middels gebeden vele malen demonen uit mensen hebben verjaagd. Hij zou hongersnoden hebben beëindigd door op magische wijze zakken graan te vermenigvuldigen. Hij zou arme families aan geld voor een bruidsschat hebben geholpen, hij zou baby's hebben gered en hij zou dode studenten weer tot leven hebben gewekt. En o ja, wanneer het heftig stormt op zee en een boot dreigt te zinken, dan moet men tot Sint Nicolaas bidden, want hij als beschermheilige der schippers kan hij stormen doen bedaren en schepen redden.

Nederland: literaire gedichten van A. Marja en Drs. P.

Huiselijk geluk, strooigoed en cadeaus

Binnen Nederland heeft het personage Sint Nicolaas, dankzij het sinterklaasfeest, een heel andere rol gekregen. In Nederlandse verhalen en gedichten over Sint Nicolaas gaat het doorgaans niet over grootse wonderen, maar over huiselijk geluk, feestelijkheden, strooigoed en cadeaus. Dit komt met name door de specifieke sinterklaastraditie die in de 19e en 20e eeuw is gegroeid.

Sint zat te denken

Natuurlijk hebben veruit de meeste Nederlandse sinterklaasgedichten geen literaire pretenties, het zijn slechts amateuristische schrijfsels die dikwijls beginnen met bijvoorbeeld: 'Sint zat te denken, wat hij jou kon schenken'. Toch heeft het Nederlandse sinterklaasfeest ook diverse literaire auteurs geïnspireerd tot gedichten. Twee fameuze gedichten over sinterklaas werden geschreven door A. Marja en Drs. P.

A. Marja: Sint Nicolaas 1938

Waarschijnlijk is het beste literaire sinterklaasgedicht aller tijden 'Sint Nicolaas 1938', dat geschreven werd door A. Marja. Het is een gedicht dat politiek gezien zwaar beladen is. De toon is bijtend en cynisch. Marja heeft het over het knusse, kneuterige Nederland waar men in 1938 'gewoon' sinterklaasavond viert, terwijl buiten de wereld in brand staat. Die sinterklaasavond is voor hem een metafoor voor de houding van een groot deel van het Nederlandse volk, in die jaren voorafgaand aan de Tweede Wereldoorlog. Men leek vaak niet te willen weten welke gruwelen er reeds gebeurden in Nazi-Duitsland.

SINT NICOLAAS 1938

Weer doen wij ons aan marsepein tegoed:
al ligt de wereld machteloos te bloeden,
God zal òns feest, òns Neerland wel behoeden.
o, Sinterklaas, wij waren braaf en zoet!

Verstop de krant, die riekt naar rook en bloed:
nòg walmt de puinhoop, nòg zwiept ginds de roede
en striemt den Jood, wij kunnen ‘t niet verhoeden…
o, speculaas, o, marsepein, zo zoet!

Vanavond deert ons vluchteling noch beul,
wij zoeken slechts bij koek en snoepgoed heul,
en lezen, voor ‘t naar bed gaan, ‘t woord des Heren,

dat ons, als steeds, weer ernstig stemt en sticht,
maar verder vrijlaat en tot niets verplicht
zolang wij koek en snoepgoed niet ontberen.

Biografie: A. Marja

A. Marja was een pseudoniem van Arend Theodoor Mooij. Hij werd geboren in Oude Leije op 8 maart 1917. Arend Theodoor Mooij overleed op 10 januari 1964 in Den Haag. Als dichter debuteerde Marja in 1937 met de bundel Stalen Op Zicht. Marja werd literair gezien zeer sterk beïnvloed door de Forum-generatie. Auteurs als Jan Greshoff, Menno ter Braak en E. du Perron waren zijn grote helden. Dit waren schrijvers die zich in de jaren dertig erg fel keerden tegen het opkomende fascisme.

Behalve circa twintig dichtbundels publiceerde Marja ook één roman, getiteld Snippers op de rivier, en was hij zeer actief als vertaler uit het Duits. Zijn literaire werk leverde hem niet voldoende geld op om van te kunnen leven. Daarom had hij daarnaast in de loop der jaren nog allerlei uiteenlopende banen. Zo was hij enige tijd directeur van het Haagse consultatiebureau voor alcoholisme. A. Marja sukkelde vaak met zijn gezondheid. Hij had diabetes en had regelmatig hartklachten. Marja overleed op 46-jarige leeftijd.

Drs. P: Sinterklaaslied

Heinz Hermmann Polzer (1919-2015)

Het 'Sinterklaaslied' van Drs. P verdient eveneens een hoge vermelding in een lijst van de Beste Sinterklaasgedichten Aller Tijden. Drs. P is een pseudoniem van Heinz Hermann Polzer. Hij werd op 24 augustus 1919 geboren in Zwitserland. Zijn vader was een Oostenrijker en zijn moeder een Nederlandse. Toen hij drie was, verhuisde hij met zijn moeder naar Nederland. Hoewel hij bijna altijd in Nederland heeft gewoond, heeft hij toch steeds zijn Zwitserse nationaliteit behouden. Deels deed hij dat uit dank aan Zwiterland, omdat de Zwitserse autoriteiten hem tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben geholpen.

Na de oorlog werkte Polzer onder meer als barpianist, als vertaler en als copywriter in de reclamewereld. In 1964 (Polzer was toen al midden veertig), brak hij door als zanger dankzij een optreden in het tv-programma Voor de Vuist Weg van Willem Duys. Het pseudoniem Drs. P werd ook door Duys bedacht. Dit pseudoniem verwijst naar het feit dat Polzer doctorandus in de economie was.
Drs. P viel vooral op door zijn geniale teksten, die taalkundig gezien zeer virtuoos in elkaar zitten en tegelijkertijd vaak buitengewoon humoristisch zijn. Tot zijn bekendste liederen behoren De Commensaal, De Veerpont en Dodenrit. Dr.s P. overleed op 13 juni 2015.

Versvormen

Drs. P was een grote voorstander van vormvaste verzen, waarin het metrum en de rijm aan vaste regels moeten voldoen. Behalve songteksten en gedichten, schreef hij ook theoretische (maar uiterst leesbare) artikelen en boeken over versvormen en versleer, waaronder zijn standaardwerk op dat gebied, ‘Versvormen. Leesbaar handboek’, dat in 2000 verscheen bij uitgeverij De Stiel. Dit boek is absoluut een aanrader als handboek voor amateurdichters en plezierdichters.

SINTERKLAASLIED

U zult het niet geloven
Maar mensen, het is waar
Ik heb alweer een beetje minder zin dan vorig jaar
Een beetje minder adem
Een beetje minder kracht
Wat had u anders van zo'n hoogbejaarde man verwacht

Mijn knecht die staat te lachen
En huppelt op en neer
O nee, dat doet mijn paard, enfin, het hoeft voor mij niet meer
Het is hier in het noorden
Zo schemerig en koud
En wat ik ook vertel of doe, de kinderen blijven stout

Als ik in mijn kazuifel
Door Kathedralen schuifel
Dan kan het leven er nog wel mee door
Maar komt de maand november
Dan denk ik aan december
En met een holle stem bereid ik mij op 't ergste voor

't Is altijd weer die poespas
En steeds in vol ornaat
Ze noemen mij kapoentje, ik weet niet waar dat op slaat
En altijd die gezichten
Dat snerpende gezang
En niemand die beseft hoe ik naar mijn pensioen verlang

Ze hebben immers weken
Hier naar me uitgekeken
Belust op speculaas en pepernoot
Toe jongens, niet zo dringen
En geen beschadigingen
Hij komt, hij komt, de goede Sint, hij zit weer in de boot

De maan schijnt door de bomen
Het bos niet meer te zien
Maar ja, die zit daar lekker boven in zijn vliegmachien
En ik loop hier beneden
Van 't kastje naar de muur
Er moet toch wel iets mis zijn met de maatschappijstructuur
Maar ik moet eerlijk zeggen
Ik vind het toch wel fijn
Om net zo populair als Drs. P te zijn...