Het einde van de Azteken: van Cortés tot Montezuma

Azteken maakten deel uit van een uniek tijdperk waarin ze met veel pracht en praal streden om boven andere stammen uit te steken. Na heel wat stammen te hebben getrotseerd bleken ze de sterkere te zijn. Namen als Montezuma, Tenochtitlán of Teotihuacan staan in veel geschiedenisboeken vermeld. Ze waren dan ook van groot belang tijdens de Azteekse superioriteit. Hoe kwam het dat deze sterke stam uiteindelijk verdween? Wat was de oorzaak van hun val?

Vreemde bezoekers

Hernán Cortés, hartelijk verwelkomd

Hernán Cortés, de aanvoerder van de Spanjaarden, meerde met zijn Spaanse vloot aan op de oostkust van Mexico met zijn Spaanse vloot in 1519. De Azteken beschreven die vloot als 'een berg op drijvend water'. De vloot bestond dan ook uit 530 manschappen, 16 paarden,14 kanonnen en een stel jachthonden.

Het doel van Cortés

Het doel van Cortés zijn tocht was duidelijk. Hij wilde de lokale bevolking bekeren tot het christendom. Tevens wilde hij roem en fortuin verzamelen. Hij was dan ook erg ambitieus om zijn doel te bereiken. Cortés werd hartelijk ontvangen door Montezuma II, de hoogste heerser van de Azteken. Hij zag in de komst van Cortés namelijk de terugkeer van de god Quetzalcoatl. Hij bood de Spanjaarden dan ook grote schatten aan en liet die sturen naar het strand waar ze waren aangemeerd. Door dit gebaar wakkerde hij echter alleen maar de vastbeslotenheid aan van de invallers om hun hebzuchtige verlangens te vervullen. Toen de Spanjaarden de grote schatten hadden ontvangen, gaven ze enkele zoete koekjes aan de Azteken als dank. Deze koekjes werden met groot respect door de Azteken in processie naar de tempel van de Gevederde Slang gebracht. Ze waren omhuld in gewijde doeken en werden vereerd als een gift van god. Maar deze verering bleef niet lang duren.

Allianties breken de eenheid in het Azteekse Rijk

Cortés maakte met zijn legertje avonturiers en inhalige heren een opmars richting het centrum van het Azteekse Rijk. Om dit te bereiken moest men over de bergen en hoogvlakten van de regio. In het binnenland rekende hij af met de Tlaxcalanen. Ze waren een onafhankelijke stam binnen het Azteekse Rijk. De Azteken waren een oude vijand van de Tlaxcalanen. Toen ze door de Spanjaarden onder de voet werden gelopen, sloten ze met hen een bondgenootschap tegen de Azteken. Ze waren niet de enigen. Cortés sloot eveneens een alliantie met de Tepaneken. Langzaamaan begon zo het Azteekse Rijk uiteen te vallen.

Grote geschenken mochten niet baten

De allianties en het succes die de vreemdelingen hadden beoogd in zo'n korte termijn verontrustte Montezuma II. Toen ze zijn koninkrijk naderden, probeerde hij dan ook de vreemdelingen gunstig te stemmen door hen grote geschenken te geven. Deze grote geschenken bestonden uit gevangenen. Deze gevangenen hadden een instructie bij zich voor de vreemdelingen. Zo moesten de vreemdelingen volgens die instructie de gevangenen doden en hun bloed drinken. Bovendien stuurde Montezuma II eveneens voedsel naar de vreemdelingen. Ook dit geschenk was met bloed besprenkeld.

Twee beschavingen ontmoeten elkaar

Toen Montezuma II besefte dat hij de opmars van de Spanjaarden niet meer kon tegenhouden, drong hij aan op een ontmoeting met Cortés en zijn mannen. Ze spraken af buiten de stadsmuren van Tenochtitlán, de hoofdstad. De Azteekse leider werd er in vol ornaat naartoe gebracht in zijn draagstoel. Toen Cortés hem wilde omhelzen werd hij tegengehouden door de edelen onder de Azteken. Ze stonden niet toe dat hun heerser werd aangeraakt. Alhoewel dit voor wat wrevel zorgde, kon men toch spreken van een wonderbaarlijke ontmoeting. Het was namelijk de eerste keer dat de leiders van de twee beschavingen elkaar voor het eerst in de ogen keken. Elke beschaving was duizenden jaren van elkaar gescheiden en had zijn eigen ontwikkeling doorstaan. Nu zagen ze elkaar voor het eerst en dit ging gepaard met een rituele uitwisseling van geschenken. Daarop nodigde Montezuma II Cortés uit op de koninklijke paleizen in het centrum van de stad.

Een grote vergissing…

Dat laatste bleek een grote vergissing te zijn. De Azteken waren niet gewend aan bedrog en leugens. Toen Cortés aankwam met zijn mannen hadden de Azteken dan ook geen idee wat hierop zou volgen. Zodra Cortés de stad binnenkwam en aandrong op een ontmoeting met de koning overmeesterden ze Montezuma II. Zijn mannen en hijzelf verklaarden dat Montezuma II nu hun gevangene was. Dat moet een hevige schok geweest zijn voor de Azteken. Het was voor hen onvoorstelbaar dat hun hoogste heerser gevangen en gegijzeld werd. Zij, die zelfs niet mochten kijken naar het gezicht van hun heerser, konden niets doen.

In de daaropvolgende maanden bleef Montezuma in de handen van de Spanjaarden. Hij mocht van hen zijn koninkrijk blijven besturen maar moest wel dulden dat de Spanjaarden in de stad mochten doen wat ze wilden. Dit leidde tot grote verontwaardiging van de burgers en de edelen van Tenochtitlán. Onrust groeide tussen de Azteekse burgers.

Einde van Montezuma

Deze onrust bleek terecht. Toen Cortés niet in de stad was vond er een rituele ceremonie plaats. Nadat het ritueel was afgelopen werden duizenden Azteken door Cortés' manschappen afgeslacht. Montezuma II probeerde de orde te handhaven onder zijn onderdanen. Zijn poging was echter niet succesvol aangezien hij het respect van de Azteken had verloren. Bij zijn poging om de vrede te handhaven liet hij zelfs zijn leven. Hoe dit precies gebeurde is onduidelijk. Sommige bronnen zeggen dat hij werd belaagd en gestenigd door zijn eigen onderdanen terwijl andere bronnen dan weer beweren dat de Spanjaarden hem hebben vermoord. Hoe het ook gebeurde, de laatste echte vorst van de Azteken was dood.

Nieuwe leiders

Al snel doken nieuwe leiders op die de Spanjaarden in de stad fel bevochten. Alhoewel het de Spanjaarden lukte om hun belagers de baas te blijven, beseften ze hun gevaarlijke situatie. Ze konden onmogelijk blijven in de hoofdstad van het Azteekse Rijk waar ze omringd werden door vijandige burgers. Op een nacht namen ze dan ook de benen.

Toen de Spanjaarden bijna een jaar later terugkwamen, brachten ze een enorm leger van bondgenoten mee die de Azteken haatten. Ditmaal waren de strijdkrachten meer aan elkaar gewaagd. Aan beide zijden beschikte men wellicht over een kwart miljoen mannen. Cortés en zijn bondgenoten belegerden Tenochtitlán dat na vier maanden op 15 augustus 1521 viel. Dit betekende het einde van het Azteekse Rijk.

Hoe kon een kleine legermacht een groot rijk op de knieën krijgen?

Betere bewapening?

Men kan zich afvragen hoe het kon dat 530 man een rijk van 11 miljoen mensen kon verslaan? Niet enkel bondgenootschappen waren hier de oorzaak van. De Spanjaarden hadden veel betere wapens zoals kanonnen, musketten, zwaarden en metalen harnassen. Dit gaf hen een voorsprong op de Azteekse krijgers.

Ook hadden de Spanjaarden paarden. Paarden waren ongekende dieren voor de Azteken. Toen ze hen voor het eerst zagen dachten ze dan ook dat paard en ruiter afzonderlijke delen waren van hetzelfde wezen. Men dacht dat dit wezen dus half mens, half dier was en hadden een zekere angst voor dit dier. Na verloop van tijd overwonnen ze wel hun angst.

De rol van ziektes

De ziektes die de Europeanen met zich meebrachten, konden ze echter niet overwinnen. Toen Cortés zijn laatste aanval op Tenochtitlán ondernam, had de bevolking er te kampen met een pokkenepidemie. Hun genezers wisten niet hoe ze deze vreemde ziekte moesten behandelen. Ze hadden bovendien geen natuurlijke weerstand tegen deze besmettelijke en fatale ziekte. De gevolgen waren dan ook rampzalig. Men zegt dat die ene Spaanse soldaat die de pokken kreeg ervoor zorgde dat binnen het jaar de helft van de inheemse bevolking gehalveerd was.

Het Azteekse verzet stort in

Omwille van de onmacht om de ziekte te overwinnen, stortte het Azteekse verzet in. Hun tempels werden verwoest en hun godenbeelden verbrand. Hun steden werden tot de grond toe verbrand en hun beelden in stukken gehakt. Net als de Olmeken en de Tolteken vóór hen, stierf hun beschaving door catastrofes en geweld. Het is een van de meest merkwaardige culturen die ooit op aarde bestond. Dankzij de voortlevende legende blijft deze cultuur ons echter wel fascineren.

Lees verder

• Opkomst van Azteken: mythe versus werkelijkheid
• De kunst van de Azteken: soorten en symboliek
• Het dagelijks leven van de Azteken: tempels, opvoeding, eten
• Rituele offers van de Azteken: verloop en betekenis