Het ontstaan van Rome: mythe versus werkelijkheid

Rome is een stad die tot de verbeelding spreekt. Het is een stad met een rijke geschiedenis en figuren als Julius Caesar, Nero, Marcus Antonius en Tiberius hebben er hun sporen nagelaten. Over het ontstaan van deze stad zijn er meerdere verklaringen. Romulus en Remus zijn namen die iedereen reeds hoorde in de geschiedenisles. Maar dat is slechts de mythe. Als we nu eens de mythe en de werkelijkheid naast elkaar zouden zetten? Wat zeggen archeologen over het ontstaan van Rome?

De mythe

Romulus en Remus
In 753 v.C. werd volgens de legende Rome gesticht. Men koppelt aan die stichting een mooi verhaal. In Alba Longa, een plaats gesticht door de Trojaanse Aeneas, werd de tweeling Romulus en Remus geboren. Deze tweeling waren verre nakomelingen van Aeneas en hadden dus prinselijk bloed door hun aderen stromen. Nadat Amulius hun koninkrijk had ingepalmd, had hij de dood van de baby’s bevolen. De man die hier echter voor werd aangeduid legde beiden in een mandje met het idee dat de rivier hen wel zou meesleuren naar het dodenrijk. De rivier was echter overstroomd en toen het water zich wegtrok bleef het mandje haperen aan een boomwortel. Uiteindelijk kwam een wolvin af op het gehuil van de baby’s. Ze nam ze mee en zoogde beide baby’s. Faustinus, een vriendelijke herder voedde hen op de Palatijn op, één van de gekende heuvels van Rome.

Amulius, een gevaar voor de tweeling

Toen ze groot genoeg werden, begonnen ze af en toe kattenkwaad uit te halen en hadden ze het idee om mensen in het bos te overvallen. Ze werden echter snel bij de kraag gevat en voor Amulius gebracht om berecht te worden. Toen ze bij hem werden gebracht, vermoordden ze echter Amulius en samen stichtten ze de stad Rome.

Hoe kwam Rome aan zijn naam?

Toen ze hun eigen stad gesticht hadden, moest men dit nog een naam geven. Beide broers wilden er hun eigen stempel op drukken en er dus hun eigen naam op kleven. Beiden hadden nogal wat aanhangers en men gooide het op een akkoordje. Zo gingen ze op de heuvel staan en de eerste die 7 vogels over zich heen zag vliegen mocht zijn naam aan de stad geven. De aanhangers van beiden zeiden dat hun kandidaat als eerste zoveel vogels over zich heen had waardoor ruzie ontstond. De winnaar was Romulus en Remus werd gedood. Vandaar de naam Rome. Althans … dat is de eerste versie. Er bestaat nog een andere versie.

De tweede versie

Het begin van het verhaal is identiek. Alleen is het einde anders. Zo vermoordden beiden Amulius en stichtten de stad Rome. Ze kregen echter ruzie en Romulus doodde Remus omdat die over de grenslijn van Romulus was gesprongen. Romulus liet daarna de stad bevolken door bandieten, daklozen en geroofde jonge vrouwen. Deze jonge vrouwen waren geroofd tijdens de ‘roof van de Sabijnse maagden’. Toen de Sabijnse mannen hun vrouwen kwamen opeisen, konden die een gevecht vermijden. De Sabijnse vrouwen waren namelijk ondertussen gewoon aan hun rol als Romeinse echtgenotes en vermeden een gevecht door onderling huwelijken te regelen. Nadat Romulus gestorven was, steeg hij tijdens een onweer naar de hemel en werd zo goddelijk.

En dan nu de werkelijkheid

Latijnse nederzetting op het Palatijn

De werkelijke versie is echter veel minder gewelddadig. Volgens archeologen was er een nederzetting in de 8ste eeuw v.C. op de Palatijn. De nederzetting bestond uit Latijnse boeren en herders. Latijnen waren mensen die leefden in hutjes en geïsoleerde dorpjes. Ze leefden op de Palatijn en de Esquilijn. Tussen beide plaatsen bevonden zich moerassige gebieden. Uiteraard waren deze gebieden niet echt bevorderlijk voor de gezondheid.

Voordelen van het gebied

Niet enkel brachten de moerassen nogal wat insecten en ziektes met zich mee maar het zorgde eveneens voor onvruchtbare grond waardoor de landbouwactiviteiten dus beperkt waren. Maar het gebied had ook een aantal voordelen. Zo stroomde de Tiber er dicht bij. En de Tiber stroomde snel dus was dit wel degelijk gezond water. Het lag eveneens behoorlijk dicht bij de zee. Zo’n 25 km. Dat is ideaal om later aan handel te doen. De heuvels op zich waren dan weer een goeie uitvalsbasis. De nederzettingen waren heel primitief. Maar net omwille van bovenstaande vermelde voordelen viel het oog van de Etrusken op deze stad.

De Etrusken
De Etrusken bereikten hun hoogtepunt van hun macht in de 6e E v.C. en waren een heel beschaafd volk. Ze regeerden van Bologna tot de Golfo di Napoli. In de geschiedenisboeken kan men vinden dat de Etrusken over Rome regeerden van 616 tot 509 v. C. Tot men er de laatste Etruskische koning na nogal wat uitbuiting en excessief gedrag buiten had gegooid. Tarquinius Superbus, die laatste Etruskische koning probeerde nog wel om opnieuw Rome in handen te krijgen maar die poging was niet succesvol. Na het koninkrijk kozen de Romeinen voor een republiek. Vanaf 509 v. C spreekt men dus over Rome als republiek. Dankzij de Etrusken echter groeide Rome wel ontzettend als stad. Er was geen sprake meer van verschillende dorpsnederzetting maar van een stad in één geheel. Zo was de ontmoetingsplek het Forum Romanum. Op deze plek kwam men samen om aan handel te doen. Deze marktplek was het hart van de stad. Men had eveneens de moerassen drooggelegd om zo niet enkel ziektes de kiem in te smoren maar ook om zo meer grond te beschikking te hebben. Net daar waar men de moerassen had drooggelegd, niet ver van de Tiber, kon men het Forum Boarium vinden. Dit was de veemarkt en eveneens ene druk bezochte plaats in Rome. Maar dat was niet de enige invloed van de Etruskische koningen. Ze hielden van kunst, vrouwen, banketten, atletiek maar hadden eveneens talent om te organiseren.

Tarquinius Superbus
Zo regeerde Tarquinius Priscus, de goede Tarquinius, een volkstelling. Burgers werden vervolgens verdeeld in drie stammen van elk tien curiae of afdelingen. Uit die afdelingen koos men dan 300 patriciërs of hoofden van grote families om te zetelen in de raadgevende organen zoals de Senaat. Die Senaat was enkel maar raadgevend en had dus geen beslissingskracht. Ook tijdens zijn bewind zou een eerste volksvergadering hebben plaatsgevonden. Maar men weet niets over de macht hiervan. De opvolger van Tarquinius, Servius Tullius, verdeelde de Romeinse bevolking echter in vijf klassen volgens rijkdom. Elke klasse, behalve de armen, hadden dienstplicht. Dat was voor de armen het enige voordeel want alle macht lag in handen van de rijken. Men hanteerde eveneens niet het principe één man, één stem. De roep naar een republiek kwam van de edelen die de houding van Tarquinius Superbus beu waren en meer macht opeisten. Dit lukte hen dan ook en vanaf nu zou de macht over Rome in handen van de Senaat zijn. Aan het hoofd van de Senaat stonden jaarlijks verkozen magistraten. Bekende figuren zoals Julius Caesar maakten hier dan ook handig gebruik van om hun eigen macht en persoon maximaal te ontplooien.

Lees verder

• Julius Caesar: opkomst, machtslust en politieke uitdagingen
• De gladiatoren tijdens het Romeinse Rijk
• De Romeinse aquaducten: werking, techniek en problemen
• Het Romeins leger: ontstaan, structuur en uitrusting
• Waanzinnige keizers van Rome: Van Caligula tot Nero