Het Middenrijk in Egypte van 2046-1795 v.Chr

In het tijdperk van het Middenrijk in Egypte regeerden koningen van de 11de en 12de dynastie. Voorafgaande aan de vorming van het Middenrijk heerste er vele decennia lang een ontzettende chaos in het land. Een en ander werd mede veroorzaakt, doordat gouwvorsten in Opper-Egypte op eigenmachtige wijze regeerden zonder rekening te houden met de vroegere ordening. Daarbij werd ook nog de Nijldelta geplunderd door binnenvallende bedoeïenenstammen die daarbij geen noemenswaardige tegenstand ondervonden van de machthebbers in Egypte. De roemrijke 12de dynastie werd afgesloten met de regering van de veel zwakkere mede-regent en latere opvolger Amenemhet IV en diens zuster Sobroek-Nofroe-Ra (Sobekneferoe). Daarna deden ruim twee eeuwen van verval hun intrede in Egypte

• Algemeen
• De ordening van de krijgsmacht in Egypte
• De 11de dynastie van 2046-1983 v.Chr
• De 12de dynastie van 1983-1795 v.Chr

Algemeen

Tot in onze dagen toe heeft Egypte zijn rijkdom aan de boeren te danken. Deze boeren werden door de jaarlijkse overstromingen van de Nijl genoodzaakt een bepaald werkritme erop na te houden. Trok het water weg, dan kwamen de landmeters om opnieuw de percelen op te meten. Hierbij werden verwoeste of moerassig gebleven terreinen genoteerd op een akkerboekrol om vervolgens te worden afgevoerd van de belastinglijsten. Tegelijkertijd werd de verschuldigde belasting vastgesteld aan de hand van de te verwachten oogst. Vlak voor de werkelijke oogst toetste de belastingcommissie of een en ander correct was bepaald. Vervolgens werden de irrigatiekanalen in orde gebracht, dammen opgeworpen en de nog vochtige akkergrond werd geploegd. De houten ploeg werd hierbij getrokken door ossen, koeien, muil(ezels) en zelfs schapen werden soms ingezet. Koren en vlas waren de belangrijkste landbouwgewassen, waarvan het koren voor een aanzienlijk gedeelte als belasting in natura in de silo's van de koning en de tempel terecht kwam. Het labyrint van Hauwara in de Fayoem 60 kilometer ten Zuidwesten van Caïro was van oudsher een bezienswaardigheid en was gelegen aan het vroegere meer van Moeris (nu Birket Qarun).

De ordening van de krijgsmacht in Egypte

De militaire macht was in Egypte vanaf het begin al streng geordend. De koning liet zich als opperbevelhebber vertegenwoordigen door een groot-generaal, deze had het bevel over grote legereenheden. Een gewone generaal had 100 mannen onder zich, die onderverdeeld in groepen van tien, door legeraanvoerders werden geleid. Speciale eenheden werden bij de landsgrenzen gelegerd, daarnaast bestond er een woestijnleger en een elitekorps van paleiswachten. Deze drie eenheden waren in die tijd onderverdeeld in legerafdelingen: het met pijl en boog bewapende voetvolk en/of een bescheiden vloot. Soldaten kregen akkers ter beschikking gesteld zolang de gezinsleden elkaar in het leger opvolgden. De wapens die de soldaten tot hun beschikking hadden waren: knuppels, werphouten, dolken, strijdbijlen, lansen en Aziatische kromzwaarden. Alle wapens waren van steen of geciseleerd koper vervaardigd, terwijl de schilden van hout en/of leer waren gemaakt. Eerst vanaf de 18de dynastie begon de belangstelling voor ijzeren wapens toe te nemen.

De 11de dynastie van 2046-1983 v.Chr

Om de heerschappij in Opper-Egypte werd gestreden door de heersers van Edfoe en Luxor, waarbij Antef (Injotef Sehertaui) de overwinning behaalde en de 11de dynastie stichtte. De eerste drie koningen van deze dynastie Antef I, II en III van 2119-2046 v.Chr. regeerden uitsluitend in Opper Egypte (met als residentie Luxor). Twee machtsgroeperingen maakten aanvankelijk de dienst uit in Egypte voorafgaande aan het Middenrijk. Dit waren Herakleopolis in het noorden en Luxor in het zuiden, waarbij uiteindelijk Luxor de overhand wist te verkrijgen.

Regering van Mentoehotep II en III

Eerst onder Nebhepetre Mentoehotep II van 2046-1995 v Chr. werd het gehele Egyptische Rijk weer vanuit een centraal punt (Luxor) geregeerd en nam het Middenrijk een aanvang. Een en ander werd door hem bereikt door de inname van de stad Herakleopolis omstreeks 2016 v.Chr. en door de grondslag te leggen voor de latere Amon-stad, die Thèbai zou worden met de tempelsteden Karnak en Luxor. Tot dusverre was deze plaats slechts van regionale betekenis als één van de steden van Min, de God van de wind en de vruchtbaarheid, met centra's in Koptos en Achmim. Mentoehotep II, genoemd naar Mentoe (Month) een strijdgod, was één der belangrijkste heersers van Egypte die veelvuldig in oorlog was, vooral met de Herakleopolieten.
Tevens stelde hij de dienstplicht en belastingheffing in en wijzigde de grenzen van de 42 gouwen, waarvan er 22 in Opper-Egypte gelegen waren. Mentoehotep II, genoemd naar Mentoe (Month) een strijdgod, was één der belangrijkste heersers van Egypte die veelvuldig in oorlog was, vooral met de Herakleopolieten. Bovendien voerde hij succesvolle expedities aan naar Nubië, Libië, Poent en de Sinaï-woestijn. Hij werd opgevolgd door Mentoehotep III die regeerde van 1995-1983 v.Chr., die de profijtelijke expedities continueerde. Hij bracht veel versterkingen aan in het Noordoosten van de Nijldelta en restaureerde tevens vele tempels. Zijn opvolger werd Amenemhet I, die de 12de dynastie stichtte en te maken had met groeiende onrust in het Rijk.

De 12de dynastie van 1983-1795 v.Chr

Tijdens deze dynastie was de bloeitijd van het Middenrijk met als hoofdstad Lisjt, gelegen tussen Memphis en de Fayoem. De buitenlandse politiek van Amenemhet I die regeerde van 1983-1954 v.Chr. was gebaseerd op de voortzetting van de rijkshervormingen. Daarbij hield hij de touwtjes strak in handen met betrekking tot het algemeen bestuur en de rechtspraak. Zodoende vestigde Amenemhet I een absolute staatsvorm, die gesymboliseerd werd door de kroon. Hij voerde grootscheepse militaire acties uit en verplaatste de residentie van Thèbai naar Ittawi in de regio van Memphis gelegen. Teneinde de veelvuldige aanvallen van Aziatische nomaden tegen te gaan, liet hij een fijnmazige verdedigingslinie, de zogenaamde koningsmuur, oprichten in de buurt van het huidige Suezkanaal. Tegen het einde van deze dynastie maakten Aziaten echter een aanzienlijk deel van de bevolking uit.

De regering van Senoeseret I

Amenemhet I benoemde zijn zoon Sesostris (Senoeseret I) tot mede-regent wat goed uitpakte, omdat hij daarna vanwege een harem intrige vermoord werd. Deze troonopvolger Senoeseret I aan het bewind van 1954-1909 v.Chr. kenmerkte zich als een bouwheer van de eerste orde. In het gehele land verrezen meer dan 30 bouwwerken. Voorheen waren de Egyptische tempels kleine bouwwerken van leem, vanaf nu werden ze veel groter. Tevens werd de vlakte van Fayoem gekoloniseerd. Net als zijn vader benoemde Senoeseret zijn zoon tot mede-regent. Deze opvolger Amenemhet II, die regeerde van 1912-1879 v.Chr., zette het binnenlandse beleid onverminderd voort. Tevens werd het koninklijke vermogen gescheiden van dat van het rijk.

Irrigatiewerkzaamheden

Zijn opvolger Senoeseret II, die regeerde van 1882-1872 v.Chr., liet het uitgestrekte moeras van de Fayoem gedeeltelijk droogleggen en ontginnen door bij de ingang van het Fayoembekken sluizen en irrigatiekanalen aan te leggen en dammen te bouwen. Een en ander gaf een economische impuls aan de streek en de Fayoemoase. Zijn beide roemrijke opvolgers waren Senoeseret III van 1872-1833 en Amenemhet II van 1853-1806 v.Chr. deze zetten de activiteiten naadloos voort. Daarbij werden door laatstgenoemde de ontginning van het Fayoembekken voltooid, hetgeen de economie zeer ten goede kwam. Beide laatstgenoemde koningen ondernamen succesvolle veldtochten naar Palestina en Nubië, dat definitief bij het Egyptische rijk werd ingelijfd.

Lees verder

• Babylonië in oude tijden
• De Hethieten en Hoerrieten in oude tijden
• Het Nieuwe Rijk in Egypte 1550-1070 v.Chr
• Kreta in oude tijden