Het Oude Rijk in Egypte

Tijdens het Oude Rijk werd de Egyptische beschaving eerst werkelijk volwassen. Dit uitte zich in een toenemende centralisatie van de bevolking en het installeren van een efficiënt bestuurssysteem. Tevens veranderde het concept van het koningschap. Zo werd de koning bezien als de incarnatie van de God Horus en vanaf de vijfde dynastie als de zonnegod van Ra. Aanbeden werd niet de zon, valk of menselijke gedaante, maar de abstracte kracht en kwaliteiten die deze symbolen vertegenwoordigden.

• Algemeen
• De derde dynastie 2686-2614 v.Chr
• De vierde dynastie 2614-2479 v.Chr
• De vijfde dynastie 2479-2322 v.Chr
• De zesde dynastie 2322-2184 v.Chr

Algemeen

Het Oude Rijk van 2686-2184 v.Chr. kan worden onderverdeeld in de derde tot en met de zesde dynastie. Het is het tijdperk van de bouw van piramiden, waarbij de bouw van één piramide globaal 20 jaar in beslag nam. De drie klassieke stereometrisch volmaakte piramiden van Gizeh gebouwd in de vierde dynastie zijn die van Cheops, Chefren en Mykerinos. In het gebied van Aboe Roasj tot Fayoem bevinden zich langs de 100 kilometer lange reeks begraafplaatsen langs de rivier de Nijl 69 grote piramiden. Tevens komen er uitgebreide groepen piramiden voor in de regio van Thèbai en bij Napata en Meroë in het zuiden van Nubië. De piramiden in Egypte verschillen van elkaar in grootte en vorm, maar maken altijd deel uit van een koninklijk grafcomplex. Daarbij bevindt het zich onveranderlijk op de westelijke oever van de Nijl, dus in het dodenrijk. De stad Karnak was gewijd aan Amon, Moet en Month. Bes was de belangrijkste huisgod in het oude Egypte en was belast met de zorg en welzijn van het gezin.

De situering van de daltempel

Precies op de grens met het vruchtbare land langs de Nijl stond een daltempel voor de eerste begrafenisriten zoals de mummificatie, de zuivering en de mondopening. Tot hier trok met veel lawaai de grote begrafenisstoet. Na de feestelijkheden werd de daltempel voorgoed gesloten. Vanaf de daltempel leidde een brede, geplaveide en overdekte hellingbaan de woestijn in naar een andere tempel die vlakbij de oostzijde van de piramide lag. Van deze dodentempel uit liep een muur om de piramide, waarbinnen zich kleine nevenpiramiden, mastaba's voor de familieleden, kapellen, magazijnen en zuilenzalen bevonden. De dodentempel diende voor de vaste cultusriten en was alleen toegankelijk voor de priesters. De piramide diende uitsluitend om een koninklijke dode te beveiligen. Deze moest na zijn overlijden kunnen voortleven voor het welzijn en het voortbestaan van het Egyptische volk. Dat gewone volk kon uitsluitend tijdens religieuze festivals terecht in het eerste voorhof van de piramide. Anderzijds waren ze aangewezen op kleine bouwwerken buiten het tempelgebied voor hun verzoeken of gebeden.

De derde dynastie 2686-2614 v.Chr

In deze periode werden de eerste piramiden gebouwd, waaronder de terrasvormige piramide met zes trappen van Djoser in Saqqara onder leiding van opperbouwmeester Imhotep. De bouw van deze piramide geschiedde in zes fasen. Om de bouw van al deze piramiden te bekostigen werd de bevolking zware belastingen, waaronder de herendienst opgelegd. De residentie werd verplaatst naar Memphis. Het Rijk werd opgedeeld in 39 zelfstandige gouwen (sepats), die bestuurd werden door de koning dienende vorsten. Vanaf deze dynastie gaven koningen grond te leen aan stadhouders, die gestadig hun grondbezit uitbreidden. Tevens werden in deze periode expedities uitgevoerd naar de koper- en turkooismijnen van de Wadi Maghara in de Sinaï en profijtelijke veldtochten ondernomen naar Libië en Opper-Soedan. Deze leverden een rijke buit op aan metalen, slaven en stuks vee. De lokale God van Aswan zijnde Chnoem (scheppergod met een ramshoofd) zou een einde hebben gemaakt aan een zeven jaar durende droogte en hongersnood.

Regeringsperioden

Aan de macht in deze dynastie waren Nebka/Sanakhte van 2686-2669 v.Chr., die werd opgevolgd door zijn bekende broer Djoser, die regeerde van 2669-2650 v.Chr. Deze werd achtereenvolgens opgevolgd door Sekhemkhet in de jaren 2650-2644, Khaba 2644- 2638, waarna Hoeni 2638-2614 v.Chr. de laatste was in deze dynastie. Het is overigens zeer wel mogelijk dat genoemde regeringsjaren met 25 jaar dienen te worden opgehoogd,

De vierde dynastie 2614-2479 v.Chr

In de gehele vierde dynastie werden de belangrijkste bestuurlijke en militaire functies bezet door naaste familieleden van de koning. Aan het hoofd van het gecentraliseerde bestuur stond een vizier die verantwoordelijk was voor alle binnen- en buitenlandse politieke belangen. Tevens werden in het hele land koninklijke bezittingen gevestigd en werd het provinciale bestuur aan koninklijke ambtenaren. Vanaf de vierde Dynastie was Ra, de goddelijke incarnatie van de zon, al bijzonder populair. Vanaf het Nieuwe Rijk werd de van oorsprong windgod Amon met Ra verbonden tot Amon-Ra, wiens met goud gepleisterde boot Userhet genoemd werd. De zon had drie verschijningsvormen: Chepre (de wordende), Harachte (zon van de horizon) en Atoem (de oude vermoeide zon). In deze periode werden de drie superieure piramiden van Gizeh gebouwd. Een levendige zeehandel met Byblos ontstond in deze dynastie. Snofroe verplaatste de koninklijke begraafplaats naar een nieuwe plek bij Dahsjoer, 45 kilometer van Meidoem verwijderd. Zijn zonen Cheops en Chefren gingen daarentegen over tot piramidebouw op het plateau van Gizeh, waarna Mykerinos de zoon van Chefren de necropolis in Gizeh zou voltooien.

Regeringsperioden

Aan de macht in deze dynastie waren Snofroe van 2614-2579 v.Chr. gehuwd met koningin Heteb-heres,.. waardoor hij aanspraak op de troon kon maken. Snofroe werd opgevolgd door Cheops van 2579-2556 v.Chr. Daarna kwamen achtereenvolgens aan de macht Djedefre 2556-2547, Chefren 2547-2521, Bicheris 2521-2514, Mykerinos 2514- 2486 en tot slot Sjepseskaf 2486-2479 v.Chr. Koningin Chentkaoes, de zuster van Sjepseskaf, was de moeder van de eerste drie koningen van de vijfde dynastie. Het is zeer wel mogelijk dat genoemde regeringsjaren met 25 jaar dienen te worden opgehoogd.

De vijfde dynastie 2479-2322 v.Chr

De vorsten uit deze dynastie waren afkomstig uit On/Ionoe (Heliopolis) waar de God Ra, gebaard uit Noet, de rijksgod werd. De verering van Horus raakte hierbij op de achtergrond. De piramiden werden kleiner en van beduidend mindere kwaliteit. Nieuw daarbij was het bouwen van een tempel van de zonnegod naast de piramiden, omdat de zonnecultus tot staatsgodsdienst werd verheven. In het zuidelijker gelegen Aboe Gorab en nabij Aboesir liet Oeserkaf de eerste van de uiteindelijk vijf zonnetempels bouwen. De laatste koningen van deze dynastie kozen weer voor Saqqara, afgeleid van de Berber stam Beni Saqqar, als begraafplaats. De laatste koning Oenas had geen erfgenaam, waardoor een korte periode van onrust ontstond. Sedert het tijdperk van Oenas verschenen er teksten op de binnenmuren van de piramiden.

Regeringsperioden

Aan de macht in de vijfde dynastie waren Oeserkaf van 2479-2471 v.Chr. en zijn opvolger was Sahoere van 2471-2458 v.Chr. Daarna kwamen achtereenvolgens de volgende vorsten aan de macht: Neferirkare 2458-2438, Shepseskare 2438-2431, Neferefre 2431-2420, Niuserre 2420-2389, Menkaoehor 2389-2380, Djedkare Asosi 2380-2342 en Oenas 2342-2322 v. Chr.
Het is zeer wel mogelijk dat genoemde regeringsjaren met 25 jaar dienen te worden opgehoogd.

De zesde dynastie 2322-2184 v.Chr

Pepi I liet veel gebouwen neerzetten tussen Tanis en Dendera en voerde oorlog in de Sinaï. In Opper-Egypte maakte zich in deze dynastie zich los van Memphis en in Abydos regeerden de vorsten van de latere 8e dynastie. In het algemeen begonnen de gouwhoofden, die eertijds verwanten van de koning waren, hun functie als erfelijk te beschouwen en deswege wilde ze in rotsgraven in hun eigen omgeving begraven worden. Weni leidde persoonlijk een militaire expeditie tot aan de berg Karmel in Palestina.
Pepi II kwam op 6 jarige leeftijd aan de macht en trouwde onder meer met Neith, de dochter van zijn vader. Zijn piramide staat in Saqqara-Zuid en werd gebouwd van kleine, ruwe blokken. Tegen het einde van deze dynastie was er de opkomst van de verering van Amon, die echter eerst in het Nieuwe Rijk in fusie met Ra als Amon-Ra rijksgod zou worden.

Regeringsperioden

Aan de macht in deze dynastie waren Teti van 2322-2310 v.Chr. en zijn opvolgster Oeserkare van 2310-2308 v.Chr. Deze werden opgevolgd door achtereenvolgens Pepi I 2308-2258, Merenra 2258-2252, Pepi II 2252-2186 en tenslotte door de koningin Nitocris van 2186-2184 v.Chr.

Het is zeer wel mogelijk dat genoemde regeringsjaren tot aan de regering van Pepi II met 25 jaar dienen te worden opgehoogd. Deswege wordt een en ander grotendeels gecorrigeerd omdat er hoogstwaarschijnlijk door een schrijver een fout in het weergeven van het cursief hiëratisch schrift, dat van rechts naar links geschreven werd, is begaan. Dit zou te wijten zijn aan de sterke gelijkenis in dit schrift van de cijfers 66 en 96. Door een verkeerde interpretatie van een en ander kan vervolgens de regeringstijd van Pepe II aanzienlijk worden teruggebracht naar een meer logische 66 jaar, wat toch nog altijd een respectabele regeringstijd is. Vervolgens komt er omstreeks 2184 v.Chr., mede door anarchie en een politieke versplintering een einde aan het Oude Rijk in Egypte.

Lees verder

• Het Nieuwe Rijk in Egypte 1550-1070 v.Chr
• De voornaamste stadstaten van Sumerië
• Egypte in vroeg-dynastieke en prehistorische tijden
• Het Middenrijk in Egypte van 2046-1795 v.Chr
• De Hethieten en Hoerrieten in oude tijden